Morgunblaðið - 28.02.2007, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRÚAR 2007 29
UMRÆÐAN
RÁÐHERRA heilbrigðismála
svaraði nýlega á Alþingi fyrirspurn
þingmannanna Margrétar Frí-
mannsdóttur og Jóhönnu Sigurð-
ardóttur um efnisatriði
er vörðuðu uppsögn
mína úr starfi á Land-
spítalanum (LSH) sem
yfirlæknis æða-
skurðlækninga á
stofnuninni. Það tók
ráðherra hátt í þrjá
mánuði að koma sam-
an svari sem sam-
kvæmt venju ráðherr-
um er ætlað að veita
innan 10 daga. Ætla
mætti af þessu að ver-
ið væri að vanda til
svarsins í anda góðrar
stjórnsýslu. Sú var hins vegar tæp-
ast raunin.
Forsaga þessa máls hefur áður
verið ítarlega rakin á síðum blaðs-
ins auk fjölda athugasemda og
ályktana sem málið varðar frá
Læknafélagi Íslands, Læknafélagi
Reykjavíkur, læknaráði Landspít-
ala, ýmissa sérgreinafélaga og ann-
arra sem einum rómi hafa lýst and-
úð sinni á ólögmætri framgöngu
stjórnenda á Landspítalanum í
þessu máli. Auk þess hefur ráð-
herra ítrekað verið hvattur til að
bregðast við þeirri misbeitingu á
valdi sem þarna liggur fyrir í skjóli
aðgerðaleysis hans. Í Morg-
unblaðinu í gær ítrekar ráðherrann
enn fyrri svör sín til Alþingis Ís-
lendinga í kjölfar ályktunar al-
menns fundar í Læknafélagi
Reykjavíkur hinn 22. febrúar sl. þar
sem ráðherrann er enn á ný krafinn
aðgerða í máli þessu. Vegna þessa
er nauðsynlegt að gera alvarlegar
athugasemdir við svör ráðherra
þannig að lesendur blaðsins nái átt-
um og þingmenn á hinu háa Alþingi
geti dæmt um vandaða stjórnsýslu
ráðherrans og pólitískt atgervi.
Í fyrirspurn JS/MF var ráðherra
spurður hvort hún „ætlaði að
bregðast við nýlegri dómsnið-
urstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur
um að stjórnendur LSH hafi brotið
rétt á þáverandi yfirlækni“.
Á tveimur þétt skrifuðum síðum
svarar ráðherra í raun ekki fyr-
irspurninni en lætur móðan mása
um atriði sem ekki verður annað
séð en að séu til þess eins fallin að
afvegaleiða lesandann frá efnis-
atriðum málsins. Ráðherra segir að
í dómsmálinu hafi „einungis“ verið
deilt um lögmæti áminningarinnar
en ekki um ákvörðun spítalans um
uppsögn! Í því samhengi er rétt
vekja athygli á því að ef áminningin
er ólögmæt er uppsögnin það líka.
Þess er hins vegar ekki getið að
málið var höfðað áður en uppsögn
átti sér stað og skorað hafði verið á
spítalann að bíða með ákvörðun um
framhaldið þar til nið-
urstaða í málinu væri
fengin. Spítalinn brást
hins vegar við þeirri
sjálfsögðu ósk með taf-
arlausri uppsögn
starfs þar sem und-
irrituðum var gert að
rýma skrifstofu sína
innan fárra klukku-
stunda. Væntanlega til
að forða stofnuninni
frá frekari skaða
starfsmannsins!
Áminningin var dæmd
ólögmæt í öllum atrið-
um í héraðsdómi og þar með liggur
ljóst fyrir að uppsögn starfsins
skortir lagastoð. LSH hirti ekki um
að áfrýja þessum dómi til Hæsta-
réttar en ákvað að una niðurstöðu
hans og þar með að fallast á að
rangt hefði verið við haft frá hendi
stjórnenda stofnunarinnar.
