Morgunblaðið - 28.07.2006, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 28. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
VERSLUNARMANNAHELGIN
er ein mesta umferðar- og skemmt-
anahelgi ársins. Hún nálgast óðum og
af því tilefni spyr ég okkur öll, for-
eldra og ungmenni, hvaða minningu
viljum við að börn og ungmenni eigi
um útihátíð verslunarmannahelg-
arinnar?
Líkt og svo oft áður eru margir for-
eldrar þessa dagana að
kljást við þá ákvörðun
hvort þau eigi að leyfa
börnum sínum að fara
með vinum sínum á
útihátíð um versl-
unarmannahelgina. Í
langflestum tilvikum
þarf lítið að velta þessu
fyrir sér því unglingar
eru upp til hópa fyr-
irmyndarfólk og þeim
eflaust treystandi til að
fara á skipulagða útihá-
tíð með vinum sínum.
Hins vegar verður ekki
horft fram hjá þeirri staðreynd að eft-
ir verslunarmannahelgar og eftir
útihátíðir sem haldnar hafa verið
þetta sumarið hafa komið upp umræð-
ur í fjölmiðlum um unglingadrykkju
og vandamál tengd henni. Við vitum
einnig að við slíkar aðstæður fer ekki
eingöngu fram áfengisneysla og um-
ræðan tengist jafnframt neyslu eitur-
lyfja í einhverjum mæli.
Að mínu mati á reynsla margra
undanfarinna ára að segja okkur það
að börn yngri en 18 ára eigi ekkert er-
indi án foreldra sinna eða nákominna
fullorðinna á skipulagðar útihátíðir.
Spurningin er því ekki aðeins sú hvort
foreldrar treysta börnum sínum til að
taka réttar ákvarðanir og hafna
neyslu áfengis og vímuefna, heldur
enn frekar hvort foreldrar vilja taka
þá áhættu að börn þeirra eigi slæmar
minningar eftir útihátíðir. Það er
þekkt staðreynd að slíkar minningar
geta mótað líf barna og ungmenna og
haft áhrif á framtíð þeirra sem fullorð-
inna manneskja.
Að sjálfsögðu er það svo að skipu-
leggjendur allra útihátíða um versl-
unarmannahelgina vinna mikið starf
við að gera umhverfi hátíðahaldanna
sem öruggast þar sem unglingum og
foreldrum er boðin sameiginleg þátt-
taka. Hins vegar er það svo að hver og
ein útihátíð hefur yfir sér sinn blæ og
tilefni þeirra er misjafnt. Sem dæmi
má nefna að reynslan sýnir að þeir
tugir þúsunda ungmenna og foreldra
sem sótt hafa unglingalandsmót
UMFÍ, bindindismótin
á Galtalæk, Kotmót
hvítasunnumanna og
fleiri slíkar hátíðir eiga
ánægjulegar minningar
frá þessum skemmt-
unum, þar sem neysla
áfengis og vímuefna er
ekki liðin. Hins vegar er
dæmi um einstaka
útihátíð sem er auglýst
undir merkjum áfeng-
istegundar og hljóta það
að vera sterk skilaboð
um eðli þeirrar hátíðar.
