Morgunblaðið - 25.10.2007, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 25. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MAGNÚS S. Magnússon skrifaði
grein um íslenska mannanafnahefð í
Morgunblaðið 21. október síðastlið-
inn. Þar segir hann að
á Íslandi séu notuð tvö
nafnakerfi, ættarnöfn
og föður(móður)nöfn.
Heldur Magnús því
fram að ættarnafna-
kerfið sé notað af nán-
ast öllu mannkyni, „yf-
ir 99%“, og telur að það
hafi kosti umfram föð-
urnafnakerfið. Nið-
urstaða hans er að
ótæk mismunun sé að
lög leyfi ekki hverjum
Íslendingi sem vill að
bera ættarnafn.
Lítum nú aðeins nánar á þetta. Er
föðurnafnakerfið íslensk afdala-
mennska sem varla finnst annars
staðar á byggðu bóli? Nota yfir 99%
af mannkyni ættarnöfn? Ég hygg að
þetta sé fullmikið sagt. Föðurnöfn
eru notuð nokkuð víða. Til dæmis
bera Rússar og Grikkir föðurnöfn
auk ættarnafna. Þannig heitir forseti
Rússlands fullu nafni Vladímír Vla-
dímírovitsj Pútín, hann er sem sagt
Vladímírsson. Konan hans heitir
Ljúdmíla Aleksandrovna Pútína og
er þar með Alexandersdóttir. Á svip-
aðan hátt var Konstantinos Georgiou
Karamanlis, Grikklandsforseti, son-
ur manns sem hét Georgios. Svipaðir
siðir tíðkast til dæmis í Kasakstan og
Aserbaídsjan.
Nú má hins vegar benda á að í
þessum löndum eru ættarnöfn notuð
ásamt föðurnöfnunum og reyndar
skipta ættarnöfnin þar iðulega meira
máli. Spyrja má hvort einhvers stað-
ar séu þjóðir sem nota föðurnöfn en
ekki ættarnöfn. Þess eru reyndar
ýmis dæmi. Nefna má Saddam heit-
inn Hussein, Íraksforseta, en við
gætum kallað hann Saddam Huss-
einsson því að Hussein er föðurnafn
en ekki ættarnafn. Arabísk nafna-
hefð er reyndar margslungin og er
ekki rými til að rekja hana hér en
föðurnöfn hafa þar ennþá sterka
stöðu þótt ættarnöfn hafi nokkuð sótt
á í seinni tíð.
Færum okkur nú til Indónesíu,
fjórða fjölmennasta ríkis í heimi.
Fyrir nokkrum árum hét forsetinn
þar Megawati Sukarnoputri en
seinna nafnið merkir
Sukarnodóttir. Faðir
hennar, Sukarno, var
fyrsti forseti landsins.
Eins og algengt er í
Indónesíu hafði hann
hvorki ættarnafn né föð-
urnafn og sama gilti um
eftirmann hans, Suh-
arto. Svipað er uppi á
teningnum í Kambódíu
og Búrma, til dæmis
hefur Aung San Suu
Kyi ekkert ættarnafn.
Margir Indverjar og
Pakistanar eru einnig ættarnafna-
lausir en bera þá iðulega föðurnöfn.
Við gætum líka gripið niður í Afríku.
Í Eþíópíu, Erítreu og Sómalíu eru
föðurnöfn iðulega notuð fremur en
ættarnöfn. Til dæmis hefur Isaias
Afawerki, Erítreuforseti, ekkert ætt-
arnafn en Afawerki er föðurnafn.
Af þessari stuttu yfirreið er strax
ljóst að ekki er hægt að tala um ætt-
arnafnakerfið sem nafnakerfi yfir
99% mannkyns. Nafnahefðir mis-
munandi þjóða eru mjög mismunandi
og reyndar þannig að varla er hægt
að tala um eitt ættarnafnakerfi því að
ættarnöfn eru notuð og meðhöndluð
mjög misjafnlega, jafnvel í löndum
þar sem þau standa á gömlum merg.
Til dæmis bera Spánverjar iðulega
tvö ættarnöfn en Englendingar eitt.