Ráðherra segir í svari sínu að
ekki hafi reynt á gildi ákvörðunar
spítalans um uppsögnina hvorki
fyrir dómstólum né í ráðuneytinu.
Hins vegar lætur ráðherra það
ósagt að lögmaður minn kærði
ákvörðunina til heilbrigðisráðherra.
En vegna þess sem lögmaðurinn
taldi freklegt brot ráðuneytisins á
málsmeðferðarreglum neyddist
hann til að draga stjórnsýslukær-
una til baka til að forða undirrit-
uðum frá frekara tjóni vegna máls-
meðferðar ráðherra. Það er því
beinlínis rangt að ákvörðunin hafi
ekki verið kærð til ráðuneytisins.
Ráðuneytið valdi að fara ekki að
settum reglum. Er það hugsanlegt
að embættismenn í ráðuneytinu
hafi leynt þessu fyrir ráðherranum,
eða hefur hún valið að gleyma því?
Spyr sá sem ekki veit.
Fyrirspyrjendur spyrja einnig
„hverjar eru skyldur og ábyrgð ráð-
herra þegar sú staða kemur upp að
stjórnendur stofnunar sem heyrir
undir ráðuneyti hans ákveða að
skeyta því engu þótt dómstólar
dæmi framgöngu þeirra gagnvart
starfsmönnum ólögmætar og skaða-
bótaskylda ríkisins virðist augljós
af þeim sökum?“ Ráðherra svarar
þessari spurningu alls ekki, en svo-
kallað svar við spurningunni er út í
hött og sýnilega sett fram með það
að markmiði að skjóta sér undan
raunhæfri umræðu um innihald
málsins.
Spyrja má hvort ekki sé óþarft að
svona stofnanir heyri undir ráðu-
neytin yfirleitt, eða hvort það sé
óþarft að hafa ráðherra með þetta
viðhorf til viðfangsefnanna. Eða
stjórnar forstjóri LSH ráðuneytinu
einnig? Þetta kristallast enn frekar
í svari ráðherra við spurningunni
„Telur ráðherra það farsæla þróun
fyrir sjúklinga eina háskólasjúkra-
húss landsins að mjög sérhæfðum
læknum sé vikið úr starfi með að-
gerðum sem nú hafa verið dæmdar
ólögmætar?“ Ráðherra virðist
veigra sér við því að svara þessari
spurningu, en fjallar þess í stað um
allt annað en um er spurt. Hér er
spurt um hagsmuni sjúklinga, sem
er kjarnaspurning, þar sem starf-
semi Landspítalans snýst um veitta
þjónustu til viðskiptavina stofn-
unarinnar sem eru sjúklingarnir.
Stofnun sem eftir sameiningu spít-
alanna hefur nánast einokunarvald
yfir atvinnumöguleikum sérhæfðs
starfsfólks og meðferðarúrræðum
fyrir sjúklinga. Er það til heilla?
Ráðherra virðist hins vegar taka
þann pól í hæðina að starfsemin
snúist um athafnir stjórnenda sem
hún virðist tilbúin að setja á póli-
tíska afrekaskrá sína í heilbrigð-
ismálum þótt ólögmætar séu. Er
hún stolt af því? Við kennum börn-
um okkar að það sé ljótt að
skrökva. Stjórnsýsla LSH, heil-
brigðisráðuneytis og ráðherra í um-
ræddu máli og svör hennar við
spurningum nefndra þingmanna
eru engu betri. Getum við ekki ver-
ið sammála um að það er ljótt að
skrökva, Siv?
Lengri útgáfu þessarar greinar má finna á
greinasvæði mbl.is, www.mbl.is/greinar
Það er ljótt að skrökva, Siv
Stefán E. Matthíasson gerir
athugasemdir við svar Sivjar
Friðleifsdóttur um uppsögn
hans úr starfi á Landspít-
alanum
» Á tveimur þétt skrif-uðum síðum svarar
ráðherra í raun ekki fyr-
irspurninni en lætur
móðan mása um atriði
sem ekki verður annað
séð en að séu til þess
eins fallin að afvegaleiða
lesandann frá efnis-
atriðum málsins.
