Morgunblaðið - 06.01.2008, Qupperneq 18

18 SUNNUDAGUR 6. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Stephen Holmes
H
vaða afleiðingar hafa
sigrar Baracks Oba-
mas og Mikes Hucka-
bees, tveggja tiltölu-
lega óreyndra
frambjóðenda af jaðrinum, almennt á
bandaríska utanríkisstefnu og þá
sérstaklega tengslin yfir Atlantshaf-
ið? Of snemmt er að segja til um það,
á grundvelli atkvæða kjósenda í litlu
ríki, hverjir munu sigra í sókninni
eftir útnefningu flokkanna til for-
setaframboðs. En það er ekki of
snemmt að spyrja hvort óskiljanlegt
skeytingarleysi Bandaríkjanna
gagnvart bandamönnum í Evrópu og
tilhneiging þeirra til að hrinda þeim
frá sér muni breytast að einhverju
marki 20. janúar 2009.
Að hafna ríkjandi ástandi?
Stjórnmálaskýrendur virðast vera
sammála um að kjósendurnir, sem
greiddu Obama og Huckabee at-
kvæði, hafi verið að hafna ríkjandi
ástandi. Þeir hafi kosið frambjóðend-
urna, sem þeir vissu minnst um, í því
skyni draga strik yfir glappaskot for-
tíðarinnar. En nákvæmlega hvaða
ástandi töldu þeir að þeir væru að
hafna? Við nánari skoðun er „hið
ríkjandi pólitíska ástand“, sem þeir
að því er virðist hugðust hafna, frem-
ur óljóst. Obama hefur hvað eftir
annað spyrt Hillary Clinton, sem
ásamt sinni pólitísku sveit er stað-
ráðin í að hrifsa völdin af núverandi
valdhöfum, við það hugarfar sem ríkt
hefur í Washington frá 2001 til 2007.
Enn furðulegra er að hinn geðþekki
og óútreiknanlegi Huckabee segir að
mormóninn Mitt Romney, fyrrver-
andi ríkisstjóri Massachusetts, sé
fulltrúi núverandi valdhafa.
Til að skerpa umræðuna má spyrja
eftirfarandi spurningar: Þegar kjós-
endur Obamas og Huckabees höfn-
uðu ríkjandi ástandi, náði það einnig
til versnandi samskipta milli Banda-
ríkjanna og Evrópu í tíð Bush? Það
er nefnilega staðreynd að þegar
stjórnin talaði niður til bandamann-
anna hinum megin við Atlantshafið
með orðunum „gamla Evrópa“ var
ekki aðeins um að ræða mælsku-
bragð, heldur undirstöðuatriði í gá-
leysislegri nálgun við utanríkismál.
Ef snúa á baki við hörmulegri arfleifð
Bush fyrir alvöru ætti að byrja á því
að endurvekja tengslin yfir Atlants-
hafið. Það er sérdeilis ólíklegt að
endurnýjun slíkrar stefnu verði for-
gangsatriði hjá Obama eða Hucka-
bee.
Samskiptin við Evrópu vart
nefnd
Samskiptin milli Bandaríkjanna
og Evrópu hafa vart verið nefnd í
þeim tugum kappræðna, sem fram
hafa farið undanfarna sex mánuði.
Það kemur ekki á óvart. Frambjóð-
endur hafa enga ástæðu til að beina
athyglinni að umræðuefni á borð við
trosnuð tengsl yfir Atlantshafið
vegna þess að þau eru einstaklega
fyrirferðarlítil í vitund hins almenna
kjósanda, ef þau láta þá nokkuð á sér
kræla þar. Það hefur ekki skipt kjós-
endur neinu að Obama hefur ekki
haldið einn einasta stefnumótandi
fund í undirnefnd öldungadeildarinn-
ar um Evrópumál, en á forræði
nefndarinnar eru meðal annars sam-
skipti Bandaríkjanna við Atlants-
hafsbandalagið og Evrópusamband-
ið. Þegar málið kemur upp eru
frambjóðendur repúblikana fremur
fjandsamlegir í garð Evrópu án þess
að reyna að leyna því, frekar en að
þeir láti sér standa á sama. Andúð
þeirra á Evrópu, sem sýnir skort á
upplýsingu, endurspeglar meðal
annars fyrirlitningu á hinu verald-
lega, líkt og er dæmigert hjá hvítum
mótmælendaklerkum í Suðurríkjun-
um, og einnig þá öfugsnúnu og af-
brigðilegu hugmynd, sem sumir virt-
ir hugsuðir repúblikana í
varnarmálum breiða út; að Evrópa
geti um þessar mundir litlu bætt við
varnir Bandaríkjanna.
