Morgunblaðið - 16.11.2006, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 2006 39
Á MIÐOPNU Morgunblaðsins
mánudaginn 13. nóvember birtist
ágæt grein eftir Björgólf Guðmunds-
son, formann bankaráðs Landsbank-
ans. Greinin heitir Samfélagsleg
ábyrgð er sjálfsábyrgð.
Í niðurlagi hennar seg-
ir höfundur: „Banka-
ráð Landsbankans hef-
ur einsett sér að á 120
ára afmælisári bank-
ans muni hann endur-
skoða félagslegt hlut-
verk sitt og ábyrgð í
ljósi þeirra miklu
breytinga sem orðið
hafa á eðli og starfsemi
bankans á und-
anförnum árum. Að því
búnu mun Landsbank-
inn, líkt og hingað til,
láta verkin tala.“
Björgólfur Guð-
mundsson tíundar í
grein sinni á hvern hátt
stórfyrirtæki geti sýnt
samfélagslega ábyrgð
og látið verkin tala.
Hann vísar m.a. til góð-
gerðamála og annars
samfélagslegs stuðn-
ings, umhverfisstefnu,
ábyrgrar auðlinda-
stefnu og ábyrgrar
fjármálaþjónustu við
almenning.
Á hvaða forsendum
axli fjármálamenn
ábyrgð?
Hið góða við grein Björgólfs er að
þar er litið á það sem viðfangsefni
fjármálamanna að axla ábyrgð gagn-
vart því samfélagi sem þeir eru
sprottnir upp úr: „Atvinnulíf er
veigamikill þáttur í því samfélagi sem
við öll lifum í og erum hluti af. Annað
er ekki til án hins. Á sama hátt og
samfélaginu nýtist vel að atvinnulíf
eflist og styrkist er það atvinnulífi til
framdráttar að þjóðlíf blómstri í
traustu og öruggu samfélagi. Ábyrgð
atvinnulífs gagnvart samfélagi er því
sjálfsábyrgð. Samfélagsábyrgð fyr-
irtækja er viðleitni þeirra til að efla
og bæta það umhverfi sem þau starfa
í“.
Björgólfur Guðmundsson er ekki
fyrstur manna til að vekja athygli á
sjónarmiðum sem þessum nú í seinni
tíð. Það hafa leiðarahöfundar Morgn-
blaðsins margoft gert og það gerði
einnig Þorkell Sigurlaugsson svo eft-
irminnilegt dæmi sé tekið. Hann
skrifaði merka grein í Viðskiptablaðið
29. júní í fyrra þar sem hann hvatti ís-
lensk stórfyrirtæki til að axla sam-
félagslega ábyrgð og láta fé af hendi
rakna til þjóðþrifamála. Þorkell sagði
að fjármagnseigendur þyrftu ekki að
óttast að „hér sé sósíalismi kominn á
kreik“, því „hér er verið að tala um að
þetta verði gert á forsendum fyr-
irtækjanna“. Ég minnist þess hve
lofsvert mér þótti það vera hve skýrt
Þorkell Sigurlaugsson talaði.
Markaðsvætt til að lækka vöru-
verð?
Undanfarinn áratugur hefur verið
áratugur einkavæðingar. Margvísleg
starfsemi hefur verið færð undan
handarjaðri fulltrúa almennings og í
hendur fjármálamanna. Þetta hefur
verið gert á þeirri forsendu að einka-
framtakið skili betri þjónustu og
lægra verði. Auk þess hefur okkur
verið sagt að samfélagið eigi að sinna
því sem samfélagslegt er, markaður-
inn því sem markaðarins er. Nú
bregður hins vegar svo við að mark-
aðsfyrirtækin – alla vega hin ábyrg-
ari – gerast æði upptekin af sam-
félagslegu hlutverki sínu en hirða
minna um þjónustu og allra minnst
um verðlag. Þannig eru vextir og
þjónustugjöld bankanna á okurstigi á
sama tíma og Þjóðleikhúsinu eða
Þjóðminjasafni Íslands eru réttar
nokkrar milljónir í styrk. Að verki
eru sömu fyrirtæki og okra á við-
skiptavinum sínum. Olíufyrirtækin
keppa ekki fyrst og fremst um við-
skiptavini á grundvelli verðlags, alla
vega er verðmuninum ekki fyrir að
fara fremur en hjá bönkunum, heldur
reyna þau að höfða til fólks á þeirri
forsendu til dæmis að þau sinni vel
skógrækt og upp-
græðslu örfoka lands!
