Morgunblaðið - 04.11.2006, Qupperneq 64
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
P
íanóleikari á heimsmælikvarða“ var
fyrirsögn forsíðufréttar í Morg-
unblaðinu í gær, og var með henni
vísað í orð Jónasar Sen gagnrýn-
anda að loknum tónleikum Sinfón-
íuhljómsveitar Íslands á fimmtudagskvöld. Pí-
anóleikarinn var Víkingur Heiðar Ólafsson, en
hann lék þriðja píanókonsert Beethovens með
hljómsveitinni. „Óaðfinnanleg frammistaða,
mögnuð túlkun,“ var ennfremur haft eftir Jón-
asi.
Þegar blaðamaður hringdi í Víking í gær-
morgun, fyrir klukkan tíu, var auðheyrilega
slökkt á síma hans. Jú, ekki skrýtið að maðurinn
þyrfti að hvílast eftir glímu kvöldsins. En við
nánari eftirgrennslan kom annað á daginn. Vík-
ingur Heiðar var staddur í Háskólabíói þar sem
hann lék nú þátt úr Beethoven-konsertinum
fyrir fullt hús unglinga. Hvernig var það hægt
að spila aðra tónleika strax að morgni? Nú var
ekki um annað að ræða en að gerast boðflenna
og flengjast vestur í bíó og reyna að ná tali af
víkingnum þar. Það var spennuþrungin þögn
meðal áheyrenda, sem flestir voru varla nema
örfáum árum yngri en einleikarinn, á meðan
tónstigar og trillur fylltu salinn. Hljómburð-
urinn í Háskólabíó er venjulega ekki svona.
Við grípum hann glóðvolgan um leið og hann
er kominn niður í kjallara baksviðs eftir fagn-
aðaróp og klapp menntskælinganna í salnum.
„Úff, þetta var miklu erfiðara en í gærkvöldi,“
segir Víkingur Heiðar Ólafsson um leið og hann
vindur sér inn í einleikaraherbergið. „Það verð-
ur svo rosalegt spennufall eftir að maður hefur
spilað heilan konsert.“ Ég spyr hann hvort hann
hafi kíkt í Moggann, og hann var búinn að því.
„Það er alltaf gaman að fá hrós, þótt maður
eigi sem listamaður að vera óháður því sem sagt
er. Það er jákvætt og hvetjandi að fá hvort sem
er gagnrýni sem hefur góðan kjarna í sér eða
hrós sem gefur manni byr undir báða vængi.“
Hvaða augum líturðu gagnrýni? Hefur hún
áhrif á þig?
„Það er misjafnt og veltur á ýmsu. Ef ég
skynja að gagnrýnandinn er heiðarlegur, ber
fram góð rök og er hreinskilinn og ef gagnrýnin
er áreynslulaus, hvorki tilgerðarlega neikvæð
eða jákvæð. Ég hef lært mikið af gagnrýni og
hún hefur verið góð fyrir mig.“
Ég held að margir hljóti að velta því fyrir sér
eftir tónleikana hvað þú sért að gera hér og
hvers vegna þú sért ekki úti í löndum að sigra
heiminn. Hvað ertu að gera?
„Ég er búinn að vera í fjögur ár í New York
og var að klára bachelor-gráðu frá Juilliard-
tónlistarskólanum. Ég ákvað að vera þar áfram,
því ég kemst að hjá kennara sem mig hefur
lengi langað að komast til. Hann heitir Robert
McDonald, er með sterkasta nemendahópinn í
skólanum og er mjög fær í akkúrat því sem mig
langar að vinna í. Hann er með mjög flottar tón-
myndunar- og litapælingar og er ótrúlega góður
tæknikennari. Slíkir kennarar eru vandfundnir.
En svo er hann líka hlý manneskja. Laugardag-
inn áður en ég kom heim hringdi hann í mig og
bauð mér aukatíma. Það urðu fjórir klukku-
tímar á sunnudegi heima hjá honum, þar sem ég
sat bara og spilaði. Mér fannst ég standa mig
mjög vel, en hann finnur alltaf hæðina fyrir of-
an. Það er sama hvað maður gerir, hann sér allt-
af næsta áfanga og er tilbúinn að leiða mann
lengra. Þess vegna vildi ég vera áfram í tvö ár í
ströngu námi hjá þessum mikla meistara. Ég er
líka heppinn í skólanum, kominn inn í allt.