Stefán E. Matthíasson
Höfundur er læknir, dósent í
æðaskurðlækningum við læknadeild
Háskóla Íslands.
ÞAÐ kom fram í ræðu for-
sætisráðherra á alþingi sl.
haust, að aðild Íslands að Íraks-
stríðinu hefði í fyrstu einvörð-
ungu verið bundin við leyfi til
handa Bandaríkjunum til yf-
irflugs hervéla. Í framhaldi af
því hafi Íslendingar ekki viljað
„amast“ við því, að vera settir á
lista yfir hinar „viljugu og stað-
föstu þjóðir“, sem ábyrgð bera
á Íraksstríðinu.
Í lok nóvember sl. fann nýr
formaður Framsóknarflokksins
út að: „Ákvörðunarferli var
ábótavant og þar af leiðandi var
ákvörðunin röng eða mistök.“
Þarna er nýi formaðurinn að
tala til Halldórs og Davíðs. Það
er mikið að þessi nýi pólitíkus,
og sérkennilegi hringfari í yf-
irlýsingum, skuli ekki hafa fleiri
orð um, t.d. að ákvörðunin hafi
verið óundirbúin, óviljandi, á
misskilningi byggð eða mis-
heyrn og fleira enn sem á vegi
verður þegar beinskeytt er tal-
að í dúr formannsins.
En í Blaðinu 28. nóvember
hlammast fram á sviðið Guðni
varaformaður, svo segjandi:
„Það er ekki nokkur vafi í mín-
um huga að Bush-stjórnin í
Bandaríkjunum misnotaði góð-
an vilja okkar þjóðar og setti
okkur inn á lista yfir viljugar
og staðfastar þjóðir. Það er ein-
hliða ákvörðun Bandaríkja-
manna, sem þeir ættu að biðj-
ast afsökunar á.“
Svo mörg eru þau orð sem
við skulum láta fyrrverandi for-
sætisráðherra, Davíð Oddsson,
um að svara.
Á áramótum 2004 flutti hann
þjóðinni boðskap þar sem segir
m.a.:
„Þátttaka á lista hinna stað-
föstu þjóða fólst í pólitískri yf-
irlýsingu og henni fylgdu ekki
aðrar skuldbindingar á því stigi.
Þær pólitísku yfirlýsingar voru
gefnar af réttum aðilum og
voru í fullu samræmi við marg-
endurteknar yfirlýsingar for-
ystumanna stjórnarflokkanna,
um að ekki væri hægt að úti-
loka valdbeitingu í Írak.“
Og enn kvað Davíð: „Að því
hefur verið fundið að ekki sé til
bókuð samþykkt ríkisstjórn-
arinnar um efnið. Þetta er á
misskilningi byggt. Rík-
isstjórnin er ekki fjölskipað
stjórnvald. Utanríkisráðherra
fer, með atbeina forsætisráð-
herra þegar það á við, með
ákvörðun af þessu tagi. Enginn
ágreiningur var um hana í röð-
um ráðherra.“
Það er löngu vitað að ákvörð-
un um þátttöku í Íraksstríðinu
var tekin af utanríkisráðherra
fyrir „atbeina“ forsætisráðherra
í Prag austur að næturþeli.
Davíð upplýsir einnig að eng-
inn ágreiningur hafi verið um
þá ákvörðun í röðum ráðherra.
Í þeim röðum voru bæði Geir
Haarde og Guðni Ágústsson.
Það er því vægast sagt aum-
legt þvaður, sem þeim leið um
munn á liðnu hausti og vitnað
er til í upphafi þessa grein-
arstúfs. Þau orð voru vafalaust
töluð í þeirri trú og von, að al-
menningur væri búinn að
gleyma einu argvítugasta af-
broti, sem íslenzk stjórnvöld
hafa framið frá upphafi vega.