Hvorir tveggja hafa síðan aðra hefð
en Kínverjar sem setja ættarnafnið
fremst en eiginnafnið aftast (sbr.
Mao Zedong – Mao er ættarnafn).
Víkjum nú að því sem Magnús tel-
ur kosti ættarnafnakerfisins. Hann
segir að ættir sem „mega hafa nafn“
(þ.e.a.s. ættarnafn) séu „augljóslega í
betri aðstöðu“ en aðrar því að hinum
sé „lögskipað í felur“. Nefnir hann
Blöndalsætt sem dæmi um ætt í
þessari góðu aðstöðu. Ég verð að við-
urkenna að ég veit ekki alveg hvað
Magnús er að fara. Á Íslandi eru fjöl-
Eru föðurnöfn sér-
íslenskt „misrétti“?
Haukur Þorgeirsson svarar
grein Magnúsar M. Magn-
ússonar um nafnakerfi á Íslandi
Haukur Þorgeirsson
ALLT frá því Alþingi samþykkti
fjarskiptaáætlunina árið 2005 hafa
fjarskiptafyrirtækin og stjórnvöld
unnið að því að ná þeim markmiðum
sem að er stefnt í fjarskiptaáætlun.
Að gefnu tilefni og vegna þess að
seinni áfangi útboðs á GSM sendum á
þjóðvegum liggur nú fyrir vil ég í
þessari grein fara yfir
helstu markmið sem
sett voru fram í fjar-
skiptaáætlun.
Einkaréttur á fjar-
skiptum
afnuminn
Samræmd Evr-
ópulöggjöf hefur kallað
á víðtækar breytingar,
m.a. aukna samkeppni
og afnám einkaréttar á
fjarskiptamarkaði. Þær
breytingar lögðu grunn
að einkavæðingu rík-
isrekinna símafyrirtækja og var sala
Landsíma Íslands eðlilegt framhald
af því. Stjórnvöld geta ekki lengur
falið Símanum að framkvæma stefnu-
mið sín enda fleiri fjarskiptafyrirtæki
komin á markaðinn. Í kjölfar þess að
Síminn var seldur var nauðsynlegt að
setja fram með skýrum hætti stefn-
una í fjarskiptaáætlun og tryggja að
Íslendingar verði í fremstu röð þjóða
með hagkvæma, örugga, aðgengilega
og framsækna fjarskiptaþjónustu
fyrir alla landsmenn.
Árið 2000 tóku gildi ný fjar-
skiptalög. Með þeirri löggjöf voru
gerðar grundvallarbreytingar sem
stuðla áttu að aukinni samkeppni í
fjarskiptum auk þess sem tryggja átti
aðgang allra landsmanna að ákveð-
inni lágmarksþjónustu, svokallaðri al-
þjónustu. Löggjöfin kom í veg fyrir
markaðshindranir, viðskiptafrelsi
jókst til muna og valkostum við-
skiptavina símafyrirtækja fjölgaði í
kjölfarið. Fjarskiptalögum var síðan
breytt árið 2003 í kjölfar mikilla
breytinga á markaði og nýrra krafna
innan EES svæðisins.
Háhraðavæðing
Meginmarkmiðin í fjarskiptaáætl-
uninni eru að allir landsmenn sem
þess óska geti tengst háhraðaneti og
notið hagkvæmrar og öruggrar fjar-
skiptaþjónustu. Þessum markmiðum
var síðan fylgt eftir með tímasetningu
hvers verkefnis innan áætl-
unartímabilsins sem var tímabilið
2005-2010. Væntingar landsmanna
eru miklar gagnvart þessu verkefni.
Ég tel að símafyrirtækin hafi í flest-
um tilvikum staðið sig vel í því að
hrinda þessum markmiðum í fram-
kvæmd. Engu að síður
er dreifbýlið á eftir í
þessari mikilvægu þró-
un, enda hefur skort
markaðsforsendur fyrir
uppbyggingu háhraða-
sambanda. Þar kemur
til kasta Fjar-
skiptasjóðs, en stjórn
sjóðsins hefur sýnt vilja
sinn til þess að skipu-
leggja verkefni sjóðsins
þannig að sem mestur