Þarna eru mjög frægir gestaprófessorar og svo
rosalega margt sem maður getur lært af og nýtt
sér. Það er hægt að vera í svona skóla og vera
bara í meðalfarinu, en það er líka hægt að vera
opinn og ákveðinn og sækja sér það sem maður
vill. Ég gæti ekki verið ánægðari með hvernig
málin hafa þróast hjá mér, og á síðustu tveimur
mánuðum hef ég verið að breyta miklu í því
hvernig ég spila. Ég hef verið í alls konar tækni-
pælingum, djúpum og skemmtilegum, og hef
verið að skipta um ásláttartækni, og það er
kannski ekki heppilegt að gera það á sama tíma
og maður er að spila mikið opinberlega. En ég
varð að taka þá áhættu. Maður má samt ekki
hugsa um tækni meðan maður er að spila, þá er
það bara tónlistin sem kemst að og maður verð-
ur að flæða í henni. En ég var búinn að vinna
brjálæðislega í þessu og kennarinn minn sagði
að ég væri tilbúinn í slaginn.“
Það eru ekki nema þrjár vikur síðan Vík-ingur Heiðar frumflutti með Caput pí-anókonsert eftir Snorra Sigfús Birg-isson. Þá skrifaði Ríkarður Örn
Pálsson: „… Víkingur Heiðar léði viðamiklum
einleiknum þá glansmiklu snerpu og skáldlegu
dýpt sem sannur virtúós getur frekast lagt til
málanna.“ Víkingur lék líka með Guðrúnu Jó-
hönnu Ólafsdóttur fyrir skömmu á tónleikum í
Salnum. Maður hlýtur að velta því fyrir sér
hvernig þetta er hægt.
„Já,“ segir Víkingur hugsi, „ég velti því
stundum fyrir mér sjálfur. Best er að hugsa
ekkert of mikið um það. Ég er í rútínu, kem oft
fram og þekki hvernig ég er undir álagi. Ég vinn
vel undir pressu og hef mjög gaman af að spila á
píanóið. Ég æfi eins og margir myndu kalla fá-
ránlega mikið, og er búinn að gera það í mjög
langan tíma. Ég er búinn að æfa mig mjög mas-
síft í mjög mörg ár. Maður lærir að skipuleggja
sig og kemur sér upp tækni við að vinna. Stund-
um þarf maður líka bara að trúa því að það
besta gerist og þegar maður veit að maður hef-
ur unnið fyrir því er auðveldara að láta sér líða
vel undir álagi. En ég þarf auðvitað líka að leita í
bækur, útiveru og svo nýt ég þess að vera með
kærustunni minni. Maður verður að finna jafn-
vægið, maður gæti orðið þunglyndur af því að
vinna of mikið.“
Hvað æfirðu þig mikið?
„Ætli ég spili ekki í sex tíma á dag. En það
tekur miklu lengri tíma, því maður þarf að hvíla
bæði hugann og líkamann á milli. Það er ekki
nóg að hreyfa fingurna. Þetta verður aldrei eins
og að fara á hlaupabretti í klukkutíma, því mað-
ur þarf að hugsa um hverja einustu hreyfingu,
hendingamótunina og allt það. Þessi sex tíma
spilamennska tekur mig því allan daginn.“
Tal okkar berst að tækninni og ég er for-vitin um hvernig Víkingur nær svonamiklum og þéttum hljómi úr flygl-inum í Háskólabíói, í sal sem er þekkt-
ur að því að kæfa og gleypa hljóm í stað þess að
bera hann fallega til áheyrenda. Hann kveðst
heppinn að hafa fengið svo mörg tækifæri til að
spila í bíóinu, því það taki tíma að læra á hljóm-
burðinn og „plata“ hann.
„Ég get ekki beðið eftir að fá að spila í nýja
tónlistarhúsinu, og hlakka mjög til. Þegar mað-
ur er vanur því að spila í sal eins og í Há-
skólabíói er svo miklu léttara að spila í góðum
sölum.“ Víkingur nefnir enn eitt atriði sem
skiptir máli upp á að tónlistin berist vel, og það
er að spila mjög rytmískt. „Það hjálpar mikið
hafa rytma mjög skýran og nákvæman. Maður
þarf að hafa mikla festu, og hafa það algjörlega
á hreinu hvar maður ætlar að gefa sér smá svig-
rúm í rytmanum og hvar ekki. Ég er búinn að
vera að vinna í þessu með kennaranum mínum.
