Morgunblaðið - 25.10.2007, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 25. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Á LANDSPÍTALA hefur um
árabil verið tvíþættur óleystur
vandi, annars vegar fjármögn-
unarvandi og hins vegar stjórn-
unarvandi. Það er því mikið fagn-
aðarefni, að nýr heilbrigðisráðherra
hafi á fundi í Valhöll 20. október sl.
boðað til uppskurðar á vanda-
málum sjúkrahússins.
Fjármögnunar-
vandi
Landspítali er rek-
inn nánast alfarið á
miðstýrðum föstum
fjárveitinum úr al-
mannasjóðum. Sjúk-
lingarnir streyma að –
en fjármagn fylgir
ekki unnum verkum
og spítalinn getur
ekki skrúfað fyrir að-
flæðið. A.m.k. frá
árinu 1992 hafa fastar
fjárveitingar ekki
dugað til uppbyggingar viðunandi
aðstöðu og þjónustu sjúkrahúsanna
í Reykjavík. Þetta sést best á úr
sér gengnu húsnæði núverandi
sjúkrahúss. Þótt nú liggi loksins
fyrir svokölluð DRG („diagnosis
related group“) -verðskrá á spít-
alanum, sem gefur tækifæri til fjár-
mögnunar, sem byggist á sund-
urliðuðum kostnaði lækninga, þá er
rétt að benda á, að slík verðskrá er
ekki nýjung. DRG-kerfi hefur verið
notað í yfir aldarfjórðung við fjár-
mögnun bandarískra spítala. Ís-
lenskir læknar hafa um langt árabil
bent m.a. á þessa leið í ræðu og riti
en töluðu lengst af fyrir daufum
eyrum, þ.m.t. undirritaður sem
birti um það grein í tímaritinu Vís-
bendingu í janúar 1996.
Stjórnsýsluvandi
Alvarlegar kvartanir einstakra
lækna og læknaráðs hafa m.a. snú-
ist um afbrigðilegt faglegt skipulag.
Stjórnendur spítalans hafa beinlínis
farið á svig við lög með því að
svipta faglega ábyrga yfirmenn
lækninganna ákvörðunarvaldi með
ófaglegri ráðningu annarra yf-
irmanna. Kvartanir lækna innan
kerfisins og í almennri umræðu
náðu aldrei eyrum stjórnenda
sjúkrahússins. Því var beint kvört-
un til umboðsmanns Alþingis, sem
tók í febrúar 1997 undir aðfinnsl-
urnar í veigamestu atriðum. Þá
samsinnti sjálft Alþingi vönduðu
áliti umboðsmanns við setningu
nýrra heilbrigðislaga í mars 2007.
En þrátt fyrir það hafa núverandi
stjórnendur ekki breytt aðferðum
sínum eða skipulagi til batnaðar.
Fyrir liggur, að þeir hyggjast engu
breyta ef marka má fundargerð
framkvæmdastjórnar
Landspítala 24. apríl
2007 þar sem segir
beinlínis orðrétt, að
það sé ekki ætlunin
heldur sé „verið að
formfesta það skipu-
lag, sem þróast hefur
síðustu ár“. M.ö.o.
fylgir embættisfærslan
ekki áliti umboðs-
manns eða ákvörð-
unum Alþingis um lög-
in í landinu. Er það
ásættanleg stjórn-
sýsla?
Afleiðingar vandans
Hinn langvarandi vandi hefur
valdið stöðnun, ófullnægjandi að-
stöðu sjúklinga og starfseminnar,
óánægju fagfólks, ófaglegum ráðn-
ingum í áhrifamestu störf og vax-
andi bákni. Ábyrgð á því öngstræti,
sem lækningastofnunin er komin í,
hljóta yfirstjórnendur heilbrigð-
ismála á undanförnum árum að
bera, þ.e. ráðherrar, ráðuneyti og
þeir, sem stjórnað hafa sjúkrahús-
unum. Þessir aðilar hafa fellt sig
við kerfi fastra fjárveitinga með
ástundun niðurskurðar, og hafa
leitt hjá sér sjónarmið þeirra
lækna, sem hafa talið sér skylt að
benda á eðlilegri leiðir. Það er álíka
skynsamlegt eins og að hlusta ekki
á veðurfræðinga á Veðurstofunni.