árangur náist.
Farsamband
Fjarskiptaáætlun gerir ráð fyrir
því að öryggi vegfarenda verði bætt
með auknu aðgengi að farsímaþjón-
ustu á þjóðvegum landsins og helstu
ferðamannastöðum. Auk þess verði
háhraðafarþjónusta byggð upp um
allt land. Samkeppni fjarskiptafyr-
irtækjanna sem mótuð var með lög-
unum sem ég mælti fyrir haustið 1999
og tóku gildi 1.1. 2000 hefur leitt til
þess að uppbygging farsímakerfanna
hefur orðið hraðari hér á landi en bú-
ast mátti við í svo dreifbýlu landi. Til
þess að ná markmiðum Fjar-
skiptaáætlunar var Fjarskiptasjóði
gert að kosta uppbyggingu á svæðum
sem símafyrirtækin voru ekki tilbúin
til að byggja upp á markaðslegum
forsendum. Útboð Fjarskiptasjóðs á
þessum verkefnum fór af stað á síð-
asta ári og er komið vel á veg. Þess er
að vænta að Fjarskiptasjóði verði
tryggt fjármagn svo ljúka megi upp-
setningu GSM kerfanna í samræmi
við fyrri áætlanir.
Stafrænt sjónvarp og hljóðvarp
Fjarskiptaáætlun gerir ráð fyrir að
allir landsmenn hafi aðgengi að gagn-
virku stafrænu sjónvarpi. Útvarpað
verði um gervihnött fyrir landið allt
og næstu mið. Sá mikilvægi áfangi
hefur nú náðst að sjófarendur geta
náð sjónvarpssendingum.
Fjarskiptasjóður
Þann 9. desember 2005 samþykkti
Alþingi lög um fjarskiptasjóð sem
ætlað er að styðja við uppbyggingu
fjarskiptakerfa á svæðum þar sem
fjarskiptafyrirtæki hafa ekki treyst
sér í uppbyggingu á markaðslegum
forsendum. Hlutverk sjóðsins er að
úthluta fjármagni til verkefna sem
miða að uppbyggingu stofnkerfa fjar-
skipta, verkefna sem stuðla að öryggi
og samkeppnishæfni þjóðfélagsins.
Sjóðnum eru ætlaðir til ráðstöfunar
2,5 milljarðar króna af söluandvirði
Símans, fjármunir sem verður varið
til að bæta fjarskiptakerfin um landið
allt. Á árinu 2006 var einum milljarði
króna varið til uppbyggingar og síðan
er gert ráð fyrir að 500 milljónir
króna komi í sjóðinn árlega 2007-
2009.
Stjórn sjóðsins, sem ég skipaði frá
1. febrúar 2006, hefur yfirumsjón
með fjármálum fjarskiptasjóðs í sam-
ræmi við hlutverk hans, ásamt því að
vera verkefnastjórn fjarskiptaáætl-
unar. Öllum má ljóst vera að þessi
uppbygging tekur tíma. Það er engu
að síður von undirritaðs að mark-
miðum fjarskiptaáætlunar verði náð
sem fyrst svo fjarskiptin nýtist ein-
staklingum hvar sem er á landinu.
Það er jafnframt von mín að sam-
gönguráðherra fái þann stuðning sem
þarf til þess að halda þessu mik-
ilvæga starfi áfram svo Ísland verði
altengt eins og starfsfólk samgöngu-
ráðuneytis, Póst og fjarskiptastofn-
unar og stjórn Fjarskiptasjóðs hefur
unnið svo ágætlega að.
Markmiðum fjarskiptaáætl-
unar verður að ná sem fyrst
Sturla Böðvarsson
skrifar um fjarskipti »Meginmarkmiðin ífjarskiptaáætluninni
eru að allir landsmenn
sem þess óska geti
tengst háhraðaneti og
notið hagkvæmrar og
öruggrar fjarskipta-
þjónustu.
Sturla Böðvarsson
Höfundur er forseti Alþingis og fyrsti
þingmaður Norðvesturkjördæmis
HINAR miklu stjórnmálasvipt-
ingar í austanverðri Evrópu, ekki
