Náttúrufræðingurinn - 1980, Qupperneq 50

AGACTCGTGAT
TCTGAGCACT A
AGACTCGTGAT
TCTGAGCACT A
AGACTCGTGAT
TCTGAGCACTA
4. mynd. Eftirmyndun DKS. Hinir mótsvarandi þættir DKS sameindarinnar skiljast að og
hvor þeirra um sig er notaður sem mót við myndun nýrrar sameindar. Tvær tvöfaldar
samcindir eru myndaðar sem báðar eru nákvæmlega eins og sú eina sem fyrir var. Til
eftirmyndunarinnar þarf margbrotið kerfi lifhvata.
nokkurs konar mót við ákvörðun á röð
amínósýra í amínósýrukeðju. Akveðin
samsvörun er á milli kirnisraðar í DKS
og RKS annars vegar og amínósýru-
raðar í hvítum hins vegar. Hver þrjú
kirni ráða stöðu einnar amínósýru.
Segja má að kirnisröö gens búi yfir
ákveðnum táknmálstexta sem fruman
þarf að þýða yfir á aminósýrumál hvítu
ef gagn á að verða af. Til þýðingarinnar
notar fruman mjög flókið efnakerfi,
enda skiptir miklu máli að hún sé vel af
hendi leyst. Táknmál kjarnsýrunnar er
nefnt erfðatáknmálið. bað er eitt og hið
sama í öllum lífverum jarðar.
Hin tvöfalda DKS sameind gerilsins
er þannig úr garði gerð að fruman getur
eftirmyndað hana nákvæmlega, búið til
tvær tvöfaldar sameindir sem hvor um
sig er nákvæmlega eins og sú cina sem
fyrir var (4. mynd). Þetta gerist i sér-
hverri frumukynslóð. Fruman fjölgar
sér með tviskiptingu, og sín DKS sam-
eindin kemur í hlut hvorrar afkvæmis-
frumu. Nýju frumurnar fá báðar sams
konar erfðaefni og eru þess vegna báðar
gæddar sömu hæfileikum til myndunar
smásameinda og stórsameinda. Þannig
erfast eiginleikar frumunnar frá kynslóö
til kynslóðar.
Það sem hér hefur verið sagt um
hlutverk stórsameindanna kjarnsýru og
hvítu í gerð og starfi gerilfrumunnar á
einnig við um allar aðrar frumur ein-
frumunga og fjölfrumunga. Það eru
einmitt þessar stórsameindir, störf
þeirra og samspil, sem öðru fremur ein-
kenna lifsskipulag jarðarinnar. Kjarn-
sýrurnar sem flytjendur erfðaboða,
hvíturnar sem túlkendur þeirra.
FRUMUSMÍÐ
Hugum nú betur að hvítusameind-
unum. Starf þcirra einkennist af mikilli
sérvirkni sem er ntjög undir þrívíðri
lögutt þeirra kontin. En hvað mótar
lögunina? Enginn vafi leikur nú á því að
hún mótast sjálfkrafa af amínósýruröð
peptíðkcðjanna sem hvíturnar eru
304