Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1980, Síða 49

Náttúrufræðingurinn - 1980, Síða 49
að röð byggingareininganna, kirnanna eða amínósýranna, er mismunandi allt eftir því hver sameindategundin er. En livert er hlutverk þessara löngu sameindakeðja? Hvíturnar eru flestar notaðar sem hvatar, en sumar sem byggingarefni; enn aðrar gegna sérstökum stjórnunar- lilutverkum. I gerilfrumunni þurfa lík- lega að fara frarn 2000—3000 efnahvörf. Því sem næst öll þeirra eru hvötuð af lífhvötum (ensímum). Allir eru lífhvat- arnir hvítur. Sérhæfni þeirra er geysi- mikil. Hver þeirra hvatar yfirleitt aðeins eina tegund efnahvarfs. Þess vegna þarf fruman á þúsundum hvitutegunda að halda. Sérhæfni hvítu ræðst af amínó- sýruröð hennar, enda einkennist sérhver hvítutegund af ákveðinni amínósýru- röð. Kjarnsýrurnar gegna tvíþættu hlut- verki: Þær stjórna smíði hvítusameinda í frumunni og miðla jafnframt boðum um gerð þeirra frá einni kynslóð til annarrar. Eiginleikar frumunnar mót- ast síðan að mestu af hvítusameindum hennar. Þannig ráða kjarnsýrurnar erfðum og eðli tegundarinnar. Þetta skal nú skýrt nánar: I gerilfrumunni er ein geysilöng, tvöföld DKS sameind sem er erfðaefni frumunnar. Þessi sameind skiptist í nokkur þúsund starfseiningar, svonefnd gen. Flest gen bera boð um gerð hvítusameinda. Hvert slíkt gen ræður gerð einnar amínósýrukeðju, en hvítusameindir eru gerðar úr einni, tveimur eða fáeinum slíkum keðjum. Þegar gen starfar er gert af því afrit (3. mynd). Efni afritsins er kjarnsýran RKS. Þetta afrit er síðan notað sem 3. mynd. Túlkun erfðaboöa. Boðin eru fólgin i röð kirnanna (núkleótíðanna) A, T, G og C í tvöfaldri DKS sameind. Þættir DKS samcindarinnar eru bundnir hvor öðrum með veikum efnatengjum þannig að A tengist ævinlega T, en G tengist C. Þættirnir mótsvara því hvor öðrum kirni fyrir kirni. Túlkun erfðaboða (starfsemi gena) fer þannig fram að sérstakur lifhvati myndar afrit af öðrum DKS þætti gens. Þetta afrit er gert úr kjarnsýrunni RKS sem likist mjög DKS. RKS sameindin (mRKS) er síðan notuð sem mót við röðun aminósýra í peptíökeðju. Hver jrrjú kirni í RKS samsvara þá einni amínósýru (gly, arg o.s.frv.) i peptið- keðju. Myndun peptiðkeðja fer fram á ribósómum i umfrymi frumu. CCTGCGTTT CTA GGACGCAAAGAT Umritun 'gga'cgc'aaa'gau' þýóing DKS m R K S ----gly-arg -lys -asp-------Hvíta 303

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.