Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1950, Blaðsíða 24

Hér fórust dýr í þúsundatali fyrir 30 þúsund árum
í þeim hluta hinnar fögru Kaliforníu, sem liggur
milli Santa Monicafjallanna og Kyrrahafsstrandarinn-
ar, og þar sem borgin Los Angeles breiðir nú úr sér
yfir geysistórt landflæmi, var áður fyrr hjarðsetur,
sem nefndist spænsku nafni, La Brea. Þetta óvenju-
lega hjarðsetursnafn, sem þýðir bik, stafaði frá 20
hektara svæði í landareigninni, þar sem hreint asfalt
vall upp úr jörðinni. Nú eru þessir asfalthverir næst-
um kólnaðir, og aðeins á stöku stað finnast ennþá
votir blettir, þar sem heit, þykk leðja brýzt upp á
yfirborðið.
Fyrir hundrað árum, þegar franski landkönnuðurinn
Duflot de Mofras kom á þennan stað, sá hann afar
stórar asfaltbólur vella upp á yfirborðið, oft meira en
metra á hæð.
Staður þessi er frægur fyrir þá sök, að uppgröftur
úr storknuðu asfaltinu hefur leitt í ljós, að fyrir mörg
þúsund árum, þegar skorpan var lin og ótraust, fórust
hér óteljandi dýr á hryllilegan hátt. Hundruð og aftur
hundruð beinagrinda hafa fundizt og borið vitni um,
hversu vofeiflegan dauðdaga þessi dýr hafa hlotið.
Þessi biksvörtu bein eru frá jarðtímabili, sem liðið
er fyrir um það bil 30.000 árum og jarðfræðingarnir
nefna Pleistocen-tímann. Beinagrindurnar eru ekki af
dýrum, sem við eigum að venjast nú, heldur af teg-
undum, sem eru náskyldar þeim. Það er t. d. risa-
vísundurinn, miklu stærri en nútíma ameríku-vísundur,
þar eru úlfaldar, lamadýr og hestar af svipaðri stærð
og við eigum að venjast, risaletidýrið, leifar frá ennþá
eldri tímum; afar stórt og sterkt ljón, sem ásamt
hinum furðulega, tígrislíka sverðketti og risavaxna
holubirninum, hefur verið hræðilegast rándýr þess tíma.
Auk þessa hafa fundizt beinagrindur af geysistórum,
amerískum mammút, mörgum hjartar- og antilóputeg-
undum og óteljandi fuglum.
Ástæðan til þess, að svo mörg dýr hafa farizt í
asfaltfeninu, sem er aðeins lítill blettur af þessu mikla
landflæmi, hlýtur að hafa verið miklir þurrkar. Þurrkar
hafa allt í einu tekið að geysa í Suður-Kaliforníu, þar
sem áður hefur verið rakt loftslag og frjósamur gróður.
Kalifornía hefur einmitt þá verið paradís fyrir dýr,
sem lifðu á jurtafæðu, og rándýrin hafa einnig leitað
mjög á þessar slóðir, þar sem ætíð var nóg um bráð.
En svo dundi ógæfan yfir. í nokkur ár hafði vetrar-
úrkoman frá Kyrrahafinu verið með minna móti og
allt í einu hætti hún algerlega. Lindir og ár þornuðu,
grasið visnaði og skuggasæla runna og tré bar nú
eins og blásin bein við bláan, heiðan himininn. Þá
var það, að sárþyrst dýrin, í sífelldri leit sinni að
Fomaldardýr.
vatni, komu auga á spegilslétt, glampandi yfirborð
asfaltfenjanna. Hér voru margir pollar, og heilt net
af tærum rennum lá yfir svart yfirborðið. Þetta fyrir-
brigði er ennþá hægt að sjá á eynni Trinidad í heitum
asfaltbreiðum. Vatnið, sem ekki stafar af regni, er
kristaltært og ríkt af uppleystum stein- og málm-
efnum, og dýr drekka það með góðri lyst. En vatnið var
tálbeita, sem verkaði eins og segull á allt lifandi í
nágrenninu.
Eftir troðningunum, sem úr öllum áttum liggja að
fenjunum, lötra þreyttir hópar fíla með lafandi höfuð.
Þurrt, rykmettað loftið, og steikjandi sólskinið hafði
gert þá sljóa og máttvana, og aðeins ein hvöt bærði
enn á sér með þeim, að slökkva þorstann. Að lokum
komu þeir að útjaðri næsta asfaltsfens. Undir venju-
legum kringumstæðum hefði áleitin biklyktin nægt til
að fæla þá frá þessum stað, en nú skeyttu þeir engu,
hvorki dýrahræjunum, sem stóðu upp úr svartri leðj-
unni, né vesalingunum, sem enn öskruðu og börðust
um í vonlausri baráttu til að losa sig upp úr seig-
fljótandi leðjunni.
Fílarnir sáu ekki heldur grimm rándýrin, sem rifu
i sig hræin eða lágu í launsátri á bökkum fenjanna,
reiðubúin að ráðast á varnarlausa bráðina, og þeir
báru enga tortryggni til gammanna, sem án afláts
svifu í stórum hópum yfir fenjunum. Þeir sáu aðeins
vatnið, kristalstæran poll fyrir framan sig og héldu
beina leið þangað, í fyrstu hélt storknað asfaltið þeim
uppi, en allt í einu, þegar þeir voru rétt að nálgast
takmarkið, fundu fremstu fílamir jörðina skriðna
undan fótum sér. Þeir, sem á eftir komu, reyndu að
2B2
VÍKINBUR