Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1950, Blaðsíða 33
annað augað i viðureigninni, beið ósigur og varð
að hverfa með vansæmd brott frá Mexíkó.
Flestir af mönnum hans gengu í lið Cortezar.
Cortez hraðaði sér aftur til höfuðborgarinn-
ar, en þar var þá allt í uppnámi. Landsmenn
voru fullir af heift og höfðu gripið til vopna,
ekki aðeins gegn Spánverjum, heldur einnig
gegn Montezúma, sem þeir töldu vera skaðlegt
verkfæri í höndum Spánverja. Cortez lét Monte-
zúma koma fram og heimtaði að hann talaði við
þegna sína. Þá var Montezúma drepinn. Cortez
þóttist sjá, að ekki væri til setunnar boðið. Um
nóttina reyndi hann að komast burt úr borginni
með lið sitt, um þúsund Spánverja og 6000 inn-
lenda bandamenn, farangur þeirra og herfang.
Þeir voru kvíaðir á brúnum, sem lágu í land.
Sjálfum tókst honum að sleppa til meginlands-
ins með eina 500 Spánverja og 2000 Indíána.
Hann flýði norður með vatninu. Hefðu Aztekar
þá fylgt eftir sigri sínum, hefði þeim efalaust
tekizt að gereyða öllum herafla Spánverja.
Cortez tókst að koma liði sínu saman aftur,
þótt menn væru kjarkstola, þreyttir og hungr-
aðir. Hann hafði nægan liðsafla til þess að vinna
sigur á fjölmennum her Mexíkómanna við
Otúmba í júlí. Hann hafði bætt sér álitshnekk-
inn og frægð hans varð meiri en áður. Hann
vann skipulega að því að koma upp nýju hjálp-
arliði innlendra manna undir sinni forystu.
Hann sendi herflokka frá sér og lagði undir
sig hérað eftir hérað á leið sinni suður til
Mexíkóborgar. Hann lét smíða skip við norður-
enda vatnsins og sendi flokk manna til þess
að kynna sér nákvæmlega hvernig landslagið
væri. Annan flokk lét hann rannsaka suður-
hlutann af Mexíkódal. Honum heppnaðist að
vinna borgina eftir nokkurra mánaða umsátur.
Mótstaða Mexíkómanna var brotin á bak aftur.
Þegar Cortez hafði búið um sig í borginni,
sendi hann liðsflokka til þess að kanna landið
og leggja það undir sig. Tveir fámennir hópar
fóru um Michuacanfylki og komst niður að
Suðurhafinu mikla (Kyrrahafi). Cortez var í
sjöunda himni, því að þá héldu menn, að Suð-
urhafið mikla væri sama hafið og Indlandshaf
og þess vegna fullt af eyjum, lygilega auðugum
af gulli og perlum.
1523 sendi Cortez Pedro de Alvarado af stað,
en hann braut sér leið með báli og brandi yfir
Kordillerafjöll og niður eftir Oaxacadal. Hann
hafði með sér mikinn fjölda Indíána og Spán-
verja. Þeir létu ekki staðar numið, fyrr en þeir
höfðu brotið Guatemala undir sig.
Árið eftir gerði Cortez út flota til landkönn-
unar. Fararstjóri hét Cristobal de Olid. Leið-
angursmenn áttu að finna sund, sem fært væri
V í K I N □ U R
um yfir í Suðurhaf. Olid sigldi til Havana. Þar
tók hann skotfæri og hesta. Síðan hélt hann
til Hondúras og hóf þar landvinninga á eigin
spýtur. Honum þóttu völdin góð, svo að hanri
kvað þarna vera sérstakt forráðasvæði.
Cortez frétti um haustið, hvað Olid hefði
.tekið sér fyrir hendur. Hann brá þegar við með
allmiklu liði til þess að lækka í honum rostann.
Hann fór landveg suður, langa leið og torsótta
um Tabasco, Júkatan og Hondúras, yfir foræði,
vatnsföll í vexti og hitabeltisskóga. Enn einu
sínni þurfti hann að smíða meira en 50 brýr
til þess að komast 150 kílómetra leið. Indíán-
arnir, sem áttu að vísa þeim veg, hlupust á
brott í risavöxnum frumskógunum, margir af
Spánverjunum urðu veikir og hinir innlendu
þjónar þeirra dóu af harðrétti. Regntíminn
byrjaði, og regnið streymdi niður yfir þá dag
og nótt, hvort sem þeir voru á göngu eða hnipr-
uðu sig saman í afdrepi undir trjánum. Að
lokum komu þeir til spænskrar nýlendu við
Hondúrasflóa. Þeir könnuðu umhverfið, en
hungur var tekið að sverfa að þeim, þegar þeir
voru svo heppnir, að skip kom þangað með
vistir frá Kúbu. Þá frétti Cortez, að þessi þreyt-
andi ferð, 22 þúsund kílómetra ganga, var þarf-
laus, því að Olid hafði dáið áður en Cortez lagði
af stað úr Mexíkóborg.
Cortez klambraði við tvö smáskip, gekk á
þau með lið sitt og hélt suður með Hondúras-
strönd. Hann stofnaði borgina Natividad og
tók til óspilltra málanna við að kanna landið
og nema. Hann hafði í hyggju að fara skoð-
unarferð þangað, sem nú heitir Nicaragua. En
þá bárust honum ískyggilegar fréttir frá Mexí-
kó. Þar var fullyrt, að Cortez væri dauður.
Stjórnendurnir höfðu verið teknir höndum og
eignum Cortezar og þeirra manna, sem fjar-
verandi voru með honum, skipt milli nýrra eig-
enda.
Til Mexíkó kom Cortez í maímánuði 1526.
Spænsku landnemarnir tóku komu hans með
miklum fögnuði, en hann var þreyttur og slit-
inn og veikur eftir langa ferð og mikið erfiði.
En áhuga hans, dugnaði og hæfileikum var lítið
farið að hraka. Það var ekki honum að kenna,
að flóðbylgjan, sem hafði borið hann fram á
leið, snerist nú í aðra átt.
Heima á Spáni höfðu fjandmenn hans unnið
gegn honum, og nú var landstjórnin fengin
öðrum manni í hendur.
Cortez afréð að fara lieim til Spánar og
leggja mál sitt milliliðalaust fyrir keisarann.
Hann tók land í Palos í maí 1528 og hitti þar
annan ævintýramann, vin sinn og frænda. Það
var Francisco Pizarro, er þá var kominn vestan
291