Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 2001, Page 67

Náttúrufræðingurinn - 2001, Page 67
Lífshættir lýsu VIÐ ÍSLAND ÓLAFUR KARVEL PÁLSSON Lýsa (Merlangius merlangus L.) er fiskur af þorskaætt (Gadidae). Á íslandsmiðum eru taldar 13 --------- eða 14 fisktegundir af þessari ætt, þar á meðal þorskur, ýsa og ufsi (Gunnar Jónsson 1992, Nelson 1994), sem teljast til helstu nytjastofna íslendinga. Lýsa telst hinsvegar ekki mikilvæg sem nytjastofn og er því lítt til umræðu á vett- vangi sjávarútvegs eða annars staðar í þjóðlífinu. Skráður lýsuafli varð mestur um 5 þúsund tonn árið 1960 og var þar eingöngu um afla erlendra þjóða að ræða (1. mynd). Tímabilið 1947-1968 var aflinn oftast meiri en tvö þúsund tonn. Hugsanlegt er að tiltölulega rnikill afli á þessum árum eigi sér skýringar í ástandi sjávar, sem einkenndist af hlýindum á þessu tímaskeiði. Ekki er þó unnt að fullyrða neitt um þetta. Önnur ár hefur aflinn yfirleitt verið minni en eitt þúsund tonn. Innlendur lýsuafli var fyrst skráður árið 1965 og hefur ekki farið yfir eitt þúsund tonn á ári. Lýsa er almennt talin góður matfiskur af þeim sem til þekkja. Lítill afli á því fremur rætur að rekja til þess að Ólafur Karvel Pálsson (f. 1946) lauk diplómprófi í fiskifræði frá háskólanum í Kiel, Þýskalandi, árið 1972 og doktorsprófi frá sama skóla árið 1979. Hann hefur starfað við fiskirannsóknir á Hafrann- sóknastofnuninni frá 1973, einkum á sviði stofn- mælinga og fæðurannsókna. Árin 1997-1999 starfaði Ólafur í Malaví í SA-Afríku, á vegum Þróunarsamvinnustofnunar íslands, sem ráðgjaft við fiskirannsóknir og veiðiráðgjöf um nýtingu fiskslofna í Malavívatni og fleiri vötnum þar um slóðir. stofninn er lítill, fiskurinn smár og útbreiðsla hans takmörkuð. Einnig má ætla að ein- hverjum hluta lýsuaflans sé landað með öðrum tegundum, t.d. ýsu. I bókinni Fiskarnir (Bjarni Sæmundsson 1926) er lýsunni þannig lýst (2. mynd): „Lýsan er fremur lítill fiskur, mikið minni en ýsan; í nágrannahöfunum tíðast 20-30 cm, hér 40-50, oft 60 cm og stunduin þar yfir. Stærstur fiskur hefir verið mældur hér 68 cm. f vexti er lýsan svipuð ufsa, gildust um miðjuna (hæð = 1/5 af lengd), en nokkuð þunnvaxin. Hún er nokkuð höfuðstór (höfuðið = 1/4 af lengd), snjáldur og munnur í meðallagi, lítið eitt undirmynnt, hökuþráður enginn. Skoltatennur í ystu röð eru allar stórar og hvassar. Augun eru í stærra lagi. Bolurinn er mjög stuttur, aðeins helmingur af höfuðlengd, því að raufin er framarlega, mitt undir fremsta bakugga, en stirtlan er all-löng og sterk. Uggarnir eru allir svipaðir og á þorski, nema fremri raufarugginn, sem er mjög langur; sporðurinn er örlítið sýldur. Eyruggarnir eru dálítið snubbóttir í endann, kviðuggarnir af vanalegri gerð. Hreistrið er all- stórt, en mjög þunnt; rákin beygist niður á við undir öðrum bakugga. Liturinn er nokkuð breytilegur, en altaf ljós, grágrænn á baki, silfurgljáandi á hliðum og mjólkurhvítur að neðan; rákin er eins lit og bakið, og dökkur díll er ofan við eyruggarótina; látúnsslikja er á baki og stundum á röndum á hliðunum, en hún hverfur fljótt er fiskurinn deyr.“ Þessa greinargóðu lýsingu hafa aðrir höfundar tekið upp í meginatriðum í síðari tíma yfirlitsritum um íslenska fiska (Gunnar Jónsson 1983 og 1992, Karl Gunnarsson o.fl. 1998). Náttúrufræðingurinn 70 (2-3), bls. 145-159, 2001. 145

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.