Morgunblaðið - 15.04.2007, Blaðsíða 32

athafnalíf
32 SUNNUDAGUR 15. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
„ÞJÓNUSTUSTIGIÐ í bænum hefur aukist
mikið síðan ákvörðun var tekin um að hér yrði
reist álver,“ segir Lára Björnsdóttir rekstr-
arstjóri Olís, sem flutti til Reyðarfjarðar frá
Reykjavík árið 1995.
Hún segir að til að byrja með hafi ástandið
smám saman farið versnandi á staðnum og í
kringum aldamótin hafi apóteki og verslunum
verið lokað og fólk flutt í burtu.
„Skipin voru farin, Snæfuglinn seldur,
frystihúsinu var lokað og í raun var engin
heilsugæsla á tímabili, af því að það var eng-
inn læknir – við urðum að sækja þá þjónustu
til Eskifjarðar. Þetta fór hægt og hljótt, hvert
af öðru.“
– Heldurðu að þetta hefði orðið draugabær
með sama áframhaldi?
„Ég er ansi hrædd um það. Maður var far-
inn að hugsa sinn gang og sá ekki mikla sól-
arglætu. Sumir stjórnmálamenn voru á móti
álverinu og sögðu að við yrðum að finna eitt-
hvað annað. En það komu engar tillögur og
ekkert var gert. Ég er ekki að segja að þeir
hafi haft rangt fyrir sér, en hvað annað áttum
við að gera? Það geta ekki allir verið lista-
menn eða lifað á fjallagrösum.“
Undanfarin þrjú ár hefur allt verið á hvolfi í
bænum og stanslaus vinna. „Það fór allt í
gang,“ segir Lára. „Fólk sá til dæmis fram á
að geta tekið húsin sín í gegn, sem það hafði
ekki gert í áratugi, og það varð betri ásýnd á
bænum. Það tóku líka allir gleði sína á ný þeg-
ar þeir sáu fram á að hafa næga vinnu. En
þetta hefur verið ótrúlegt kapphlaup. Ég get
tekið minn vinnustað sem dæmi. Við höfum
nánast hlaupið í hringi; það hefur verið brjál-
að að gera. Þetta var pínulítil bensínstöð, hálf-
gerður kofi, sem seldi nánast allt milli himins
og jarðar, en núna höfum við stækkað húsið
mikið og erum komin með grill og veit-
ingasölu. Og þetta á víðar við. Með tilkomu
Molans geta bæjarbúar farið út í búð og keypt
nauðsynjar, þó ekki væri nema brók á barnið
sitt. Það hversu mikið þjónustustigið hefur
hækkað skiptir máli á svona stöðum, ekki síst
fyrir gamla fólkið. Það átti erfitt með að keyra
á Eskifjörð að vetri til að sækja lyf eða leita til
læknis. Sú þjónusta er öll komin aftur hing-
að.“ Leikskólinn og grunnskólinn hafa eflst og
Lára segist vilja fá tækninám á háskólastigi til
Reyðarfjarðar, svo börnin þurfi ekki að fara
burtu í nám. „Það væri kjörið að nýta svæðið
út frá, þar sem Bechtel er með vinnubúðir.“
Núna vinna rúmlega 1.500 manns hjá Bech-
tel að byggingu álversins, en þeir verða að
mestu farnir fyrir árslok. Þrátt fyrir að það
fækki á svæðinu er Lára ekki svartsýn. „Það
hafa verið miklar sveiflur undanfarið og ég sé
fram á að stöðugleikinn verði meiri. Það munu
fjölmörg fyrirtæki vinna í kringum álverið,
þannig að við þurfum ekki að kvíða neinu.
Forsendur hafa nú þegar gjörbreyst eins og
sjá má á þessari bensínstöð.“
– Hvað finnst fólki á Reyðarfirði um þá nei-
kvæðu umræðu sem átt hefur sér stað um ál-
ver og virkjanaframkvæmdir?