Í tilefni þessarar um-
fjöllunar er ástæða til að þakka þeim
fjölmörgu aðilum sem vinna flestir í
sjálfboðaliðastarfi á útihátíðum fyrir
þeirra framlag við að skapa góða og
heilbrigða umgjörð um samveru fjöl-
skyldna um þessa mestu ferðahelgi
sumarsins. Það er mjög mikilvægt að
foreldrar komi í auknum mæli til liðs
við allt þetta góða fólk og stuðli saman
að því að börn undir 18 ára aldri fari
ekki eftirlitslaus og án foreldra sinna
á útihátíðir, hvort sem er um versl-
unarmannahelgi eða aðrar helgar
sumarsins. Við foreldrar berum
ábyrgð á börnunum okkar, þessi orð
eru til áréttingar á því. Við verðum að
gera allt sem í okkar valdi stendur til
þess að forða börnunum okkar frá því
að lenda í þeirri aðstöðu að þurfa að
segja já eða nei við neyslu áfengis og
vímuefna. Reynsla liðinna ára segir
okkur einfaldlega að ungmenni sem
fara eftirlitslaus og án foreldra sinna á
útihátiðir lenda mjög oft í slíkri að-
stöðu. Reynslan segir einnig að í allt
of mörgum tilfellum verður neiið þeg-
ar á hólminn er komið að jái. Það hef-
ur reynst mörgum fjötur um fót og
vegferðin orðið á annan veg en til stóð
áður en farið var að heiman. Á okkur
foreldrum hvílir mjög mikil ábyrgð í
þessu efni og við hljótum öll að vilja
vernda börnin okkar. Ég vil að lokum
leggja ríka áherslu á að hér verður
samfélagið allt að taka höndum sam-
an; foreldrar, ungmenni, fé-
lagasamtök og opinberir aðilar til þess
að gera verslunarmannahelgina sem
ánægjulegasta fyrir okkur öll, með
heilbrigðri samveru og skemmtun.
Verndum börnin okkar
Magnús Stefánsson hvetur for-
eldra til aðgátar ’Ég vil að lokum leggjaríka áherslu á að hér
verður samfélagið allt að
taka höndum saman; for-
eldrar, ungmenni, fé-
lagasamtök og opinberir
aðilar til þess að gera
verslunarmannahelgina
sem ánægjulegasta fyrir
okkur öll, með heilbrigðri
samveru og skemmtun. ‘
Magnús Stefánsson
Höfundur er félagsmálaráðherra.
HÁSKÓLINN á Bifröst hefur
vaxið og dafnað undanfarin ár. Frá
aldamótum hefur nemendafjöldi við
skólann rúmlega sexfaldast, tvær
nýjar háskóladeildir, lagadeild og fé-
lagsvísinda- og hagfræðideild, hafa
bæst við, en fyrir var skólinn með
viðskiptadeild auk þess sem kennsla
hefur hafist á meist-
arastigi í öllum deild-
um. Umhverfis skólann
í Norðurárdal í Borg-
arfirði hefur risið 800
manna háskólaþorp.
Skólinn hefur haft
það að markmiði að
vera stöðugt í þróun,
nemendum sínum og
íslensku samfélagi til
hagsbóta. Liður í þeirri
viðleitni var umfangs-
mikið þróunarstarf
sem unnið var síðasta
vetur með þátttöku um
þrjátíu manna hóps
starfsmanna og nemenda, svo og að-
ila utan skólans, og miðaði að því að
greina hvað þyrfti að gera til að
koma Bifröst í fremstu röð evr-
ópskra háskóla á komandi árum.
Lagt var upp með að hugsa fram-
faraskrefin ekki innan þess þrönga
stakks sem skólanum er sniðinn fjár-
hagslega, heldur meta í framhaldinu
hvaða skref væri raunhæft að taka
með tilliti til hans.
Háskólar ganga út á tvennt: þekk-
ingarsköpun (rannsóknir) og þekk-
ingarmiðlun (kennslu). Þetta tvennt
þarf að hanga saman. Efling rann-
sókna við skólann var lykilþáttur í
niðurstöðum vinnuhópsins, en það
sem upp úr stóð í þessari vinnu og
tengdist kennsluþættinum var að
leggja aukna áherslu á sérstöðu skól-
ans sem lítils og persónulegs skóla
með áherslu á einstaklingsmiðað
nám. (Þó skólinn hafi stækkað gríð-
arlega undanfarin ár er hann ennþá
agnarsmár í alþjóðlegu tilliti, með
um 750 nemendur næsta vetur).