Ályktun Læknafélags Íslands
Þótt DRG-kerfi gefi vissulega
fyrirheit um lausn fjármögn-
unarvanda LSH, þá er alvarlegur
skipulags- og stjórnunarvandi
Landspítala enn óbreyttur. Þess
vegna samþykkti aðalfundur
Læknafélags Íslands 28.-29. sept-
ember sl. eftirfarandi ályktun um
lausn á stjórnunarvanda Landspít-
ala: „Í núverandi skipulagi Land-
spítala hafa áhrif yfirlækna sér-
greina verið rýrð með óheimilli
tilfærslu verkefna þeirra til ann-
arra stjórnenda, sem valdir hafa
verið án auglýsingar og hæfn-
ismats. Umboðsmaður Alþingis hef-
ur fjallað ítarlega um þennan
vanda og í greinargerð með nýjum
lögum um heilbrigðisþjónustu er
tekið undir sjónarmið umboðs-
manns og hnykkt á mikilvægi yf-
irlæknisábyrgðar. Aðalfundur
Læknafélags Íslands haldinn 28.-
29. september 2007 hvetur heil-
brigðisráðherra til þess að auka
áhrif yfirlækna sérgreina í stjórnun
á Landspítala og að tryggja að
beitt sé málefnalegum sjónarmiðum
við ráðningu yfirmanna lækninga á
sjúkrahúsinu eins og lög kveða á
um. Afar mikilvægt er, að ákvörð-
unarvald yfirlækna sérgreina verði
aukið með þeim hætti, að fjár-
hagsleg ábyrgð, ráðningarvald og
lögbundin fagleg ábyrgð fari saman
í rekstri sérgreina.“
Lokaorð
Forsætisráðherra boðaði í
stefnuræðu sinn 2. október sl., að
„stefnt sé að einfaldri og skýrri
stjórnsýslu þar sem saman fari
ábyrgð á þjónustu og vald til að
hrinda verkefnum í framkvæmd“.
Það er vel mælt og þar er sterkur
samhljómur við úrbótatillögur ein-
stakra lækna, læknaráðs Landspít-
ala og Læknafélags Íslands. Dreif-
stýring og báknið burt. Í ljósi
fyrirheita heilbrigðisráðherra og
orða forsætisráðherra er full
ástæða til að ætla, að mikilla fram-
fara sé að vænta á Landspítala á
næstunni. Þá verður aftur ánægju-
legt að starfa þar.
Um nauðsyn uppskurðar
á Landspítala
Páll Torfi Önundarson skrifar
um málefni Landspítalans » Langvarandi stöðn-un, ófullnægjandi
aðstaða sjúklinga og
starfseminnar, óánægja
fagfólks, ófaglegar
ráðningar í áhrifamestu
störf og vaxandi bákn.
Páll Torfi Önundarson
Höfundur er yfirlæknir blóðmeina-
fræðideildar, dósent við læknadeild
HÍ og varaformaður læknaráðs Land-
spítala.
Hjálparsíminn 1717 efnir til slíks
átaks tvisvar á ári þar sem vakin er
athygli á sérstökum málaflokkum
sem 1717 sinnir í miklum mæli.
Árlega berast allt að 17.000 símtöl
til Hjálparsímans 1717.
Símtöl tengd neyslu
voru tæplega þúsund
árið 2006. Mest var
hringt vegna eigin
neyslu en einnig vegna
neyslu nákominna svo
sem neyslu maka, for-
eldra eða barna.
Flest símtölin sem
berast Hjálp-
arsímanum eru vegna
sálrænna vandamála
eins og þunglyndis,
geðraskana og kvíða. Í
þeim símtölum er
neysla oft einnig nefnd sem hluti af
vandamálinu.
Hjá Hjálparsímanum starfa um
100 sjálfboðaliðar auk starfsmanna
sem eru reiðubúnir að hlusta og
veita upplýsingar um leiðir út úr
ýmsum vanda auk fjölmargra sam-
félagslegra úrræða. Allir sjálf-
boðaliðar 1717 fara í gegnum nám-
skeið í viðtalstækni, virkri hlustun,
sálrænum stuðningi, skyndihjálp og
fleira. Allir sem starfa hjá 1717 eiga
það sameiginlegt að vilja sýna
náungakærleika og
vera til staðar fyrir þá
sem þurfa á ein-
hverjum að halda til að
ræða við.