En það er borin von, enda
verða afglöpin á dagskrá í al-
þingiskosningunum að vori.
Það er svo til að hlæja að
með hálfum kjaftinum að Guðni
soldát skuli krefjast afsökunar
Bandaríkjaforseta á aðild ís-
lenzku ráðstjórnarinnar að
stríðinu í Írak.
Sverrir Hermannsson
Aumlegt þvaður
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður.
EFTIR hrakfarir undangeng-
inna ára við rekstur
Íslensku óperunnar
(sbr. nýlegar Lesbók-
argreinar mínar) hefði
maður ætlað að stjórn
hennar hefði loks séð
að sér og reynt að
fara að gera eitthvað
af viti. Óperustjórinn
hefur að vísu axlað
ábyrgð og sagt af sér,
en stjórn Óperunnar
situr enn, öllu trausti
rúin, en ætlar sér nú
samt að ráða nýjan
óperustjóra, sem hún
sjálf hefur þó litla
þekkingu eða for-
sendur til að ráða.
Ráðning nýs
óperustjóra
Eins og ég hafði
spáð varð lítil aðsókn
að síðustu uppfærslu
Óperunnar, Flagari í
framsókn, eins og
reyndar mátti vita
fyrirfram. Það urðu
aðeins örfáar sýningar
á óperunni, hálftómt
hús á þeim flestum og menn voru
almennt sammála um að þetta
verkefni hefði ekkert erindi átt
hingað á klakann.
Næsta verkefni óperustjórnar
var þá að ráða nýjan óperustjóra,
sem hefði reynslu og þekkingu úr
óperuheiminum svo koma mætti í
veg fyrir þau hörmulegu mistök,
sem núverandi óperustjóri og
stjórn hafa verið ábyrg fyrir.
En hvernig ræður maður óp-
erustjóra? Fær maður gamlan
frystihússtjóra með stjórn-
unarreynslu að aust-
an eða nýútskrifaðan
hagfræðigaur úr HR
eða Bifröst? Eitthvað
svoleiðis endurspegl-
ast úr auglýsingu Ís-
lensku óperunnar,
sem birtist í Morg-
unblaðinu 25. febr-
úar. Þar er háskóla-
menntun gerð að
skilyrði fyrir ráðn-
ingu óperustjóra. Af
fimm helstu liðum
starfslýsingar er að-
eins einn sem lýtur
að því, sem í raun
skiptir máli: „Umsjón
með verkefnavali og
listrænni starfsemi“.
Hitt eru fjármál,
rekstraráætlanir,
kynningarmál, starfs-
mannamál og rekstur
húsnæðis? Þetta lykt-
ar af því að þegar sé
búið að velja einn
klæðskerasaumaðan
umsækjanda fyrir
auglýsinguna. Hver
er hann?
Óperustjórnin
aftur í sama pytt
Hafa stjórnamenn Óperunnar
ekkert lært? Gallinn við fráfarandi
óperustjóra var að hann hafði ekki
nokkra reynslu eða vit á óp-
erustarfsemi þegar hann hóf störf,
enda ekki ráðinn til þess að vera
eiginlegur óperustjóri, heldur sem
framkvæmdastjóri við hlið tónlist-
arlistarmanns, Gerrit Schuil, sem
átti að sjá um hina listrænu hlið,
en hrökklaðist úr starfi nokkrum
mánuðum síðar. Eftir sat fram-
kvæmdastjórinn gjörsneyddur óp-
eruþekkingu og reynslu og er
ástæða til að halda að það hafi
einmitt skilið rekstur Óperunnar
eftir í rúst.