Einnig að stóraukin áhersla yrði lögð
á sköpun og skapandi hugsun í
kennslufræði skólans og að skólinn
ætti í þessum efnum að tileinka sér
að nokkru leyti starfsaðferðir lista-
skóla, þar sem leitast er
við að þroska nemand-
ann sem sérfræðing
(listamann) og mann-
eskju. Sífellt meiri þörf
er fyrir skapandi hugs-
un í atvinnulífi og rann-
sóknum og þróun ís-
lensks samfélags til
framtíðar byggist upp á
því að einstaklingar
geti nýtt sér strangt
akademískt nám til að
efla það með nýsköpun
og frumkvæði.
Nú er það svo að
þessar hugmyndir falla
ákaflega vel að starfi og kennslu-
fræði skólans eins og hún hefur verið
ástunduð nánast alla tíð frá stofnun
hans 1918. Bifröst auk forvera skól-
ans í Reykjavík hefur alltaf verið
„foringjaskóli“ eins og stofnandinn
og fyrsti skólameistari, Jónas Jóns-
son frá Hriflu, kallaði það og mennt-
að stjórnendur og leiðtoga fyrir at-
vinnulíf og samfélag. Það hefur alla
tíð þýtt áherslu á þroska ein-
staklingsins í samfélagi manna, til
hliðar við hið hefðbundna námsefni
skólans.
Nú er það vissulega svo að nám
sem er hugsað og uppbyggt á þann
hátt sem gerist á Bifröst kostar fjár-
muni og þá jafnvel mikla. Hluta af
þeim kostnaði ber samfélagið í formi
framlaga ríkisins með hverjum nem-
anda, enda nýtur íslenskt samfélag
klárlega þess virðisauka sem öflugur
háskóli skilar út í þjóðlífið, en hluta
af tilkostnaðinum ber nemandinn
sjálfur í formi skólagjalda.
Í framhaldi af þróunarvinnu síð-
asta vetrar var ákveðið í stjórn há-
skólans, í samráði við fulltrúa nem-
enda í háskólaráði, að stíga fyrstu
skrefin að aukinni einstaklingsmiðun
skólans og bættri þjónustu. Stjórn
Skólafélagsins, samtaka nemenda á
Bifröst, hefur síðan lýst yfir stuðn-
ingi við þá ákvörðun með yfirlýsingu
sem birt var nýlega. Til að mæta
auknum kostnaði þessu samfara var
tekin ákvörðun um að hækka skóla-
gjöld næsta vetrar hóflega, eða um
ca. 7–8% umfram verðbólgu. Nokkur
umræða hefur verið um þessa hækk-
un í fjölmiðlum undanfarna daga og
virðist sem einhverjir fjölmiðlar hafi
leitað uppi nemendur sem eru ósáttir
við þessar hækkanir. Það er hins-
vegar ljóst að ríkur og almennur vilji
er í stjórn skólans og meðal starfs-
manna og nemenda hans til að gera
góðan skóla enn betri, nemendum til
hagsbóta og samfélaginu til heilla.
Þegar rætt er um skólagjöld er því
stundum haldið fram að þau skerði
jafnrétti til náms. Það er gróf ein-
földun. Stærsti kostnaðarliður nem-
enda við háskólanám er sá fórn-
arkostnaður sem felst í því að vera
utan vinnumarkaðar þau ár sem
námið tekur. Ef við beitum afar gróf-
um reikniaðferðum og gerum ráð
fyrir að árstekjur einstaklings séu á
bilinu 2,5–5 milljónir króna og við-
komandi fari í þriggja ára nám til
grunngráðu er fórnarkostnaðurinn
við námið 7,5–15 milljónir króna. Það
er því ljóst að það er efnahagsleg
hindrun í vegi þess að fara í há-
skólanám hvort sem um er að ræða
skólagjöld eður ei. En það er líka
efnahagslegur hvati til þess að fara í
háskólanám. Hvatinn er sú launa-
hækkun sem námið skilar viðkom-
andi einstaklingi að námi loknu. Því
hærri framtíðartekjur sem vænta
má, því meiri hvati.