Til að undirbúa svar-
endur sem best fyrir
átaksvikurnar eru
fengnir fyrirlesarar
með sérþekkingu á
þeim málefnum sem
sjónum er beint að í
hvert sinn. Að þessu
sinni fengu sjálf-
boðaliðar símans þjálf-
un frá starfsfólki
göngudeildar LSH fyrir áfengis- og
fíkniefnasjúklinga, Vímulausrar
æsku og Ekron sem býður upp á at-
vinnutengda starfsþjálfun og end-
urhæfingu fyrir einstaklinga sem
eiga ekki greiðan aðgang út á hinn
almenna vinnumarkað vegna afleið-
inga áfengis- og vímuefnaneyslu.
Tilgangur átaksvikunnar er meðal
annars að minna þá sem eiga um
sárt að binda vegna neyslu áfengis
eða fíkniefna á að nýta sér þjónustu
Hjálparsímans 1717 sem er ókeypis
og aðgengileg allan sólahringinn. Þó
lögð sé sérstök áhersla á þetta mál-
efni í átaksvikunni er vert benda á
að Hjálparsíminn 1717 er nú sem áð-
ur opinn fyrir alla sem þurfa á að-
stoð að halda.
Átaksvika 1717 –
Áfengis- og vímuefnafíkn
Elfa Dögg S. Leifsdóttir
skrifar í tilefni átaksviku » Flest símtölin semberast
Hjálparsímanum eru
vegna sálrænna vanda-
mála eins og þunglynd-
is, geðraskana og kvíða.
Elfa Dögg S. Leifsdóttir
Höfundur er verkefnastjóri Hjálp-
arsíma Rauða krossins.
Í GÆR, 24. október, var dagur
Sameinuðu þjóðanna haldinn hátíð-
legur að venju um allan heim. Hér á
Íslandi gekkst Félag Sameinuðu
þjóðanna af tilefni dagsins fyrir
ýmsu til að minna á fjölþætt starf
samtakanna um víða veröld. Hlut-
verk Félags Samein-
uðu þjóðanna er meðal
annars að vinna al-
menning í landinu til
fylgis við samtök Sam-
einuðu þjóðanna og að
samræma starf þeirra
félagssamtaka sem
leggja vilja hugsjónum
samtakanna lið sitt.
Einnig leitast félagið
við að vinna að fram-
gangi markmiða sinna
í samvinnu við fjöl-
miðla og skóla í því
skyni að kynna þannig
Íslendingum hugsjónir
og starfsemi hinna
sameinuðu þjóða.
2015-markmiðin
Á degi Sameinuðu
þjóðanna opnaði Félag
Sameinuðu þjóðanna
sérstakan kynning-
arvef tileinkaðan Þú-
saldarmarkmiðum
Sameinuðu þjóðanna, www.2015.is.
2015-markmiðin, eins og þau eru
gjarnan nefnd, voru samþykkt á
allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna
í september árið 2000. Þar var því
heitið að vinna í sameiningu og með
markvissum hætti að þróunarverk-
efnum til að auka lífsgæði íbúa í
verst settu ríkjum heims. Stefnt er
að því að markmiðum samkomulags-
ins verði náð fyrir árið 2015, en þau
eru eftirfarandi:
1. Að útrýma fátækt og hungri í
heiminum með því að fækka um
helming þeim hluta jarðarbúa sem
býr við sára neyð og óviðunandi að-
stæður.
2. Að tryggja menntun á grunn-
skólastigi fyrir öll börn, bæði stúlkur
og drengi.
3. Að jafna stöðu kynjanna í skól-
um og auka almenn réttindi kvenna.
4. Að draga úr barnadauða og
lækka hlutfall þeirra sem deyja fyrir
fimm ára aldur um tvo þriðju frá því
sem nú er.
5. Að efla mæðravernd og lækka
dánartíðni kvenna í barnsnauð um
þrjá fjórðu.
6. Að segja HIV/AIDS, malaríu og
öðrum alvarlegum smitsjúkdómum
stríð á hendur, stöðva útbreiðslu
þeirra og snúa vörn í sókn.
7. Að stuðla að sjálfbærri þróun
og auka aðgengi að hreinu vatni.
8. Að efla hnattræna samvinnu í
þróunarmálum með markvissum
hætti.
Enn fer því fjarri að þessum
markmiðum verði náð árið 2015.
Kannanir sýna að yfirleitt ríkir van-
þekking um þessi markmið meðal al-
mennings. Það er von þeirra sem að
vefnum standa að hann bæti þar úr.
Margþætt starf
Fyrir áhugasama kennara má
geta þess að Námsgagnastofnun
hefur í samvinnu við Félag Samein-
uðu þjóðanna birt efni á vefsetri sínu
sem er tileinkað annars vegar Sam-
einuðu þjóðunum og Íslandi, og hins
vegar Þúsaldarmarkmiðum samtak-
anna. Vonandi kemur
það að góðum notum í
skólum landsins.
