Náttúrufræðingurinn - 2002, Qupperneq 8

3. mynd. Kortið sýnir útbreiðslu Cladophora aegagropila seni nú er þekkt (rauðir punktar).
Kortið er birt með leyfi Isamu Wakana sem kynnti það á ráðstefnu í Tokyo í janúar 2002
(van den Hoek 1963,1 Wakana ofl. 2001).
það sama og íslenska orðið mýll (ft.
mýlar), þ.e. steinharður, kúlulaga kökkur,
sem finnst stundum í meltingarvegi
sauðkinda, getur valdið vanþrifum og
jafnvel dauða, sérstaklega hjá lömbum.
Efnið í mýlum er vanalega ull eða annað
ómeltanlegt drasl, sem kindurnar éta.
Hefur kúluform þörungsins líklega þótt
líkjast þessu fyrirbæri. Með hliðsjón af því
virðist nærtækt að kalla það vatnamýl,
eins og Árni Einarsson stakk upp á og
notaði sem yfirskrift greinar í Morgun-
blaðinu 1999.
Þá er þess að gæta að ýmsar aðrar
plöntur eða plöntuleifar geta vöðlast
saman og myndað kúlur í vötnum og
tjörnum. Þar er aðallega unt að ræða mosa,
dauðan eða lifandi, sem losnar af bökkum
eða botni, og vindhreyfingar í vatninu
vöðla upp á svipaðan hátt og þörungnum.
Um það efni hefur Ævar Petersen ritað
grein í Náttúrufræðinginn (1988). Þessar
mosakúlur kallar hann „vatnamýs“, með
hliðsjón af mosagrónum steinvölum, sem
stundum má finna á jökulís og Jón Eyþórs-
son (1950) gaf nafnið jöklamýs.
Flestir íslenskir líffræðingar sem ritað
hafa um lífríki Mývatns hafa kosið að nota
heitið kúluskítur um tegundina Cl. aega-
gropila, og t.d. er ekki viðhaft annað
íslenskt nafn í bókinni „Náttúra Mývatns“
(Hið ísl. náttúrufræðifélag 1991). Ég tel
það mjög miður að þeir skuli ekki hafa séð
sér fært að finna annað nafn á þetta
merkilega náttúrufyrirbæri, sem gæti átt
eftir að auka frægð Mývatns svo um
munar og því getur skipt verulegu máli
hvaða nafn festist við það.
Varla er hægt að líta á orðið kúluskítur
sem tegundarheiti. Það á fyrst og fremst
við eitt af þremur aðalformun Cl.
aegagropila og raunar það sjaldgæfasta.
Það er til dæmis út í bláinn að tala um kúlu-
skít í Þingvallavatni, þar sem kúluformið er
ekki til. (Hver myndi vilja efna til „kúlu-
skítshátíðar" við Mývatn?)
I enskum fræðibókum kallast þessar
vatnakúlur „lake-balls“ eða „Cladophora-
balls“, en líka er getið um nafnið „duck-
weed balls“. í þýskum bókum má finna
nöfnin „Seeballen", „Seeballe“ og „See-
knödel". Við Sorpvatn á Sjálandi kallast
þær „Gedeboller“ (geitabollur). Með
hliðsjón af þessum nöfnum má vel hugsa
sér að kalla þörungakúlurnar í Mývatni
vatnabolta án þess að gera það að
tegundarnafni, enda er hnattformið alls
ekki dæmigert fyrir vaxtarlag tegundar-
182