Morgunblaðið - 23.07.2006, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 2006 15
Ólík tækni en sama uppskera
Hver eiga þá markmið reglna Evr-
ópusambandsins um erfðatækni í
landbúnaði að vera?
,,Ég tel að einn meginvandi erfða-
tækninnar hafi verið sá að regluverk-
inu er ætlað að ná yfir tvo ólíka hluti.
Því er annars vegar ætlað að hafa
stjórn á tækninni og hins vegar á því
sem beiting tækninnar leiðir til – af-
urðunum. Ég held því hins vegar
fram að reglurnar ættu að beinast að
afurðunum eða afrakstrinum þegar
tekin er ákvörðun um að heimila
ræktun erfðarbreyttra plantna en
þar verður að meta hvert og eitt tilvik
fyrir sig. Það sama ætti einnig að eiga
við um aðra tækni en erfðatækni.“
Ef við berum erfðatækni í landbún-
aði saman við önnur málefni sem
þjóðir heimsins nálgast og skilgreina
með ólíkum hætti eins og t.d. lofts-
lagsbreytingar, hvers eðlis er málið?
,,Þar erum við að tala um gerólíka
hluti. Ég lít fyrst og fremst á erfða-
tækni sem nýja tækni í landbúnaði,
hvorki betri né verri en aðrar eins og
áður segir. Tökum til dæmis erfða-
breyttar plöntur sem hafa sérstakt
þol fyrir skordýrum. Skordýr valda
miklum skaða í nútímalandbúnaði og
hefur það oft leitt til ofnotkunar á
skordýraeitri til þess að halda þeim í
skefjum. Eitrið hefur þekktar auka-
verkanir og getur valdið bæði um-
hverfisspjöllum, heilsutjóni og dauða.
Reglur Evrópusambandsins heimila
slíka ræktun með aðferðum hefð-
bundins landbúnaðar, þ.e. með því að
nota skordýraeitur og áburð en
banna ræktun erfðabreyttra skor-
dýraþolinna plantna. Það er því að-
ferðin eða tæknin sem reglurnar ná
yfir en ekki afurðirnar en áhrif
beggja aðferðanna eru þau sömu – að
framleiða skordýraþolnar plöntur
sem öruggt er að nota í matvæla-
framleiðslu.
Erfðatækni hefur þegar náð út-
breiðslu í landbúnaði víða um heim.
Kína, sem er eitt stærsta landbún-
aðarland í heimi, hefur af eigin frum-
kvæði ákveðið að nota erfðatækni þar
sem það sér kosti í því og hagkvæmni.
Indland er farið að íhuga sömu leið.“
Pollock segir erfðatækni í landbúnaði
þó langt frá því að vera einhverja
töfralausn sem hægt sé að planta nið-
ur í hvaða landbúnaðarumhverfi sem
er. ,,Það verða að vera ákveðnir þætt-
ir til staðar, líka samfélagslegir. Það
er vissulega stundum áhætta en ég
hef ekki trú á því að hún sé meiri en af
öðrum vestrænum tækninýjungum.
Ég hef þó áhyggjur af samþjöppun
þekkingar og fyrirtækja í landbúnað-
argeiranum en miklu frekar í hefð-
bundnum kynbótum en við beitingu
erfðatækni.“
Hefur Evrópa efni á vandfýsni?
Ertu þá að segja að hver þjóð eða
heimshluti geti mögulega valið um að
taka upp erfðatækni í landbúnaði eða
mótað landbúnaðarstefnu að sínum
þörfum og menningu?
,,Ég er ekki viss um að það verði
valkostur þegar fram í sækir þótt
Evrópa geti ef til vill leyft sér að vera
vandfýsin núna. Og í þeim vangavelt-
um skiptir máli hvort þú ert bjart-
sýnismanneskja eða bölsýnis. Það
sem Evrópa getur hins vegar ekki er
að neita að eiga viðskipti með land-
búnaðarvörur, nema að fyrir því sé
gild ástæða. Evrópa gæti komist í
vandræði ef stjórnvöld landa banna
innflutning matvæla, sem innihalda
erfðabreyttar lífverur. Neytendur
hafa að sjálfsögðu rétt á að hafna slík-
um matvælum en stjórnvöld ekki
endilega nema að til staðar séu vís-
indalegar niðurstöður sem benda til
þess að þau hafi skaðleg áhrif. Mig,
sem neytanda, gæti ef til vill ekki
langað til þess að borða erfðabreytt-
an maís en þó ég gerði það yrði mér
ekki meint af. Þetta er pólitísk
ákvörðun, ekki vísindaleg.
Það eru lönd í Evrópu sem hafa
barist hart gegn innflutningi mat-
væla sem innihalda erfðabreyttar líf-
verur og það hefur leitt til deilna bæði
við Alþjóðaviðskiptastofnunina
(WTO) og Bandaríkin. Hvað varðar
erfðabreytta ræktun þá er það póli-
tísk spurning og varðar ekki reglu-
gerðir. Hvert og eitt land verður að
móta stefnu þar sem mismunandi
form landbúnaðar geta þrifist hlið við
hlið. Það er hægt. Bóndi sem notar
ekki skordýraeitur og stundar líf-
ræna ræktun býr núna við hlið bónda
sem notar slíkt eitur og þeir komast
báðir af. Ég sé ekki neina ástæðu fyr-
ir hvers vegna bóndi sem stundar
erfðabreytta ræktun ætti ekki að
geta komið við hliðina á þeim líka.