Þetta er nú eitt af því sem heillar mig svo í per-
formans. Þar er ekki bara tónninn, áslátturinn
og liturinn, heldur líka þetta tímaflæði.“
Það vekur ógnarhlátur hjá viðmælandamínum þegar ég spyr hvort hann spilivirkilega aldrei feilnótur. „Jú,“ segirhann og hlær meira. En ég er nú samt
viss um að þær eru mun færri en gengur og ger-
ist. „Með gömlu tækninni var ég farinn að geta
spilað nánast feilnótulaust eftir miklar æfingar,
en ég var ekki alltaf nógu flæðandi. Kannski of
upptekinn við að koma mér fyrirfram á rétta
nótu áður en hún var spiluð. Í nýju tækninni er
meira flæði. Manni getur liðið svolítið eins og
maður sé í línudansi og hafi ekkert öryggisnet
undir sér, en ávinningurinn í músíkölsku flæði
og litbrigðum er ótvíræður – maður tekur miklu
meiri sénsa, en … rangar nótur eða ekki … ef
maður æfir sig vel skiptir engu máli þótt það
komi nokkrar rangar nótur. Þegar maður er að
spila, og það klikkar eitthvað sem hefur aldrei
klikkað áður, þá er svo auðvelt að festa sig í
pirringi og fara að hugsa um atvikið. Fyrir
bragðið hljóma næstu tíu taktar kannski ekki
eins vel og þeir ættu að gera. En ég er búinn að
læra að elska feilnóturnar næstum jafnmikið og
hinar réttu og læt þær ekki trufla mig. Þetta
sker úr um það hvort maður er nemandi eða
eitthvað annað. Miklir listamenn myndu aldrei
leyfa sér að fara í kleinu út af feilnótum.“
Hvenær byrjaðir þú að æfa Beethoven-
konsertinn?
„Ég fór að æfa hann af alvöru fyrir um hálfu
ári, fyrst af og til, og kom honum stundum alveg
á suðupunkt, en hvíldi mig svo kannski í eina til
tvær vikur inni á milli. Síðustu þrjár vikurnar er
ég þó búinn að vera í honum á fullu. Beethoven
er svo magnaður. Innri spenna hans end-
urspeglast svo rosalega í músíkinni, og miklu
meira en hjá öðrum tónskáldum.“
Ég verð að fá nánari útskýringu á þessu.
„Hann var svo rosalega flókinn maður. Þessi
konsert var saminn skömmu upp úr 1800 þegar
hann var farinn að gera sér grein fyrir því að
hann yrði væntanlega heyrnarlaus, og farinn að
örvænta um að halda heyrninni. Allar fallegu
laglínurnar, sem geta virkað einfaldar við fyrstu
sýn, eru ekkert einfaldar við nánari kynni. Þær
eru yfirleitt fullar af innri spennu og rosalegri
togstreitu. Maður upplifir allar þjáningar
mannkynsins í þessari tónlist, hún er svo mann-
leg. En þótt hann sé svona mikil manneskja er
hann á sama tíma svo mikill andi, og svo upphaf-
inn. Samblandið af þessu tvennu er svo sér-
stakt. Músíkin er svo ströng og rytminn strang-
ur, en á sama tíma er hún svo frjáls, og einhvern
veginn miklu frjálsari en hjá til dæmis Mozart.
Beethoven er byltingarsinni og það er mikil
ólga í honum. Til að geta spilað þessa tónlist
þarf maður að ganga í gegnum þetta ástand
með honum. En maður er líka alveg búinn eftir
á. Þetta var þrekraun.“
Nú er komið að framtíðinni og Vík-ingur upplýsir að næstu skref séuað brýna keppnisandann og reynafyrir sér í alvöru keppni. Þær eru
margar. „Það er ekki hægt að fara í keppni fyrr
en maður er búinn að finna sig sem listamann
eða alla vega kominn nær því. Ég hefði ekki átt
neitt erindi í keppni fyrr.
