Morgunblaðið - 01.04.2007, Blaðsíða 32

lækningar
32 SUNNUDAGUR 1. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
S
amþykkt var einróma að
stofna félagið, og hlaut
það nafnið: Skurðlækna-
félag Íslands. Árgjald
var ákveðið kr. 50.-“
Svo segir í fundargerð frá stofn-
fundi Skurðlæknafélags Íslands 19.
mars árið 1957. Sautján íslenskir
skurðlæknar sátu stofnfundinn, en
formaður var valinn prófessor
Snorri Hallgrímsson.
„Á þessari hálfu öld frá stofnun
félagsins hafa framfarir í skurð-
lækningum verið gríðarlegar,“ seg-
ir Tómas Guðbjartsson, núverandi
formaður. „Þegar litið er á gamlar
myndir úr aðgerðum sést að mörg
verkfæranna eru enn á sínum stað
og þau heita jafnvel sömu nöfnum.
Sem betur fer hafa þó ný verkfæri
bæst við og sum eru búin há-
tæknibúnaði eins og leysigeisla.“
Forverar Tómasar í skurðlækna-
stétt töldu nauðsynlegt að samein-
ast í félagi, „bæði til að fylgjast
með málum, sem einkum varða
þennan starfshóp lækna, en einnig
til að hafa samband við skurðlækna
annarra landa og þá einkum Norð-
urlandanna“.
Enn er markmið Skurðlækna-
félags Íslands hið sama. Félags-
menn eru nú tæplega 100 og af báð-
um kynjum. Fjöldi kvenna er rýr
enn sem komið er. Fyrsta konan
gekk í félagið á sjöunda áratugnum
og í dag eru 10 konur innan vé-
banda þess. Formaður félagsins sér
þó fram á þá jákvæðu þróun að
konum muni fjölga hratt innan fé-
lagsins á næstu árum, enda konur
ríflega helmingur þeirra sem nú
stunda læknanám og margar konur
erlendis í sérnámi.
Fengur í einkamyndum
Í tilefni 50 ára afmælis Skurð-
læknafélags Íslands hefur gjörða-
bók félagsins frá árunum 1957–
1980 verið gefin út á prenti. Kjara-
mál læknanna komu oft til umræðu
á fundum félagsins og félagar
fluttu gjarnan fræðsluerindi fyrir
kollega sína. Skurðlæknar voru þá
sem nú iðnir við að sækja skurð-
læknaþing erlendis. Fyrsta skurð-
læknaþingið var haldið hér á landi
á Akureyri árið 1972 og um leið var
samþykkt að halda slíkt þing á
tveggja ára fresti. Skurðlækna-
þingi 2007 lauk í gær, laugardag.
Tómas Guðbjartsson formaður
segist hafa leitað víða fanga þegar
ákveðið var að gefa gjörðabókina
út, enda vildi hann myndskreyta
hana ríkulega. Hann fann myndir í
eigu sjúkrahúsanna og hjá Ljós-
myndasafni Reykjavíkur, en mesti
fengurinn fannst honum að mynd-
um úr einkasöfnum skurðlækna.
„Þar kom meðal annars í ljós
mynd frá 1955, tveimur árum fyrir
stofnun félagsins, en hún var tekin
þegar danskur skurðlæknir var í
heimsókn og gerði heilaskurð-
aðgerð á Landakotsspítala. Slíkar
aðgerðir voru fátíðar á þeim tíma,
enda mjög flóknar og verkfæri
skurðlækna ekki eins góð og nú.
Einnig munar miklu, að tæki til
myndgreiningar voru miklu ófull-
komnari en nú og því erfitt að stað-
setja æxli nákvæmlega fyrir að-
gerðir, svo dæmi sé tekið.“
Fyrir 50 árum voru þó margs
konar aðgerðir gerðar hér á landi
og má þar nefna ýmsar bæklunar-
aðgerðir vegna beinbrota og ýmsar
aðgerðir á kviðarholi, til dæmis
vegna nýrnasteina og magakrabba-
meins, sem var töluvert algengara
á árum áður. „Smám saman fóru
menn að gera heilaaðgerðir, en
hjartaaðgerðir voru hins vegar ekki
gerðar hér fyrr en í júní árið 1986,
en áður höfðu sjúklingar verið
sendir í aðgerðir til annarra landa.“
Margir höfðu miklar efasemdir
um hjartaskurðlækningar hér á
landi og töldu lækna færast of mik-
ið í fang. Átta mánuðum eftir fyrstu
aðgerðina var hins vegar komið
annað hljóð í strokkinn. Þá hafði
Morgunblaðið eftir forstjóra Rík-
isspítalanna að útlit væri fyrir að
fjöldi hjartaskurðaðgerða hér á
landi færi langt fram úr áætlunum.
Nær allir sjúklingar kusu að leggj-
ast undir hnífinn hérna heima, í
stað þess að fara utan. Þeir treystu
íslenskum skurðlæknum fyllilega
til verksins.
