Morgunblaðið - 28.02.2007, Blaðsíða 13

skapað nýjar leiðir að mark-
miði sínu sem maður bjóst
ekki við fyrirfram að þær
myndu finna.“
Hrafn segir að tilraunin
hafi stutt kenningu sína en
hún nær utan um fleiri þætti
sköpunargáfu en áður hefur
verið haldið fram. „Með
þessu getum við fikrað
okkur nær því að skapa
tölvur með ímyndunar-
afl. Ætlunin er að hug-
búnaðurinn sem ég bjó
til nýtist áfram við
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRÚAR 2007 13
MARTIN Ingi Sigurðsson er
fjórða árs nemi í læknisfræði
og var á vakt á bráðamóttöku
LSH í gærkvöldi. Hann átti
þó smástund aflögu til að út-
skýra „á mannamáli“ og af
mikilli þolinmæði fyrir blaða-
manni um hvað verkefnið
hans snerist en hann fjallaði
um „Áhrif aldurs á ut-
angenamerki mannsins“.
„Á þriðja ári vinnum við
rannsóknarverkefni og ég
byrjaði svolítið á þessu þá.
Mig langaði að kynna mér
grunnvísindi læknisfræð-
innar.“
Verkefnið vann hann við
háskólatengdan spítala í
Baltimore í Bandaríkjunum
sem heitir Johns Hopkins.
Megnið af sýnunum kom hins
vegar frá Hjartavernd, sem
Martin segir að eigi ómet-
anlegt gagnasafn.
„Utangenaerfðir má segja
að séu þættir sem stýra því í
raun í hvað við notum erfða-
mengið okkar. Það er til
dæmis sama erfðamengi í
húðfrumu og taugafrumu en
samt eru þessar frumur gjör-
ólíkar. Segja má að þetta sé
það sem kveikir og slekkur á
genunum í hverri frumu.“
Leiðbeinendur Martins,
þeir Hans Tómas Björnsson
og Andrew P. Feinberg,
höfðu áður „sett fram nýtt lík-
an af því hvernig sjúkdómar
verða til og tóku inn í þessi ut-
angenamerki“, útskýrir
Martin.
„Ein af undirstöðunum í
þessu líkani er að utan-
genamerki breytist með aldri,
og að það geti útskýrt af
hverju tíðni svo margra sjúk-
dóma breytist með aldri. Það
er nokkuð sem hefðbundin
erfðafræði hefur aldrei getað
skýrt. Við erum jú með sömu
gen þegar við fæðumst og við
erum með þegar við verðum
fimmtug.“ Hugmyndin var að
þessi utangenamerki breytt-
ust hins vegar með aldrinum.
„Ég tók sýnin frá Hjarta-
vernd, sem voru tekin úr
sama einstaklingi með fimm-
tán ára millibili, og sýndi
fram á að DNA-metýlun, sem
tilheyrir hópi utangena-
merkja, breytist með aldr-
inum. Ég tók líka sýni frá
Bandaríkjunum og sýndi
fram á sama í þeim.“ Með
þessu renndi Martin stoðum
undir þetta nýja líkan af til-
urð sjúkdóma.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ný erfðavísindi Martin vann að rannsóknum sem eiga að út-
skýra hvers vegna tíðni sjúkdóma breytist með aldrinum.
Stoðum rennt undir læknavísindi
MEÐ því að nota heitt vatn
sem orkugjafa í stað raf-
magns tókst tveimur nem-
endum í vélaverkfræðideild
Háskóla Íslands að minnka
orkunotkun einfalds tækis,
nánar tiltekið handþurrku,
um 50–75%. Þau Hildigunnur
Jónsdóttir og Valdimar Olsen
lögðu upp með það að sýna
hvernig hægt væri að nota
heitt vatn beint sem orku-
gjafa. „Heitt vatn hefur verið
notað til að framleiða raf-
magn en sú umbreyting kost-
ar mikla orku. Sparnaðurinn
við að nota varma vatnsins
beint getur því verið mjög
mikill,“ segir Hildigunnur.