„Ég held að flestir hlæi bara að því,“ svarar
Lára. „Hér eru fæstir hræddir við mengun af
álverinu, enda bendir fólk bara á göturnar í
Reykjavík. Það er eflaust ekkert skárra að
hafa barnið í vagni þar heldur en hér. Við vor-
um náttúrlega með bræðslu og mér borg-
arbarninu fannst fýlan skelfileg þegar ég
flutti hingað fyrst, þangað til mér var bent á
að þetta væri peningalykt! Ég skil svo sem
fólk í Reykjavík; við erum öll svolítið þröng-
sýn.“
– Botnar fólk í niðurstöðu atkvæðagreiðsl-
unnar í Hafnarfirði?
„Guð, það er eins gott þú talir ekki við
manninn minn núna,“ segir Lára og skellir
upp úr. „Hann er umboðsmaður Olís og karl-
arnir mæta til hans í kaffi á morgnana. Þeir
eru ansi heitir. Þeim finnst að bæjarstjórnin
hefði átt að ákveða þetta sjálf í stað þess að
velta ábyrgðinni yfir á bæjarbúa, ekki síst eft-
ir allan þennan undirbúning.“
Hún segir að stemmningin í Hafnarfirði
gæti breyst ef álverið færi úr bænum. „En það
er aðeins styttra fyrir Hafnfirðinga að sækja
aðra vinnu en okkur hér fyrir austan. Það sem
mér finnst best er hvað byggðin hérna hefur
þjappast saman. Hér á bensínstöðinni vinna til
dæmis þrjár frá Fáskrúðsfirði og ég var með
eina frá Stöðvarfirði, sem ég býst við að fá aft-
ur í sumar. Ég rak líka bensínstöðina í Nes-
kaupstað á tímabili og við róteruðum starfs-
mönnum á milli. Það er ekki eins hræðilegt og
áður að sækja vinnu yfir í annað byggðarlag.“
Liðsandinn hefur eflst í Fjarðabyggð með
tilkomu álversins. „Við erum eins og eitt lið,“
segir Lára. „Það fannst mér ekki fyrst þegar
ég kom hingað. Þá var ofboðslegur hrepp-
arígur. Raunar fannst mér það mjög fyndið og
botnaði ekkert í þessu. En sjálfsagt var þetta
svipað og með fellin og selin í Breiðholti. Mér
fannst fólk einmitt þurfa að standa saman úti
á landi. Og ég held að það hafi náðst núna. Við
erum líka komin með aðfluttan bæjarstjóra,
sem ég tel betra af því að hún hefur meiri yf-
irsýn og engra hagsmuna að gæta.“
Lára segist þekkja fullt af fólki sem vinnur í
álverinu og að einnig hafi gamlir skólafélagar
að sunnan flutt austur. „Það er notalegt að fá
allt þetta fólk hingað, en maður verður líka
svolítið óöruggur ef maður þekkir ekki alla í
plássinu. Maður mætir einhverjum á götu og
spyr sig: „Hver var þetta?“ En það er mikið af
útlendingum á svæðinu að byggja álverið sem
sem koma til með að fara. Raunar erum við að
fara í heimsókn til fjölskyldu í Kanada sem við
kynntumst hérna.“
Og uppgangurinn hefur haft fleira í för með
sér fyrir Láru og Samúel Karl Sigurðsson,
eiginmann hennar. „Við hjónin stofnuðum
bílaleigu vegna þess að það var leitað svo mik-
ið til mannsins míns, sem hefur umboð fyrir
Olís. Við tókum fyrst tíu bíla og nú eru þeir
orðnir níutíu, þar á meðal vörubílar og lyft-
arar. B&L hafði trú á fyrirtækinu og keypti í
því 40% hlut. Þetta var allt mjög óvænt eins og
margt sem er bein afleiðing af þessum auknu
umsvifum. Það vantaði þessa þjónustu.“
– En sogar álverið ekki til sín vinnuafl?