Núna gera íslenskir skurðlæknar
velflestar aðgerðir sem þekkjast,
með einni undantekningu þó.
„Stærri líffæraflutningar, eins og
hjarta- og lungnaflutningar, eru
ekki gerðir hér á landi, heldur eru
íslenskir sjúklingar sendir til
Kaupmannahafnar. Tilfellin hér á
landi eru svo fá að við sjáum ekki
fram á að þessir stærri líffæra-
flutningar verði gerðir hér á landi á
næstunni. Við erum hins vegar
farnir að gera nýrnaflutninga úr lif-
andi gjöfum. Áður þurftu nýrna-
þegar og -gjafar að fara í aðgerð til
Danmerkur. Slíkar aðgerðir eru al-
gengari en hjarta- og lungnaflutn-
ingar.“
Fjölbreyttur bakgrunnur
Og enn verða framfarir. Næsta
stóra skrefið í hjartaskurðlækn-
ingum verður þegar hjálparhjarta
verður grætt í sjúkling hér á landi.
Tómas segir að fjölbreyttur bak-
grunnur íslenskra skurðlækna, sem
hafa menntað sig í Svíþjóð, Banda-
ríkjunum, Englandi, Noregi, Dan-
mörku, Hollandi, Frakklandi og
víðar, hafi haft áhrif á þróun skurð-
lækninga hér á landi. „Íslenskir
skurðlæknar hafa ekki eingöngu
náð sér í þekkingu erlendis, heldur
komist í góð sambönd við kollega
sína og þau sambönd hafa nýst vel,
bæði í aðgerðum og við rannsóknir.
Raunar vil ég að aukin áhersla sé
lögð á rannsóknir skurðlækna. Ég
Morgunblaðið/Ásdís
Skurðlæknar Tómas Guðbjartsson, hjarta- og lungnaskurðlæknir og formaður Skurðlæknafélags Íslands og Hulda Brá Magnadóttir, heila- og tauga-
skurðlæknir, standa við sjónvarpsskjá, ljósgjafa og gasdælu. Tækin eru notuð við kviðar- og brjóstholsaðgerðir með aðstoð kviðsjár. Þessi tækni ruddi sér
til rúms í byrjun níunda áratugarins og er t.d. nær alveg búin að ryðja hefðbundinni gallblöðrutöku til hliðar. Í baksýn eru starfsfélagar Tómasar og
Huldu Bráar önnum kafnir við gallblöðruaðgerð.
Heilaaðgerð Þrátt fyrir frumstæða tækni á nútíma mælikvarða hófust
heilaskurðaðgerðir snemma. Myndin er tekin við slíka aðgerð á Landa-
kotsspítala árið 1955. Aðgerðina framkvæmdu Dr. Busch frá Danmörku og
Bjarni Jónsson.
» Við Íslendingar viljum gjarnan eiga nýj-ustu og bestu tækin og það á líka við um
skurðlækna. Hins vegar eru þær miklu
framfarir sem orðið hafa í skurðlækningum
undanfarna áratugi afrakstur samstarfs
allra þeirra, sem starfa innan sjúkrahús-
anna. Greiningartækni röntgenlæknanna
hefur fleygt fram, svæfing er miklu öruggari
en áður og öll gjörgæslumeðferð er miklu
öflugri en hún var. Framfarir í hjúkrun hafa
líka verið miklar og svo mætti lengi telja.
Gríðarlegar framfarir á h
Klæðnaður Skurðlæknar fyrri tíma
voru hvítklæddir og báru mikil
klæði fyrir vitum. Á þessari mynd
sem tekin var um miðjan fimmta
áratug síðustu aldar er skurðlækn-
irinn Stefán Björnsson með slíkan
andlitsmaska.
Hjálparhjarta Á næstunni er reiknað með að hjálparhjarta verði í
fyrsta sinn komið fyrir í íslenskum sjúklingi. Hjálparhjartað er
dæla, sem tengd er hjarta sjúklingsins og er tilgangurinn að hvíla
hjarta hans tímabundið, á meðan það er að jafna sig eftir alvar-
legt áfall. Dælan sjálf er inni í málmhólk nálægt hjartanu. Styttri
leggurinn tæmir blóð úr vinstri slegli hjartans, dælir því inn í
ósæðina og hvílir þannig hjartað. Utan líkamans er svo stýriein-
ing fyrir dæluna og rafhlöður sem knýja tækið áfram, en sá bún-
aður er ekki sýndur á myndinni.
Skurðlæknafélag Íslands
var stofnað af 17 skurð-
læknum fyrir 50 árum. Á
hálfri höld hafa orðið
miklar framfarir og
Ragnhildur Sverr-
isdóttir komst að því að
næsta stóra skrefið verð-
ur þegar hjálparhjarta
verður grætt í sjúkling.