Spurning um lýðræði
Á endanum snýst
þetta mál um lýðræði.
Með því að lækka stöð-
ugt skatta á fyrirtæki og
auka þannig fjárráð
þeirra – m.a. til góð-
gerðastarfs og stuðn-
ings við listir, menntir
og önnur þjóðþrifamál
er fjárveitingarvaldið
fært frá fulltrúum al-
mennigs til handhafa
fjármagnsins.
Þetta eru í mínum
huga ekki framfarir
heldur skref aftur á bak
– inn í þann tíma er pen-
ingamenn réðu lögum
og lofum í samfélaginu
og almannaþjónustan
spannaði ekki mikið
meira en að halda uppi
löggæslu. Tillaga nefnd-
ar forsætisráðherra um
að ganga enn lengra í þá
átt að ívilna stórfyr-
irtækjum og auðmönn-
um er þannig ekki að-
eins samfélagslega
ranglát heldur beinlínis
atlaga gegn lýðræðinu.
Ekki ætlast ég til þess að Björg-
ólfur Guðmundsson sé mér sammála
um þessi grundvallaratriði. Ekki
heldur hitt að það eigi að flokkast
undir samfélagslega ábyrgð að eig-
endur og stjórnendur fyrirtækja taki
ekki meira en góðu hófi gegnir í sinn
vasa af rekstrarfé. En spurning er
hins vegar hvort við gætum ekki orð-
ið sammála um hitt, að markaðs-
fyrirtæki eigi fyrst og fremst að skila
vöru á góðu verði. Eða til hvers var
leikurinn annars gerður? Að færa
völdin til í samfélaginu? Mér þótti
verðlagsþátturinn gleymast í annars
ágætri umfjöllun formanns banka-
ráðs Landsbankans á leiðarasíðu
Morgunblaðsins.
Einu gleymdi
Björgólfur
Ögmundur Jónasson fjallar um
fjármálastarfsemi og sam-
félagslega ábyrgð í tilefni af
grein Björgólfs Guðmunds-
sonar
Ögmundur Jónasson
»Undanfarinnáratugur
hefur verið ára-
tugur einkavæð-
ingar. Marg-
vísleg starfsemi
hefur verið færð
undan hand-
arjaðri fulltrúa
almennings og í
hendur fjár-
málamanna.
Höfundur er alþingismaður.
Kosningar til Alþingis eru fram-
undan og vonandi sjá flestir það tæki-
færi felast í kosningum að hafa áhrif
á hvaða áherslur fá forgang í sam-
félagi okkar sem búum
á þessari litlu eyju við
heimskautsbaug.
Því miður er staðan
hins vegar sú að þegar
kemur að kosn-
ingadegi verður marg-
ur íbúinn að sitja
heima því hann má
ekki kjósa. Jafnvel ein-
staklingar sem hafa
búið hér lengi fá ekki
að kjósa. Og af hverju?
Jú vegna þess að við
hin sem höfum kosn-
ingarrétt og kjörgengi
til alþingis höfum enn
ekki haft dug í okkur og þor til þess
að leggja niður það löngu úrelta kerfi
sem tengingin á milli fæðingarstaðar
og kosningaréttar er.
Ég tel okkur sem búum á Íslandi
vera heppin þar sem fjölmargir ein-
staklingar með erlendan bakgrunn
hafa kosið að setjast hér að og auðgað
mannlíf á Íslandi á margan hátt. Þótt
okkur hafi í gegnum árin gengið mis-
vel að taka á móti einstaklingum frá
öðrum löndum sem flytjast hingað
hrósar stór hópur innfæddra Íslend-
inga happi yfir því að
hafa eignast vini, jafnvel
ástvini úr þessum hópi.
Það er gleðiefni og því
þarf að halda hátt á lofti.
Gæti ekki verið að við
sætum enn í baðstofum í
torfbæjum ef ekki hefðu
komið til erlendir vinir
innfæddra Íslendinga?
Það er fagnaðarefni
að í þeirri umræðu sem
nú fer fram hafa fjöl-
margir tekið til máls.
Slíkt er til góðs, sér-
staklega í þeim tilfellum
þar sem umræðan er
málefnaleg og tillitssöm í garð þeirra
sem málið varðar. En mikilvægt er
að ganga skrefi lengra, gera um-
ræðuna faglegri og færa hana af al-
mennu yfirlýsingastigi nær fólkinu
sem málið varðar. Þá þarf að greina á
milli umræðunnar um framtíð-
arstefnu hvað varðar útgáfu dvalar-
og atvinnuleyfa fyrir þá sem eru
ókomnir til landsins annars vegar og
stöðu þeirra sem þegar búa hér hins
vegar.