Samkvæmt þeim könnunum sem
við á Bifröst höfum framkvæmt um
launalegan ábata útskrifaðra nem-
enda af náminu er hann að meðaltali
að ná yfir – bara með tekjuaukning-
unni í kjölfar námsins – öll skólagjöld
þriggja ára grunnnáms á einu starfs-
ári að námi loknu. Hófleg skóla-
gjaldahækkun mun ekki breyta
neinu þar um. Einnig eiga duglegir
nemendur þess kost að ljúka BA- eða
BS-prófi á Bifröst með heilsársnámi
á rúmlega tveimur árum og mætti
þ.a.l. færa rök fyrir því að nám á Bif-
röst væri þegar upp er staðið ódýr-
ara en annað sambærilegt há-
skólanám á Íslandi, þrátt fyrir
skólagjöldin.
Háskólinn á Bifröst á sér bráðum
níutíu ára sögu. Ólíkt mörgum skól-
um sem lögðu upp á svipuðum tíma
hefur hann lifað af með því að ganga í
gegnum breytingar og bregðast við
kröfum tímans. Megi svo verða um
langa framtíð.
Bifröst og skólagjöld
Magnús Árni Magnússon skrif-
ar um bætta þjónustu Við-
skiptaháskólans ’Til að mæta auknumkostnaði því samfara var
tekin ákvörðun um að
hækka skólagjöld næsta
vetrar hóflega, eða um ca.
7–8% umfram verð-
bólgu.‘
Magnús Árni Magn-
ússon
Höfundur er aðstoðarrektor Við-
skiptaháskólans á Bifröst.
ÁRIÐ 1948 var Ísraelsríki stofn-
að í Palestínu. Það gerðist í mikilli
samúðarbylgju Vesturlanda sem
höfðu furðu lostin átt-
að sig á óhugnaði hel-
fararinnar eftir lok
seinni heimsstyrj-
aldar. Þjóðarmorðing-
inn Hitler hafði geng-
ið hart fram í að
útrýma gyðingum en
var stöðvaður áður en
honum tókst að ljúka
ætlunarverki sínu.
Umrót stríðsins hafði
rifið þá gyðinga í Evr-
ópu sem eftir lifðu upp
með rótum og fæstum
var í hug að snúa aft-
ur til fyrri heimkynna.
Samkvæmt goðsögn
í fornu þjóðsagna-
safni, svokallaðri bibl-
íu, hafði goðsagnavera
sem nefnist guð gert
sér lítið fyrir og gefið
flökkuþjóðinni gyðingum land í Pal-
estínu til eignar og ábúðar að eilífu.
Þar með var málið klappað og klárt
í augum kristinna manna á Vest-
urlöndum sem sneru sér að því
strax eftir styrjöldina að útvega
landflótta gyðingum samastað í
þessu útvalda landi. Þetta féll í góð-
an jarðveg a.m.k. í Evrópu og
Bandaríkjunum og íslenska þjóðin
fylgdist eins og aðrir áhugasöm með
„heimkomu gyðinga til Palestínu“.
Engum datt í hug að spyrja fólkið
sem þarna átti heima, svokallaða
Palestínumenn, álits.
Óhappaverk – í góðri trú
Mönnum yfirsást hið augljósa.
Auðvitað áttu allir gyðingar að flytj-
ast til Bandaríkjanna. Þar falla þeir
eins og flís við rass ríkjandi þjóð-
skipulags og skera sig hvergi úr.
Flutningur þeirra til Palestínu hef-
ur orðið ávísun á stöðugan ófrið og
yfirgang gagnvart heimamönnum
svæðisins. Í Palestínu eiga gyðingar
jafnmikla samleið með íbúum
heimshlutans og olía
með vatni.
Stundum hefur
heyrst í Íslendingum
sem tala með stolti um
þátt landsmanna í
stofnun Ísraelsríkis.
Væntanlega voru þess-
ir menn í góðri trú og
töldu sig vera að vinna
gott verk. Í ljósi sög-
unnar og þess ófrið-
arbáls sem þá var
kveikt og síðan hefur
logað skærast allra
ófriðarbála í heiminum
er óvíst að það taki því
fyrir okkur að vera
mjög stoltir. Það hefur
sýnt sig að stofnun Ísr-
aelsríkis voru mestu
mistök 20. aldar.