Hvers vegna skiptir Evrópa
Bandaríkin máli? Fimm ástæður
blasa við.
Í fyrsta lagi er Evrópa í fremstu
víglínu í stríðinu gegn hryðjuverkum
rétt eins og í kalda stríðinu. Eins og
árásin, sem tókst að koma í veg fyrir
á tíu farþegavélar á leið frá London
til Bandaríkjanna, sýndi eru líkurnar
á að hryðjuverkaárás verði gerð á
bandaríska ríkisborgara frá landi í
Evrópu miklar. Ef til vill þurfa
Bandaríkin ekki á franska hernum að
halda, en þau þurfa á frönsku leyni-
þjónustunum að halda.
Í öðru lagi tryggja tungumála-
hæfileikar og menningarlæsi Evr-
ópubúa að framlag þeirra til öryggis
Bandaríkjanna getur verið ómetan-
legt. Útbreiðsla ensku sem tungu-
máls heimsins hefur haft þær mót-
sagnakenndu afleiðingar fyrir
bandarískt þjóðaröryggi að Banda-
ríkin eru gagnsæ í augum jarðarbúa,
en umheimurinn verður stöðugt
óskýrari Bandaríkjamönnum. Evr-
ópa getur bætt úr þessu.
Í þriðja lagi er það svo, hvað sem
sjálfhverfum, lítilfjörlegum ágrein-
ingi og stríði Bush líður, að Banda-
ríkjamenn og Evrópubúar deila lífstíl
og menningarlegri skuldbindingu við
umburðarlynda einstaklingshyggju,
sem ekki finnst í sama mæli og styrk
eða er jafnóumdeild víðast hvar ann-
ars staðar í heiminum. Við Evrópu og
Bandaríkjunum blasa einnig að
mestu sömu viðfangsefnin í utanrík-
ismálum. Það á ekki aðeins við um
hryðjuverk, heldur einnig þrýsting-
inn sem innflytjendur valda og getur
valdið pólitísku ójafnvægi, en ástæð-
an er velmegunargjáin á milli norð-
urs og suðurs, aukið framboð á ódýru
vinnuafli í Kína, sem veldur atvinnu-
leysi annars staðar, óútreiknanleg
orkustefna Pútíns, útbreiðsla kjarn-
Kosningarn-
ar í Iowa og
Evrópa
ERLENT»
Reuters
Sér sjálfur um undirleikinn Daginn eftir atkvæðagreiðsluna í Iowa var Mike Huckabee kominn til New Hamps-
hire þar sem næst verður kosið. Munu forsetaskipti í Bandaríkjunum boða nýja stefnu gagnvart Evrópu?
Í HNOTSKURN
»Þegar gamlir bandamenneins og Frakkar og Þjóð-
verjar neituðu að styðja innrás-
ina í Írak kólnuðu samskiptin
milli Bandaríkjanna og Evrópu.
»Vestanhafs var hætt að talaum franskar kartöflur og
þær kenndar við frelsi.
»Þegar Donald Rumsfeld, þá-verandi varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna, var spurður út í
andstöðu hinna gömlu banda-
manna gerði hann lítið úr og
sagði að þar væri „gamla Evr-
ópa“ á ferð.
»Þau orð þóttu lýsa afstöðustjórnar Bush. Bandamenn
sem ekki tækju undir stefnu
hennar fengju kaldar kveðjur.
Eftir að Merkel og Sarkozy kom-
ust til valda hafa samskiptin við
Þýskaland og Frakkland batnað.
Erlent | Tengsl Bandaríkjanna og Evrópu hafa látið á sjá í tíð Bush, en mun það breytast með nýjum forseta?
Mannréttindi | Mannréttindabrot í kínverskum verksmiðjum eru oft ekki vegna skorts á lagavernd heldur því að
lögum sé fylgt eftir. Fræðafúsk | Stórstjörnur geta veitt góðum málstað lið en hvað er til bragðs þegar þær hrasa á fræðasvellinu?