Keppnir eru flókið fyrirbæri en mér finnst
þær ekki mjög skemmtilegt form. Í dómnefnd-
um eru yfirleitt píanókennarar og þeir eiga oft-
ast nemendur í keppnunum. En þótt þeir dæmi
ekki eigin nemendur dæma þeir kannski aðra út
frá þeim. Þetta er ekki jafnsvarthvítt og ef mað-
ur færi í hundrað metra hlaup og ynni. Þá hefur
maður einfaldlega átt besta tímann. Ég hef séð
margt í keppnum sem mér misbýður, en stund-
um vinnur líka langbesta fólkið. Í dag eru
keppnirnar mjög margar og enginn verður
frægur af því að sigra í þeim. Þær geta hins veg-
ar hjálpað fólki. Það sem gildir í dag er það
hvernig tengslum maður nær við áheyrendur.
Þess vegna hef ég blendnar tilfinningar til
keppna yfirleitt. Ég held samt að þetta geti orð-
ið gaman hvernig sem fer. Ég veit að ég get bú-
ist við ýmsu og ekkert er útilokað.“
Hverju vilt þú hafa náð á þitt vald áður en þú
tekur þátt í þinni fyrstu stóru keppni?
„Maður þarf að vera kominn með stórt reper-
toire og hafa mikla reynslu af því að spila undir
álagi og stressi. Ef maður vinnur þarf maður að
vera tilbúinn til að halda fullt af tónleikum og
valda því verkefni. Maður þarf að sýna ákveðni
sem listamaður; ekki spila eins og við er búist af
manni heldur eins og maður sjálfur ætlar sér.
Maður þarf að hafa stáltaugar og vera sterkur
persónuleiki. Þetta er erfitt. Það þarf styrk í
hvort tveggja, að vinna og tapa, og hvort
tveggja þarf að höndla á réttan hátt. Ég veit
ekkert í hvaða keppnir ég fer, ég er ekki búinn
að ákveða það núna. Það eina sem ég vona er að
ég haldi áfram að vaxa og þroskast – ég vil ekki
staðna.“
Víkingur segir margt koma til þegar ég spyr
hann hverju hann þakki velgengni sína til þessa.
Fjölskyldan er efst á blaði og svo kennarar og
fjöldi vina, vandamanna og annarra sem hafa
látið sig velferð hans varða. „Ég held ég sé
fæddur undir happastjörnu. En hæfileikar og
ekki hæfileikar … ég var aldrei neitt undrabarn
og fannst ég aldrei vera neitt áberandi góður.
Þetta er spurning um að maður vinni og vinni til
að komast nær takmarki sínu. Það getur verið
erfitt að verða stjarna en á Íslandi er það auð-
velt. En ég er ekki háður áliti annarra á mér og
vona að ég hafi styrk og sé meðvitaður um það
hvernig sem hlutirnir fara hjá mér. Hvort sem
ég næ markmiðum mínum eða ekki held ég að
ég verði alltaf hamingjusamur, því ég sæki ham-
ingjuna ekki í utanaðkomandi brunn heldur í
það sem er innra og skiptir raunverulegu máli í
lífinu.“
Ég held ég sé fæddur undir happastjörnu
Morgunblaðið/Eyþór
Víkingur „Ég æfi eins og margir myndu kalla fáránlega mikið,“ segir Víkingur Heiðar Ólafsson.
Víkingur Heiðar Ólafsson er
22 ára píanóleikari. Hann er
enn í námi, en langt er síðan
gagnrýnendur fóru að tala um
hann sem fullburða lista-
mann. Hann hefur verið
óvenjubráðþroska í listinni.
Í HNOTSKURN
» Fimm ára gamall hóf VíkingurHeiðar píanónám hjá Erlu Stef-
ánsdóttur.
» 1995 hóf hann píanónám hjá PeterMáté í Tónlistarskólanum í Reykja-
vík.
» Í desember 2005 sigraði Víkingur ífyrstu íslensku píanókeppninni, en
hún var haldin á vegum Evrópusam-
bands píanókennara.
» Víkingur lauk einleikaraprófi fráTónlistarskólanum í Reykjavík vorið
2001.
» Í vor lauk Víkingur Heiðar bache-lor-prófi frá Juilliard-tónlistarskól-
anum í New York.