Morgunblaðið - 06.01.2008, Blaðsíða 27

hagstofustjóri hafði Klemens verið
frekar gætinn og Hagstofan var þá í
raun meiri þjóðskrá en töl-
fræðistofnun. Þessu hafði ég mikinn
hug á að breyta.
Þetta mikla verkefni beið við komu
mína að Hagstofunni og hefur haldist
í hendur við sívaxandi tölvuvæðingu.
Þegar ég kom á Hagstofuna var bara
ein tölva til og hún var eiginlega allt-
af biluð. Nú starfa á Hagstofunni 85
manns og margfalda má þá tölu með
1,5 til að fá fram hve margar tölvur
eru í eigu stofnunarinnar til ýmissa
nota.
Ég fékk mikinn stuðning fjár-
málaráðuneytisins við að byggja upp
þenna hluta starfsins, – bókasafnið
byggðum við aftur upp fríhendis,
skulum við segja.
Spennandi tímamót
Nú stendur þú á tímamótum, ert
að yfirgefa Hagstofuna – er það ekki
einkennilegt?
„Jú, og þó. Ég átta mig sennilega
ekki á þessu ennþá. Hagstofan er
sannarlega mikill hluti af mér en ég
er á hinn bóginn líka búinn að fá mig
fullsaddan á stjórnun, en þó ekki á
verkefnunum. Mér finnst ég hafa náð
ýmsum markmiðum sem ég stefndi
að. Mikið af gagnasöfnun hefur verið
flutt til Hagstofunnar, svo sem í sjáv-
arútvegi, heilbrigðismálum og
menntamálum. Svo kom hagskýrslu-
hlutinn í Þjóðhagsstofnun til Hag-
stofunnar og starfsemi kjararann-
sóknarnefndar er einnig komin til
þeirrar miðstöðvar sem Hagstofan er
nú orðin. Ég held að það skipti miklu
máli í okkar fámenni að safna tölum í
stórar einingar og líklega er það
ódýrara og kemur í veg fyrir tví-
verknað, raunar er tvíverknaður að
sumu leyti góður, með honum fæst
viss yfirsýn og gagnrýni. Ég hef lagt
áherslu á að koma á framfæri tölum
frá Hagstofunni – það að safna tölum
en koma þeim ekki frá sér er slæmt,
verkið dagar uppi og verður ekki til
gagns. Sem og þreytast þeir sem láta
gögnin af hendi.
Ég vildi líka losna við stjórnsýslu-
hlutverk Hagstofunnar. Það fólst í
því að færa þjóðskrá og fyr-
irtækjaskrá. Þetta fór ágætlega heim
og saman við áform og skoðanir þá-
verandi ráðherra Hagstofunnar sem
var Davíð Oddsson. Hann sagði að
Hagstofan ætti ekki að vera ráðu-
neyti og það hafði raunar verið sagt
áður. Ég sagðist vera því innilega
sammála – en við þyrftum að losa
okkur við stjórnsýsluhlutverkið áður
og það tók tímann sinn. En árið 2003
var fyrirtækjaskráin og félagaskrár
fluttar til ríkisskattstjóra. Þjóð-
skráin var svo innlimuð í dóms-
málaráðuneytið árið 2006, sem er
snjallt því þar er hún tengd útgáfu
vegabréfa sem eru skyld verkefni.
Hagstofan varð eftir þetta hrein hag-
skýrslustofnun – hún hefur ekki önn-
ur hlutverk með höndum en safna
tölum og vinna úr þeim.
Við myndun þeirrar ríkisstjórnar
sem nú situr var ákveðið að fara út í
breytingar á stjórnarráðinu sem
tóku gildi nú um áramótin og eitt af
því sem þá kom til framkvæmda var
að fella niður ráðuneytisstöðu Hag-
stofunnar. Þessu var ég öldungis
sammála en sagði jafnframt að það
þyrfti að setja ný lög fyrir Hagstof-
una. Mér var falið að gera uppkast að
þeirri löggjöf og hún tók gildi nú 1.
janúar.“
– Lagðir þú þá sjálfan þig niður?
„Já, ég hjálpaði eftir bestu getu
ríkisstjórninni að gera það. Af því að
Hagstofan er lögð niður sem ráðu-
neyti og stofnuð aftur sem stofnun og
ég lagður niður sem ráðuneytisstjóri
á ég kost á að þiggja biðlaun í eitt ár
og geri það. Ég mun að vísu nota
drjúgan hluta þess tíma til að ganga
frá ýmsum lausum endum á Hagstof-
unni en það gerir mér jafnframt
kleift að fara inn í nýtt líf á „mjúkan
hátt“.“
– Hvað vildi maðurinn sem hringdi
áðan frá Palestínu?
„Ég hef fengist við að leggja á ráð-
in og meta árangur á uppbygging-
arstarfi hagstofa í þróunarríkjum.
Sem og hefur verið sóst eftir mér
sem fyrirlesara á ráðstefnum um
þessi mál. Þetta finnst mér skemmti-
legt. Maðurinn sem hringdi var að
segja mér frá verkefni af þessu tagi
sem í bígerð er í Palestínu og vill fá
mig til að koma að því. Ég hef komið
þarna áður og þá var verið að leggja
á ráðin við áframhaldandi uppbygg-
ingu hagstofu sem svo síðar var
sprengd í loft upp. Ísraelsmenn fóru
áður þar inn og lögðu hald á tölur og
eyðilögðu gögn. Ég á eftir að heyra
betur hvað þarna er á ferðinni.