Þau Valdimar hönnuðu og
smíðuðu handþurrku, líka
þeim sem þekkjast á almenn-
ingssalernum og blása heitu
lofti á blautar hendur salern-
isgesta, sem gekk fyrir heitu
vatni og að hluta fyrir raf-
magni. Í venjulegum raf-
knúnum handþurrkum er
varmanum náð fram með því
að hita upp víra með rafmagni
en það er afar orkufrek leið til
að skapa varma. „Við not-
uðum varmaskiptibúnað sem
tók á sig heita vatnið og hitn-
aði líkt og miðstöð í bíl. Loftið
í tækinu hitnaði við snertingu
við búnaðinn og því var síðan
blásið úr handþurrkunni með
viftu.“
Tæki þeirra Hildigunnar
og Valdimars notaði einungis
90% þess rafmagns sem
venjuleg rafmagnsknúin
handþurrka notar en heildar-
orkusparnaður var um 50 til
75%. „Hér á landi er nóg til af
heitu vatni og hægt væri að
tengja tæki sem þetta við ofn-
kerfi. Hitatapið sem vatnið
verður fyrir er óverulegt
þannig að það skiptir engu
máli þótt því sé veitt aftur í
heitavatnskerfið. Í stórum
byggingum erlendis eru líka
oft hringrásarkerfi fyrir heitt
vatn sem hægt væri að tengja
handþurrkuna við. Mögu-
leikar tækninnar eru því ekki
bundnir við aðstæður hér á
landi.“
Tæknina má nota með
ýmsu móti og segir Hildi-
gunnur að í fljótu bragði megi
hugsa sér að hún væri notuð í
hvers kyns tæki sem blása
heitu lofti. „Hárþurrkur, líkar
þeim sem eru á sundstöðum,
geta byggst á sömu tækni og
eins stórir fataþurrkarar sem
eru í stöðugri notkun.“
Framtíðarmöguleikarnir
eru því ýmsir og bendir Valdi-
mar á að þótt tækið noti 50–
75% minni orku en sambæri-
leg rafmagnstæki sé vafalaust
hægt að þróa það þannig að
það spari jafnvel enn meiri
orku.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Spara orku Hildigunnur Jónsdóttir og Valdimar Olsen
þróuðu handþurrku sem gengur fyrir heitu vatni.
Vatnsknúin
handþurrka
SÝNDARVERUR með sköp-
unargáfu voru verkefni
Hrafns Þorra Þórissonar,
nemanda í Háskólanum í
Reykjavík, en síðastliðin 3 ár
hefur hann unnið að þróun
gervigreindar. Í verkefni
sínu, „Nýsköpun í sýnd-
arverum“, tókst honum að
endurskapa sýndarverur með
helstu einkenni sköp-
unargáfu.
„Tölvur nútímans eru mjög
góðar að fara nákvæmlega
eftir því sem við segjum þeim
og kennum þeim að vinna.
Þær skortir þó enn hæfileik-
ann, sköpunargáfu, til að
skapa sínar eigin lausnir og
hugmyndir.“
Verkefni Hrafns var tví-
þætt. Annars vegar lagði
hann fram kenningu um hvað
fælist í sköpunargáfu en vís-
Skref í þróun
gervigreindar
indamönnum hefur til þessa
ekki tekist með fullnægjandi
hætti að ná utan um það hvað
sköpunargáfa í raun og veru
er. „Helsta vandamálið var
að búa til hermilíkan sem
endurspeglaði þá sköp-
unargáfu sem við þekkjum í
náttúrunni. Ég bjó til líkan
sem inniheldur þá þætti sem
við sjáum í náttúrulegum líf-
verum, að búa til lausnir sem
vinna á þeim erfiðleikum sem
fyrirfinnast í umhverfinu.“
Hins vegar hannaði Hrafn
hugbúnað til að reyna kenn-
inguna. Þannig bjó hann til
gervigreindarverur sem hög-
uðu sér í samræmi við líkanið
og reyndust ná upp að vissu
marki að finna lausnir á þeim
vandamálum sem þær
mættu. „Sköpunargáfa ver-
anna birtist í því að þær gátu
rannsóknir á sköpunargáfu
eins og hún birtist í okkur
mönnunum. Til dæmis semja
tónlist eða gera vísindalegar
uppgötvanir. Það mun þó að
sjálfsögðu þurfa meiri tíma
og rannsóknarvinnu.“
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Rannsakar sköpunargáfuna Kenning Hrafns Þorra Þór-
issonar skýrir sköpunargáfu betur en áður hefur tekist.