Samábyrgð okkar sem búum í
þessu fallega landi ætti að vera slík
að við tækjum höndum saman um að
öllum sem landið byggja líði vel. Með
því að veita öllum kosningarétt sýn-
um við að við treystum öllum íbúum
landsins á jafnan hátt. Slíkt heilla-
skref myndi einnig þýða að tekið
væri frekara skref til að afmá mörkin
á milli „við“ og „hinir“.
Leyfum öllum að kjósa
Pétur Björgvin Þorsteinsson
skrifar um kosningarétt » Samábyrgð okkarsem búum í þessu
fallega landi ætti að
vera slík að við tækjum
höndum saman um að
öllum sem landið byggja
líði vel.
Pétur Björgvin Þor-
steinsson
Höfundur er djákni í Glerárkirkju.
Í MORGUNBLAÐINU föstu-
daginn 3. nóvember er viðtal við
þrjá Austfirðinga undir fyrirsögn-
inni „Illt að vera á annarri skoð-
un“ þar sem þeir lýsa
erfiðri reynslu af því
að halda uppi and-
stöðu við virkjanir og
stóriðju á Austur-
landi. Því miður er
það svo að deilur um
þau efni hafa á stund-
um valdið því að bæði
andstæðingar og
fylgjendur hafa orðið
fyrir óbilgirni. Sem
betur fer hafa flestir
þeir sem takast á um
þessi efni þó yfirleitt
getað átt málefna-
legar samræður og
samstarf. Það á við um samskipti
mín við Þórhall Þorsteinsson, for-
mann Ferðafélags Fljótsdalshér-
aðs (FFF), og einn viðmælenda
Morgunblaðsins á föstudaginn.
Árið 2003 kom Þórhallur að
máli við mig vegna fjárhagsvanda
Snæfellsskála sem FFF á og rek-
ur og óskaði eftir stuðningi
Landsvirkjunar. Hann taldi bætt-
ar samgöngur í tengslum við
framkvæmdir Landsvirkjunar hafa
skaðað rekstrargrundvöll skálans.
Við gerðum samning sem fól í sér
alls 500 þúsund króna framlag
Landsvirkjunar, einkum til við-
halds og endurbóta á skálanum á
þriggja ára tímabili. Í viðtalinu í
Morgunblaðinu er haft eftir Þór-
halli að samningur þessi hafi
„dottið upp fyrir á miðri leið“ og
hefur Þórhallur það eftir sveit-
arstjórnarmanni í Jökuldal „að
Landsvirkjun sæi
enga ástæðu til að
styrkja félag með for-
manni sem ekkert
ætlaði að vitkast“.
„Þarna álít ég að átt
hafi að kaupa þögn
mína. Þar sem ég var
ekki þægur í þeirra
augum var hætt við“,
segir Þórhallur.“
Staðreyndin er að
Landsvirkjun stóð að
fullu við samninginn
sem gerður var. Eftir
samningstímann ósk-
aði Þórhallur eftir því
f.h. FFF að Landsvirkjun legði
fram aðrar 500 þúsund krónur, nú
til rekstrar á skálanum sumarið
2006, þar sem rekstrartekjur
hefðu dregist stórlega saman.
Þessu var hafnað en við Þórhallur
vorum ásáttir um að Landsvirkjun
legði félaginu lið við að leita að
heppilegu framtíðarhlutverki fyrir
skálann. Var það gert í samráði
við Þórhall með bréfi þar sem því
er beint til þeirra sem koma að
skipulagningu þjóðgarðs norðan
Vatnajökuls að huga að mögulegu
hlutverki skálans í því samhengi.
Sennilega má halda því fram að
við Þórhallur höfum frá fyrstu tíð
verið „óþægir“ í augum hvor ann-
ars. Mér er minnisstætt eina
skiptið sem ég hef komið í Snæ-
fellsskála. Þá vildi ekki betur til
en svo að Þórhallur varnaði mér
vegarins um hríð ásamt öðrum,
eins og lýst var í viðtalinu í Morg-
unblaðinu. Fjórum árum síðar
gengum við Þórhallur engu að síð-
ur frá samstarfssamningi FFF og
Landsvirkjunar. Sá samningur var
að frumkvæði Þórhalls, sem sýndi
þar kjark og áræði við að verjas
hagsmuni síns félags í andstöðu
við hluta félagsmanna. Erfitt er að
sjá hvernig jákvæð viðbrögð við
málaleitan hans geti falið í sér að
ætlunin hafi verið að kaupa þögn
hans.
