Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1980, Page 48

Náttúrufræðingurinn - 1980, Page 48
2. mynd. Frumur gerilsins Eschenchia coli stækkaður 11.000 sinnum í rafeindasmásjá. Sumar þeirra eru greinilega að skipta sér. mismunandi eftir frumugerðum. Mikil- vægustu þættir þess eru þó öllum frum- um sameiginlegir. Sem dæmi um frumu er heppilegt að taka ristilgerilinn (bakteríuna) Escheri- chia coli sem nú hefur verið rannsakaður rækilegar en nokkur önnur frumuteg- und. Þetta er einfrumungur. Geril- fruman (2. mynd) er sívalningur, um það bil tveir þúsundustu úr millimetra á lengd og tæplega einn ))úsundasti úr millimetra í þvermál. Hún vegur um einn billjónasta hluta úr grammi. Fruman er umlukin örþunnri himnu. Utan himnunnar er allþykkur veggur sem er frumunni til styrktar. Inni í hinum litla himnulukta heimi gerilfrumunnar er þröng á þingi. Þar eru 10—100 milljarðar sameinda sem sennilega eru af allt að því 8000 mis- munandi gerðum. Yfirleitt eru þetta sameindir sem fruman getur ekki án verið. Litlu sem engu er ofaukiö. Við nánari athugun sést að þessum sam- eindum má skipta í tvo meginflokka, smásameindir og stórsameindir. Þær síðarnefndu eru venjulega a. m. k. hundrað sinnum stærri en þær fyrr- nefndu. Tegundir smásameinda í frum- unni eru líklega um eða nokkuð yfir 2000. Sumar þeirra eru notaðar sem byggingarefni stórsameinda. Stórsam- eindununt má skipta í þrjá undirflokka, fjölsykrur, kjarnsýrur og hvitur (prótín). Fjölsykrutegundir eru fáar í þessum frumum og ekki ástæða til að fjölyröa um þær hér. Tegundir kjarnsýra og hvítna skipta hins vegar þúsundum og gegna mjög mikilvægum hlutverkum í frumunni. Kjarnsýrur og hvítur eiga það sameiginlegt að hvorar tveggja eru gerðar úr löngum keðjum smásam- einda, kjarnsýrurnar úr svonefndum kirnum (núkleótíðum) en hvíturnar úr amínósýrum. 1 frumunni eru tvenns konar kjarnsýrur, deoxýribósakjarnsýra (skammstafað DKS eða DNA) og ríbósakjarnsýra (RKS eða RNA). Hvor þeirra urn sig er sett saman úr ferns konar kirnum. Hvíturnar eru hins vegar gerðar úr 20 mismunandi aminósýrum. Það á við bæði um kjarnsýrur og hvítur 302

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.