Í tengslum við upp-
haf fimmtu ráðstefnu
IceMUN (Iceland
Model United Nations)
voru á degi Sameinuðu
þjóðanna haldnir fyr-
irlestrar í hátíðarsal
Háskóla Íslands. IceM-
UN hefur þegar skapað
sér hefð og vinsældir á
háskólastigi og hefur
Félag Sameinuðu þjóð-
anna stutt við það starf
eftir mætti frá upphafi
vega ásamt Háskóla Ís-
lands og Háskólanum í
Reykjavík. Á ráðstefnu
IceMUN voru sett upp
tvö líkön eða sviðsetn-
ingar af starfi örygg-
isráðs Sameinuðu þjóð-
anna. Umfjöllunarefnin
voru Kosovo-deilan og
deilan um sjávarbotn
norðurheimskautsins. Það er
ánægjulegt til þess að vita að með
því að taka þátt í IceMUN-
ráðstefnunum á ungt fólk kost á því
að kynna sér með virkum hætti
verkefni og starfshætti Sameinuðu
þjóðanna. Og framhaldsskólanemar
láta sitt ekki eftir liggja, því sams-
konar ráðstefnur eru einnig haldnar
þar.
Félag Sameinuðu þjóðanna stend-
ur að rekstri miðstöðvar Sameinuðu
þjóðanna á Laugavegi 42, ásamt
UNICEF og UNIFEM á Íslandi.
Þar hefur meðal annars verið efnt til
kynningarfunda og fyrirlestra af
ýmsu tagi, meðal annars um fram-
boð Íslands til setu í öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna, en nú er kom-
ið að lokaspretti þeirrar kosninga-
baráttu. Eins og kunnugt er sækjast
Tyrkir og Austurríkismenn einnig
eftir sæti í öryggisráðinu en kosn-
ingin fer fram eftir tæpt ár á því
sama allsherjarþingi og setti 2015-
markmiðin á sínum tíma.
Eins og áður sagði er það meðal
markmiða Félags Sameinuðu þjóð-
anna að fylkja saman þeim sem vilja
vinna að framgangi hugsjóna Sam-
einuðu þjóðanna. Nú stendur yfir
átak í að fjölga félögum og skal
áhugasömum bent á að unnt er að
skrá sig í félagið með því að senda
tölvupóst á vefsetri félagsins,
www.un.is. Þar er einnig hægt að
nálgast margvíslegar upplýsingar
um félagið og starfsemi Sameinuðu
þjóðanna.
Dagur Sameinuðu
þjóðanna
Tryggvi Jakobsson skrifar í
tilefni af Degi Sameinuðu þjóð-
anna, sem var í gær
Tryggvi Jakobsson
» Í gær gekkstFélag Sam-
einuðu þjóðanna
á Íslandi fyrir
ýmsu til að
minnast dags-
ins...
Höfundur er formaður Félags Sam-
einuðu þjóðanna á Íslandi.
TIL að blindir geti lesið hljóðbækur
eins og sjáandi lesa svartlet-
ursbækur, þurfa þeir sérstakan spil-
ara, eða svokallaðan Daisy-spilara.
Eftir að hafa skoðað verð á þessum
spilurum hefur greinarhöfundur
komist að þeirri niðurstöðu að toll-
kúgun er á þessu sérstaka hjálp-
artæki en það kostar um 190 pund á
Bretlandi en verður á um 64.000
krónur hér á landi.
Ástæðan, að sögn söluaðila, er sú
að þetta er hátolluð vara. Samkvæmt
tollayfirvöldum fellur þessi sértæki
spilari í lúxustollaflokk, eins og ipod,
eða um 7,5% tollur, 25% vörugjöld og
síðast en ekki síst vsk. upp á 24,5%.
Og ofan á herlegheitin þarf seljandi
auðvitað að fá sitt.
Tollkúgun á svona tæki ætti ekki
að eiga sér stað að mati bréfritara, og
hvet ég hæstvirtan fjármálaráðherra
til aðgerða í þessu máli til að gera
blindum kleift að kaupa þessi hjálp-
artæki á skikkanlegu verði.
EINAR LEE,
Hamrahlíð 17, Reykjavík.
Tollkúgun á hjálpar-
tækjum blindra
Frá Einari Lee:
BRÉF TIL BLAÐSINS