Landsvirkjun er áfram tilbúin
að taka þátt í að finna Snæfells-
skála framtíðarhlutverk. Það á
ekki að hefta tjáningarfrelsi eins
né neins og við Þórhallur getum
áfram verið eins „óþægir“ í augum
hvor annars og okkur lystir!
Tveir óþægir?
Þorsteinn Hilmarsson gerir
athugasemd við viðtal
Morgunblaðsins við þrjá
Austfirðinga
» Staðreyndin er aðLandsvirkjun stóð
að fullu við samninginn
sem gerður var.
Þorsteinn
Hilmarsson
Höfundur er upplýsingafulltrúi
Landsvirkjunar.
ÞAÐ VAR athygl-
isvert að heyra Siv
Friðleifsdóttur svara
því til á Alþingi ný-
lega að það væri bara
eðlilegt og sjálfsagt
að nota aðgengi aldr-
aðra Íslendinga að
hjúkrunarrýmum og
heimahjúkrun sem
svipu í samningum
um kjör þeirra.
Það er algjörlega
siðlaust að blanda
saman framboði á
lögbundinni heilbrigðisþjónustu og
samningum við Landssamband
eldri borgara um greiðslur frá al-
mannatryggingum. Sú staða, sem
samningamenn eldri borgara voru
settir í, er ekki bjóðandi og ég
fullyrði að svona samningatækni
eða aðferðafræði eins
og Siv kallaði það í
þinginu gengi hvergi
annars staðar.
Hvernig þætti til
dæmis opinberum
starfsmönnum ef að-
gengi að sjúkrahúsum
og heilsugæslu fyrir
félagsmenn í félögum
opinberra starfs-
manna yrði gert að
atriði í samningum
þeirra við ríkið um
kaup og kjör? Ef
þeim yrði sagt í
samningum að ef þeir féllust ekki
á kjörin sem væru í boði þá myndi
ríkið ekki geta tryggt þeim lög-
bundna sjúkrahús- og heilsu-
gæsluþjónustu? Ég held að öllum
myndu blöskra slíkar aðfarir af
hálfu ríkisins og fullyrði reyndar
að engum heilvita manni myndi
detta í hug að blanda þessu
tvennu saman í almennum kjara-
samningum.
Stjórnvöld hafa á engan hátt
staðið sig þegar kemur að fram-
boði á hjúkrunarrýmum fyrir aldr-
aða og skorturinn á höfuðborg-
arsvæðinu og nágrannabyggðum
þess slíkur að til vandræða horfir.
Eldri borgarar hafa lengi bent á
þessa staðreynd og kallað eftir því
að ríkið sinnti lögbundinni skyldu
sinni. Ríkið hefur ríkum lögbundn-
um skyldum að gegna á þessu
sviði og tími til kominn að það
sinni þeim skyldum sínum.
Þingið verður að taka fram fyrir
hendurnar á heilbrigðisráðherra
hvað varðar breytingar á lögum
um almannatryggingar, sem nú
eru til umfjöllunar, og tryggja að
aldraðir fái meiri leiðréttingu á
stöðu sinni en ráð er fyrir gert í
frumvarpinu og þær leiðréttingar
komi strax á næsta ári en ekki að
mestu á næsta kjörtímabili eins og
frumvarpið gerir ráð fyrir.
Heilbrigðis- og trygginganefnd
getur rétt hlut aldraðra og sýnt í
verki andúð sína á aðferðafræði
ríkisstjórnarinnar í samningum
við þá, með því að taka inn í frum-
varpið þær tillögur sem settar
hafa verið fram af stjórnarand-
stöðunni og bíða afgreiðslu nefnd-
arinnar. Þannig fengju aldraðir
löngu tímabæra leiðréttingu á
kjörum sínum.
Siðlaus samningatækni
Jón Gunnarsson fjallar um
hjúkrunarrými fyrir aldraða » Stjórnvöld hafa áengan hátt staðið
sig þegar kemur að
framboði á hjúkr-
unarrýmum fyrir aldr-
aða og skorturinn á
höfuðborgarsvæðinu og
nágrannabyggðum þess
slíkur að til vandræða
horfir.
Jón Gunnarsson
Höfundur er alþingismaður.