Menn töldu sig vera
að styðja stríðshrjáða lítilmagna til
að hefja nýtt líf í þeirra fyrri heim-
kynnum (svo). Það var vissulega fal-
leg hugsun. Niðurstaðan er Ísrael, –
illskeytt hernaðarveldi, búið kjarn-
orkuvopnum, sem hefur rænt fyrri
íbúa landi sínu, hneppt þá í fanga-
búðir, hertekið, ofsótt og kvalið all-
ar götur síðan og reyndar löngu fyr-
ir daga Ísraelsríkis. Sú fallega
hugsun hefur því fengið nokkuð
svipleg endalok. Við stofnun Ísraels
unnu menn óhappaverk, – í góðri
trú en af lítilli þekkingu. Hugur
þeirra var allur bundinn við að rétta
hlut gyðinga en þeir gleymdu því
gjörsamlega að þar með voru þeir
að beita Palestínumenn miklum
órétti. Palestínumenn sem þarna
höfðu búið frá upphafi vega, löngu
áður en nokkur maður hafði heyrt
gyðinga nefnda.
Það er dálítið sérstakt nú að
heyra menn býsnast yfir að leiðtog-
ar Palestínumanna séu hryðju-
verkamenn þegar haft er í huga að
þrír forsætisráðherrar Ísraels, þeir
Menachem Begin, Yitzhak Shamir
og Yitzhak Rabin voru allir hryðju-
verkaleiðtogar á sínum tíma. Mun
vera leitun að því lýðræðisríki sem
getur státað af fleiri hryðjuverka-
foringjum á leiðtogastóli landsins.
BNA er lykillinn
Nú er staðan sú að Ísrael hefur
með hervaldi á skömmum tíma lagt
í rústir nágrannaríki sitt, Líbanon,
og drepið fjölda óbreyttra borgara.
Her Ísraels hefur einnig ráðist á
Palestínumenn einu sinni enn og
rústað þeim leifum sem eftir voru af
mannlegu samfélagi í ríki þeirra.
Þetta gera þeir með stuðningi
Bandaríkjanna. Myndi heyrast í
Bandaríkjamönnum ef einhver væri
þess megnugur að veita Ísraels-
mönnum slíka meðferð og léti verða
af því?
Staðreyndin er sú að ekkert mun
breytast til batnaðar á þessum slóð-
um nema gagnger stefnubreyting
verði í BNA á verndarstefnu þeirra
gagnvart Ísrael. Hið eina sem nú-
verandi forseti BNA leggur til mála
er að tönnlast á því að Ísraelsmenn
hafi rétt á því að verja sig. Hefur
einhver heyrt hann minnast á að
Palestínumenn hafi rétt á að verja
sig gagnvart hinu stanslausa ofbeldi
Ísraelsmanna? Eina vonin er sú að í
BNA komist til valda forseti sem
hefur kjark og dug til að setja Ísr-
aelsmönnum stólinn fyrir dyrnar,
fái þá til að skila aftur öllu landi
sem þeir hafa tekið ránshendi og
skipti landinu réttlátlega milli þjóð-
anna. Þá og fyrr ekki verður hugs-
anlega friður í Austurlöndum nær.
Val bandarísku þjóðarinnar á ráða-
mönnum sínum að undanförnu gef-
ur þó ekki tilefni til mikillar bjart-
sýni.
Mestu mistök
20. aldar
Jón M. Ívarsson fjallar um mál-
efni Ísraels og Palestínu
Jón M. Ívarsson
’Við stofnun Ísr-aels unnu menn
óhappaverk, – í
góðri trú . . . ‘
Höfundur er sagnfræðingur.
Sagt var: Þetta er eitt af erfiðustu verkum sem samið hefur verið.
RÉTT VÆRI: Þetta er eitt af erfiðustu verkum sem samin hafa verið.
Eða: Þetta er eitt hið erfiðasta verk sem samið hefur verið.
Gætum tungunnar