Sennilega verður þó fyrsta verk-
efnið að skreppa til Erítreu í febr-
úarmánuði, það er land sem klofnaði
frá Eþíópíu. Sæmilegt ástand er
þarna núna. Hagstofustarfsemi er
ótrúlega alþjóðleg starfsemi, sömu
meginreglurnar gilda alls staðar,
óháð þróunarstigi og tölvuvæðingu.
Reglur um söfnun á tölum, úrvinnslu
þeirra, meðferð og aðgát. Það er
hægt að flytja mikla þekkingu á milli
landa í þessum málum. Mörgum þyk-
ir býsna eftirsóknarvert að fá fólk
með þekkingu á þessu sviði frá litlu
ríki. Þar hefur hver og einn stærra
verksvið og meiri yfirsýn. Hag-
stofustjóri í litlu ríki eins og Íslandi
getur ekki leyft sér að vera bara ein-
hver fígúra sem situr í brúnni, heldur
tekur hann fullan þátt í vinnunni og
er hluti af henni. Þetta er eitt af þeim
verkefnum sem ég ætla að miðla.“
gudrung@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. JANÚAR 2008 27
Í
upphafi nýs árs er siður að
staldra við og litast um af
þeim sjónarhóli sem mað-
ur er kominn á, horfa
bæði fram á við og til
baka yfir þá leið sem lögð hefur
verið að baki. Rétt eins og maður
sé kominn í einhvern andlegan
Staðarskála. Þessi siður er góður
og gagnlegur, enda augljóslega
hollt hverjum ferðalangi að nema
staðar stöku sinnum á vegferð
sinni og íhuga sinn gang. Tilvera
okkar er jú undarlegt ferðalag,
eins og Tómas Guðmundsson orti,
en í dag er fæðingardagur hans.
Eitt af því sem gerist gjarnan
þegar áð er með þessum hætti á
lífsleiðinni er að fólki sem nálgast
svonefndan miðjan aldur tekur að
finnast sem tíminn líði sífellt hrað-
ar og enn rosknara fólk tekur
undir og segist rétt vera risið á
fætur eftir síðustu áramót þegar
hin næstu renna upp.
Góðar stundir líða sem leiftur,
hinar síðri að sönnu nokkru hæg-
ar, en hverfa þó löngu áður en við
náum að bregðast almennilega við
þeim, hvað þá að læra af þeim.
Auðvitað veit maður ósköp vel
að engin breyting verður á fram-
rás tímans, að atómklukkan lætur
ekki að sér hæða og sekúndurnar
hrannast upp í fjöll og heiðar að
baki okkar á nákvæmlega sama
hraða nú og þegar við vorum
fjögra ára. En samt gerir sú til-
finning vart við sig að hvert ár
renni nú mun hraðar hjá en maður
minnist úr æsku sinni. Á þessu er
til skýring og hún er afskaplega
einföld.
Leikskáld eitt, bandarískt, Dav-
id Scott Milton að nafni, sem var
kennari minn við Suður-Kaliforn-
íuháskóla fyrir allnokkrum sífellt
hraðfleygari árum, gerði þetta að
umtalsefni í tíma hjá sér.
Hann benti sem sagt á til skýr-
ingar á þessum mismunandi upp-
lifunum fólks á hraða tímans, að
þegar eitt ár líður í lífi fjögra ára
barns, þá er um að ræða fjórðung
þess tíma sem það hefur verið til í
veröldinni. Þegar þetta sama ár
bætist við líf – segjum fimmtugs
manns er hins vegar einungis um
að ræða einn fimmtugasta hluta
uppsafnaðs líftíma. Það gefur
augaleið að munurinn er skýr og
umtalsverður á fjórðungi annars
vegar og einum fimmtugasta hins
vegar.
Og hvað er svo hægt að gera við
þessa frómu ábendingu leikskálds-
ins? Erum við einhverju bættari
þótt við höfum fengið röklega
skýringu á því hvers vegna okkur
finnst tíminn líða æ hraðar? Auk-
inn skilningur á okkur sjálfum og
viðbrögðum okkar er eflaust af
hinu góða. Að því leyti er skýr-
ingin kærkomin.
En eins og gjarnt er um jafnvel
hinar ágætustu skýringar á mann-
legu eðli, innræti eða upplifunum
megna þær ekki að gera það sem
við þráum mest, það er að segja
að breyta eðli okkar, innræti eða
upplifunum. Það er aðeins einn að-
ili sem getur breytt því. Það erum
við sjálf.
Á þessum tímamótum skulum
við því staldra við, en ekki aðeins
horfa fram og til baka, heldur
einnig inn á við, á það landslag
gjörða, ætlana og minninga sem
þar er að finna og sjá hvort
ástæða er til að ráðstafa þar
nokkru betur, meðan færi gefst.
Gleðilegt ár.
Undarleg ferðalög
og sífellt skemmri ár
Sveinbjörn I. Baldvinsson
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21 ● sími 551 4050 ● Reykjavík
Sundlaug Kópavogs / sími 570 0470 / Íþróttamiðstöðin Versalir / sími 570 0480 / www.nautilus.is
OPNUNARTILBOÐ
Á ÁRSKORTUM
25.990 KR. Aðeins 2.166 kr. á mánuði með vaxtalausum Visa/Euro léttgreiðslum
Tilboðið gildir aðeins
þessa helgi!
STÆKKUM Í SUNDLAUG KÓPAVOGS UM HELGINA
ar
gu
s
/
07
0
97
4
hugsað upphátt