Og nú á sem sagt að ráða nýjan
óperustjóra þar sem hin listræna
þekking eða sýn er gerð að auka-
atriði (að vísu þó „æskileg“), en
„háskólamenntun“ og „reynsla og/
eða þekking á fjármálastjórn eru
skilyrði“. Þeir menn sem svona
texta skrifa hafa greinilega engan
skilning á eðli og starfi óp-
erustjóra. Þeir falla aftur í sama
pytt og við síðustu ráðningu. Óp-
erustjóri er nefnilega fyrst og
fremst listrænn stjórnandi. Stjórn
hans á að vera ígildi listrænnar
sköpunar. Hann er aflvaki þeirra
ævintýra, sem óperulistin getur
fært okkur. Hann er ekki rekstr-
aráætlanaðili, ekki starfsmanna-
málastjóri, ekki rekstrarstjóri
húsnæðis. Fyrir svoleiðis hluti
ræður óperustjóri eða óperustjórn
sér einfaldlega framkvæmda-
stjóra, sem sér um þessa hluti á
meðan óperustjórinn einbeitir sér
að því að velja verkefni og lista-
menn og sér til þess að listrænum
kröfum sé fylgt af ýtrasta metn-
aði. Auðvitað væri æskilegt að
hann hefði reynslu af stjórnun, en
kannski ekki endilega skilyrði.
Listrænn stjórnandi
er það sem þarf
Ég endurtek – af því að það er
svo mikilvægt – að óperustjóri er
listrænn stjórnandi, starf hans
hefur aðallega að gera með hina
listrænu hlið rekstursins, en
framkvæmdastjórinn sér um allt
hitt. Báðir lúta þeir stjórn, sem
sér um að samræma ólík sjón-
armið hins listræna og þess fjár-
hagslega. Þannig er það í óperu-
og leikhúsum um allan heim,
þannig er það í leikhúsunum hér
heima; t.d. bæði í Þjóðleikhúsinu
og Borgarleikhúsinu. Ég leyfi
mér að benda á að sá Íslendingur,
sem lengst hefur náð á þessu
sviði í heiminum, Helgi Tóm-
asson, stjórnandi Ballettflokksins
í San Francisco, hefur sagt ná-
kvæmlega þetta um ofangreinda
skilgreiningu á listrænum stjórn-
anda, en sjálfur hefði hann líklega
ekki uppfyllt öll skilyrði auglýs-
ingar Íslensku óperunnar um list-
rænan stjórnanda. Það hefði Garð-
ar Cortes ekki heldur gert á
sínum tíma eins frábær óp-
erustjóri og hann nú reyndist vera
á upphafsárum Íslensku óp-
erunnar.
Lágmarkið skaðann!
Það hlýtur að vera lágmarks-
krafa til stjórnar Íslensku óp-
erunnar að hún auglýsi þannig eft-
ir óperustjóra að það sé gert að
skilyrði að hann hafi mikla
reynslu í tónlist eða óperulist eða í
listrænum rekstri óperu- eða leik-
húsa. Um leið ætti að auglýsa eftir
framkvæmdastjóra, sem getur séð
um allt hitt, – fjármál, kynning-
armál o.s.frv. Með því móti getur
stjórn Óperunnar a.m.k. lágmark-
að þann skaða, sem hún hefur
þegar valdið í íslensku óperulífi –
áður en hún sjálf tekur á sig
ábyrgð og segir af sér! Meðal
helstu verkefna nýs óperustjóra
og óperustjórnar væri að ná áttum
svo Íslenska óperan beri gæfu til
þess að starfa sem mest með rís-
andi Tónlistarhúsi í Reykjavík í
eins miklum mæli og nokkur kost-
ur er, en þar hafa stjórnendur Óp-
erunnar líka klikkað illilega eins
og í svo mörgu öðru!
Óperan klikkar enn
Árni Tómas Ragnarsson skrifar
um ráðningu óperustjóra
»… óperu-stjóri er list-
rænn stjórn-
andi, starf hans
hefur aðallega
að gera með
hina listrænu
hlið reksturs-
ins …
Árni Tómas
Ragnarssons
Höfundur er læknir.