Skinfaxi - 01.04.1939, Blaðsíða 5

SKINFAXI
síðan liefir æ áleitnari hvarflað í Iiug mér, er eg liefi
reikað niilli bjálkabæjanna á Skansinnm, skimað nm í
sölum Norræna safnsins, en þó einkum á margra sunira
rölti um byggðir okkar lands: Hvað höfum við gert
— og hvað getum við gert til að varðveita minjar okkar
alþýðumenningar og okkar gömlu atvinnuhátta?
Það mun vart leika á Iveim tungum að á síðustu
áratugum liefir orðið hraðari og róttækari breyting á
okkar þjóðlífi og þjóðháttum en nokkurra nágranna-
þjóða okkar — og þótt lengra væri leitað. Breytingarnar
eru svo skjótar, að lifshætlirnir, er þeir ólust upp við,
sem nú eru að færast á elliár, virðast binni upprennandi
kynslóð að lieyri grárri fortíð lil og það gera þeir og
að meslu leyti, þvi að þeir atvinnu- og lifnaðarliættir,
sem við bjuggum við fram um síðustu aldamót, voru
að miklu leyti hinir sömu og forfeður okkar böfðu búið
við, allt frá því að okkar land bafði á fyrstu öldum
eftir landnámstíð mótað og skorðað þá atvinnuliáttu, er
frumbyggjar þess fluttu með sér frá Noregi.
En á síðustu áratugum, bafa orðið svo skjótar breyt-
ingar i öllu okkar þjóðlífi, að byltingu má kalla, og
liarf eg bér ekki að orðlengja um hverjar þær breyting-
ar eru, en það er sjaldan, að vér gerum oss fulla grein
fyrir því bversu hraðfara þær eru í raun og veru. Á
einum áratug breytist nú meira en áður á öld. Sú liætta
vofir því óneitanlega yfir, að við týnum út úr höndun-
um á okkur ýmsum minjum okkar gömlu menningar-
og atvinnuhátta, sem verðar væru að bjargast frá al-
gerðri glötun og gleymsku.
Eg skal nefna nokkur dæmi, sem skýra betur en lang-
ar bollaleggingar, hvað fyrir mér vakir í þessu máli.
Fram undir siðustu aldamót voru nær allir íslenzkir
sveitabæir byggðir að mestu úr torfi og grjóti. Þessi
sveitabæjastíll, sem nú er oft kallaður gamli stíllinn,
hafði skapazt af reynslu margra kynslóða og samræmd-
ur byggingarefnaskorti afskekkts lands. En svo er allt í