„Eflaust gerir það það,“ svarar Lára. „Það
er mikið rót á vinnumarkaðnum og fólk er að
þreifa fyrir sér – það vill prófa. Ég er svo
heppin að hafa ekki lent í því með mitt starfs-
fólk, en hinsvegar hef ég þurft að neita mörg-
um um vinnu, sem hefur aldrei gerst áður. En
eflaust á þetta eftir að koma niður á einhverri
starfsemi. Þá spyr ég mig: Fáum við ekki ann-
að fólk í staðinn í hin störfin? Það vilja ekki
allir vinna í álveri.“
Fólk bendir bara á göturnar í Reykjavík
Breytingar Lára Björnsdóttir sá ekki mikla sólarglætu á Reyðarfirði áður en álverið kom til
sögunnar. Hún segir að ekki geti allir verið listamenn eða lifað á fjallagrösum.
issviðs. Verkfræðingar og tækni-
fræðingar eru á hverju strái, sumir
komnir um langan veg frá útlöndum
að aðstoða við gangsetningu álvers-
ins.
Einn þessara gesta er Robert
Roy, sem aldrei er kallaður annað en
Bob. Hann ætlar að sjá til þess að
allir ferlar séu rétt skilgreindir og
virki eins og til er ætlast. Bob er
annar tveggja erlendra starfsmanna
álversins. Hinn heitir líka Bob og
einbeitir sér að umhverfis- og heil-
brigðismálum álversins.
Nánast allir aðrir starfsmenn ál-
versins eru íslenskir, enda er gerð
þessir eru m.a. notaðir til að skipta
um rafskaut á kerjunum. Þeir heita
á ensku Pot Tending Machine en
upp á íslensku heita þeir kerfreyjur.
Fjölbreytileg störf
Í álverinu eru fjölmargir á ferli,
klæddir vinnugöllum frá toppi til tá-
ar. Verkamenn, sem vinna í kerskál-
unum og steypuskála, svo dæmi sé
tekið. Þarna vinna líka aðrar stéttir.
Á göngum skrifstofuhússins mætum
við bókasafnsfræðingi álversins,
iðjuþjálfa og hjúkrunarfræðingi, þar
eru tölvuherbergi og tilraunastofur
og aðstaða öryggis- og heilbrigð-
sú krafa af öryggisástæðum að allir
verði að tala íslensku sem vinna hjá
fyrirtækinu. Búið er að ráða 270
manns alls og eru 230 þegar komnir
til starfa. Enn á eftir að ráða rúm-
lega 100 manns.
Þegar álverið er heimsótt vekur
athygli að starfsmenn eru á öllum
aldri. Sumir eru vart komnir af ung-
lingsaldri og eru að hefja starfsævi
sína. Aðrir eru komnir yfir sextugt
og ætla að starfa í álverinu þar til
þeir setjast í helgan stein. Konur eru
þriðjungur starfsmanna og þær er
bæði að finna í hópi sérfræðinga og
verkamanna. Álversfólk heldur því
fram að hvergi í heiminum sé hlut-
fall kvenna í áliðnaði jafn hátt.
Enginn klappaði
Með hverjum deginum eykst
starfsemin í álveri Alcoa Fjarðaáls.
Þennan dag sem álverið er heimsótt
var stór stund í lífi Tómasar Más
Sigurðssonar, forstjóra Alcoa
Fjarðaáls. „Ég settist í fyrsta skipti
við skrifborðið mitt,“ segir hann
kampakátur en hann hefur aðsetur í
byggingu 341, fyrstu skrif-
stofubyggingu álversins sem tekin
er í notkun úti á álverslóð. Fyrsti sú-
rálsfarmurinn kom þar í land í lok
mars og laugardaginn 31. mars var
upphafi starfsemi fagnað. Um kvöld-
ið var árshátíð starfsmanna haldin í
íþróttahúsinu á Fáskrúðsfirði. Á
meðan starfsmenn gæddu sér á
kræsingum voru af og til lesnar upp-
lýsingar um stöðu mála í Hafn-
arfirði, þar sem íbúar tókust á um
hvort álver Alcan ætti að stækka.
Þegar úrslitin lágu fyrir og ljóst að
ekki yrði af stækkun voru við-
brögðin lítil í veislusal Fjarðaáls.
„Það klappaði enginn,“ segir einn
árshátíðargestur.
Þetta er nefnilega fólk sem er
ánægt með álverið sitt.
Morgunblaðið/ÞÖK
Allt stærst Súrálskraninn á bryggjunni vegur 650 tonn og er þyngsti einstaki farmur sem skipað hefur verið á land á Íslandi. Risaskipið Pine Arrow liggur við bryggju.