síst í fyrrum Sovetríkjum, við upp-
haf tíunda áratugar síðustu aldar
höfðu í för með sér stórfelldar
samfélagsbreytingar. Sérstakt
fagnaðarefni var að sjá flokks-
einræðis- og harðstjórnarkerfin
falla og hernumdar og kúgaðar
þjóðir eins og Eystrasaltsríkin öðl-
ast sjálfstæði. Hitt var dapurlegra
að sjá þjóðarauðinn sópast saman
á fárra manna hendur samtímis
því að atvinnuleysi jókst gríð-
arlega og lífeyrir eldra fólks brann
upp og varð að engu. Fyrirmælin
að vestan, frá evrópskum efna-
hagsspekingum jafnt sem þeim
sem unnu á vegum Alþjóðabank-
ans og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins,
voru einföld: Markaðs- og einka-
væðiði sem mest þið megið. Eft-
irfarandi atburðarás fór af stað:
Stóru ríkisfyrirtækin, fyrirtæki
fylkja og sveitarfélaga, samvinnu-
og samyrkjufyrirtæki, ekki síst
þau sem byggðu á nýtingu verð-
mætra aulinda svo sem olíu- og
gaslindum, veitu- og fjarskiptafyr-
irtæki o.s.frv., voru einkavædd.
Valdaklíkurnar og menn þeim
handgengnir notuðu aðstöðu sína
og „eignuðust“ stóran hlut í fyr-
irtækjunum eða þau alveg.
Æðstu stjórnendur útbjuggu
sér gjarnan snyrtilegar einkagró-
ðahjáveituleiðir, t.d. með ríflegum
og áhættulausum kauprétt-
arsamningum, að fyrirmynd amer-
ísks nýfrjálshyggju-dólgakapítal-
isma.
Fyrirtækin voru skráð á ný-
stofnaða hlutabréfamarkaði og
snarhækkuðu yfirleitt í verði, jafn-
vel margfaldaðist verðmæti hluta-
bréfanna á fáeinum árum. Djarfir
vestrænir áhættufjárfestar tóku
að stinga sér inn í fyrirtækin fram-
arlega í ferlinu og hirtu síðan
gjarnan með sér myndarlegan
hagnað við endursölu eftir að hafa
staldrað stutt við.
Hinir nýríku eigendur fóru svo
fljótlega að færa hagnað sinn út úr
fyrirtækjunum og gjarnan frá við-
komandi löndum og í öruggt skjól
á Vesturlöndum. Í mörgum til-
vikum fylgdu ríkisbubbarnir fjár-
magninu eftir og búseta í auð-
mannahverfum Lundúna komst
mjög í tísku.
Hinir nýríku eða ofurríku tóku
upp nýjan lífsstíl með áður nær
óþekktum munaði sem meðal ann-
ars fólst í því að hætta að ferðast
nema með einkaþotum. Snekkjur
á Miðjarðarhafinu og lúxusíbúðir í
helstu heimsborgunum þóttu líka
við hæfi.
Hápunkti þessarar þróunar var
gjarnan náð þegar auðmennirnir
keyptu ensk knattspyrnufélög.
Hljómar sumpart kunnuglega,
ekki satt?
Steingrímur J. Sigfússon
Dæmisaga af olígörkum
Höfundur er formaður Vinstri-
hreyfingarinnar – græns fram-
boðs.


 


  


  
!"# 

! $
%&' (
% ) *$+,$+ %  -  .'

 
/01 2345 -&
- " 


 6  
 7""#  -  5 '
  6 7 1'7

+ 8 
 
-
 9! 7
 5+ :' 6 
 / ) 5 5 
 '  
 ' )+ ;  5 5
 
 5 
 )  -'<+ ' 5
 
 
=75

 
 -'< 5  
 
 >'  7
  5 
 ' &  ?+  << '
 
  

 -


 5
 -

 7< '
+ 0 

 5< 5 !" 
 ' 7
! 5  
# 
#   5 5 5
 )#

 

 !)7< 5 5  7


!+ @-

 ' " 7


!+ 5
 !#+ A<
  5 5
  5 
 =  ' 7
 7+ !)7< 


 
 
  5 
 = ' 7
"#+ %


  
) 5 ) <<
 B 
  7" -+ 0#
 
 -5- ' ) 7B 5  ) 5-)- 7 

 5#
 + C

 7# 5 
  ' -&' 5 
  ' !" )  
+
45 %
 

 5
D"+  
 
%
# 8)
" 

#E
F+
8#
" 
# E
F+
G -

  5
 /031 2 45 H 5 $ H  
 H   $($($ H III+
F+