Spennan og togstreitan er hins vegar
mikil og pólitíkin. Ég held að Hol-
lendingarnir hafi dottið niður á lausn-
ina. Það er sagt að þeir hafi sett full-
trúa allra sjónarmiða í landbúnaði inn
í herbergi, lokað því og sagt þeim að
þeir fengju ekki að koma út fyrr en
þeir kæmu með einhverja skynsam-
lega lausn að regluverki um sam-
ræktun,“ segir grasafræðingurinn
velski að hlær. ,,Þetta er fyrst og
fremst pólitísk ákvörðun, ekki stjórn-
unar- eða öryggisákvörðun.“
Nú ert þú formaður ACRE, ráð-
gjafanefndar bresku ríkisstjórnar-
innar um sleppingu erfðabreyttra líf-
vera í umhverfið, hvað ráðleggur þú
hr. Blair, forsætisráðherra Bret-
lands, í þessum efnum?
,,Það er mjög mikilvægt að átta sig
á að það er ekki hægt að fara eftir
ákveðinni stefnu í þessum málum.
Ráðgjafanefndin lítur á sérhvert mál
kerfisbundið og metur á grunni vís-
indalegra staðreynda og hugsanlegra
áhrifa á umhverfið. Nefndin hefur því
stundum ráðlagt bresku ríkisstjórn-
inni að sleppa erfðabreyttum lífver-
um út í umhverfið og stundum ekki,“
segir Pollock að lokum og það virðist
engin pólitík í því, hvorki til hægri né
vinstri, ef til vill bara umhverfisvæn.
Höfundur er sjálfstætt starfandi
blaðamaður.
,,Við þurfum nýja tækni
til þess að framleiða
bóluefni fyrir þróun-
arlöndin. Þar þarfnast
fólk nauðsynlega ódýrs
bóluefnis sem auðvelt
er að koma til þess.
Þess vegna höfum við
kosið að þróa bóluefni
sem hægt er að taka í
einum eða fleiri
skömmtum, líkt og lyf í
töfluformi. Hefðbundin
bóluefni sem framleidd eru í dag eru
oftast í fljótandi formi sem gefa þarf
með sprautu í æð og þau þarf að
geyma í kæli allt frá því að þau eru
framleidd og þar til þau eru notuð. Það
skapar oft vandamál, bæði varðandi
flutning þeirra og geymslu, sér-
staklega í þróunarríkjunum, þar sem
kæligeymslur eru ekki á
hverju strái. Dreifing
bóluefnisins yrði því
miklu öruggari, auðveld-
ari og kostnaðarminni ef
hægt væri að framleiða
það í töfluformi,“ segir
dr. Arntzen en rann-
sóknir hans hafa beinst
sérstaklega að lausnum
á vandamálum þróun-
arlanda hvað varðar heil-
brigðismál og mat-
vælaframleiðslu. Sérstaklega hefur
hann unnið að þróun bóluefnis gegn
mannskæðum veirusjúkdómum eins
og lifrarbólgu og eyðni, og gegn ban-
vænum niðurgangspestum í börnum í
þróunarlöndunum.
En hvernig kemur erfðatækni í land-
búnaði við sögu lyfjaþróunar?
Lyfjaframleiðsla með erfðatækni
Bóluefni gegn banvænum
niðurgangspestum
Erfðatækni í landbúnaði snýst ekki aðeins um matvæli. Dr. Charles Arntzen er frumkvöðull í
framleiðslu bóluefna í plöntum til þess að verja menn og skepnur fyrir sjúkdómum og hélt er-
indi á ráðstefnunni um framleiðslu lífvirkra lyfja úr plöntum.
Dr. Charlez Arntzen
,,Við notum raunar bæði erfða-
tæknina, að splæsa geni fyrir tiltekið
veiruprótein í plöntur, og aðferðir mat-
vælatækninnar til þess einfaldlega að
framleiða lífvirk prótín úr plöntunum.
Hér er því ekki veiran sjálf notuð í
bóluefninu, einsog í flestum bóluefn-
um í dag, heldur aðeins eitt prótín úr
henni sem unnið er úr plöntunni. Bæði
er kostnaðurinn minni og árangurinn
jafnvel ekki síðri. Algengar veirur og
bakteríur, eins og kólera og E.coli,
valda dauðsföllum milljóna í þróun-
arlöndunum. Bólusetning gæti því
bjargað lífi margra. Það skiptir máli
fyrir þetta fólk hvað bóluefnið kostar,
að hægt sé að framleiða það og dreifa
því með sem minnstum tilkostnaði og
fyrirhöfn. Þess vegna skiptir þróun-
arvinna á þessu sviði máli og að við
finnum lausnir. “
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
2
2
6
6
1