VIKUSPEGILL»
 Í tíð George Bush hafa tengslin við
Evrópu vísvitandi verið vanrækt
Eftir Karl Blöndal
kbl@mbl.is
V
erkamenn í Kína njóta
ekki mikilla réttinda.
Um áramót tóku gildi
ný lög sem ætlað er að
bæta stöðu verkafólks
en miklar efasemdir eru um þau
muni hafa tilætluð áhrif. Þeir, sem
eru órétti beittir á kínverskum
vinnumarkaði, líða fremur fyrir
það að lögum er ekki framfylgt en
að lagalega vernd skorti. Vinnu-
þrælkun var til dæmis bönnuð fyrir,
en er engu að síður víðtæk og eft-
irliti ábótavant.
Kínversk framleiðsla hefur átt
undir högg að sækja og á liðnu ári
rak hvert áfallið annað þegar aft-
urkalla þurfti vöru, sem framleidd
var í Kína, vegna lélegra vinnu-
bragða eða hættulegra efna.
Spjótum beint að Wal-Mart
Fregnir af þrælkun hafa einnig
sett blett á kínverskan vinnumark-
að, ekki síst þar sem börn eiga í
hlut. Í desember beindust spjótin að
bandarísku verslunarkeðjunni Wal-
Mart. Þá lögðu tvenn óháð samtök
fram gögn þess efnis að í 15 verk-
smiðjum, sem framleiddu vörur fyr-
ir Wal-Mart, væri réttur verkafólks
brotinn og í einu tilfelli væri um
barnaþrælkun að ræða. Það var í
verksmiðju fyrirtækisins Hunaya
Gifts í Guangzhou þar sem fram-
leitt er skraut á jólatré. Starfsmenn
verslunarkeðjunnar segja að ásak-
anirnar séu í rannsókn.
Talsmaður verksmiðjunnar neit-
ar því að þar hafi lög verið brotin
og embættismenn vinnueftirlitsins í
héraðinu segjast hafa fundið dæmi
um að ákvæði um lágmarkslaun
hafi ekki verið virt, en engin merki
um barnaþrælkun. Í dagblaðinu
International Herald Tribune í gær
er birt samtal við tvo starfsmenn
Hunaya, sem lýsa hörðum kjörum.
„Ég vinn við plastmótunarvél frá
sex á morgnana til sex á kvöldin,“
segir Xu Wenquan, sem er sextán
ára og lýst þannig að hann sé með
barnslegt andlit og hendurnar
þaktar blöðrum. Þegar hann er
spurður hvað hafi komið fyrir
hendurnar á honum svarar hann að
vélarnar séu „talsvert heitar þann-
ig að ég brenni á mér hendurnar“.
Bróðir hans heitir Xu Wenjie og er
18 ára. Hann segir að þeir bræður
vinni 12 tíma á dag sex daga vik-
unnar og fái sjö til tólf þúsund krón-
ur á mánuði, sem er mun minna en
lög kveða á um. Þegar eftirlitsmenn
stjórnvalda koma í verksmiðjuna fá
bræðurnir frí í vinnunni, segja þeir.
Spilling og mútur
Alþjóðleg fyrirtæki, sem ekki
vilja að neytendur tengi þau við
vinnuþrælkun og brot á mannrétt-
indum, hafa reynt að bæta ráð sitt
og mörg hafa komið sér upp kerfi
til að hafa eftirlit með því að kröfur
um aðbúnað séu virtar í verk-
smiðjum, sem framleiða fyrir þau
vörur. Spilling er hins vegar víðtæk
og þegar brotaviljinn er nægur er
eftirlitsmönnum einfaldlega mútað.
Í þokkabót þrýsta vestræn fyr-
irtæki ekki aðeins á um betri að-
búnað í verksmiðjum, þau setja
einnig fram kröfur um lægri kostn-
Kaupið er lágt og öryggi lítið
Reuters
Ný vinnumarkaðslög í Kína Verkamenn í byggingarvinnu í Jinan í Shandong-héraði. Réttindi kínverskra verka-
manna eru til umræðu eftir að ný lög tóku gildi um áramót.
MANNRÉTTINDI»