Náttúrufræðingurinn - 1985, Síða 17

2. mynd. A. Skýringarmynd er sýnir langsnið í gegnum Phylactolaemate einstakling
(zooid). B. Sambýli F. sultana og statoblasta þess, capsule= hýði. C. Sambýli P. repens
og statoblastar þess (flotblasti ofar, setblasti neðar), capsule= hýði, annulus= kútur. (A.
Teiknað eftir Ryland, 1970, B. og C. teiknað eftir Marcus, 1940). - A. Schematic
drawing showing longitudinal cutting through Phylactolaemate zooid. B. Colony of F.
sultana and its statohlast. C. Colony of P. repens and its statoblasts (floatoblast above,
sessoblast below). (A. after Ryland, 1970, B. and C. after Marcus, 1940).
vöðvaþráða og innst er lag langvöðva-
þráða, sem þakið er holhimnu (perit-
oneum) að innanverðu (Hyman 1959).
Við hægan samdrátt hringvöðvaþráða
byggist upp vökvaþrýstingur í holinu
og armakarfan þrýstist hægt út með
aðstoð annarra smágerðra vöðva.
Inndráttur armakörfunnar er á hinn
bóginn mjög snöggur enda eru inn-
dráttarvöðvarnir stærstu vöðvar dýrs-
ins (2. mynd A). Allir vöðvar eru af
gerð sléttra vöðva.
Phylactolaematar eru allir tvíkynja
og hafa fylgjufósturþroskun (vivipari-
ty), þ. e. næra lirfu sína í fóstursekk.
Eggjakerfið er kviðlægt (2. mynd A) í
tengslum við eitthvert knappskotið.
Hrörnun einstaklings á sér vanaiega
stað samfara lirfumyndun hans (Hy-
man 1959). Hjá Phylactolaemata
(mosadýr í vatni) hefur funiculus (2.
mynd A) gjörólíka byggingu en tíðkast
meðal Gymnolaemata (sjávarmosa-
dýr) °g hlutverk. hans jafnframt allt
annað. Innan vatnamosadýra gegnir
hann tvenns konar hlutverki: myndun
sæðisfrumna við magabotnlanga (2.
mynd A: eistu) og myndun dvalar-
forms (statoblasta= blasti) úr forða af
ósérhæfðum frumum neðst á funicu-
lus. Þessi tvö hlutverk eru gjörólík en
eru þó innbyrðis tengd, því frumu-
massinn er hindraður í frekari þroskun
meðan á sæðisfrumumyndun stendur
(Woollacott og Zimmer 1977). Þegar
þroskunin er vakin þokast frumumass-
inn upp eftir funiculus meðan á mynd-
un blasta stendur (sbr. þroskunarferil
blasta í kaflanum „úrvinnsla sýna“).
Við lok myndunar blasta tæmast
ákveðnar frumur í kítínskel blastans
og í stað innihalds þessara frumna fyll-
ast þær af lofti. Hefur þá myndast
kútur (annulus, 2. mynd C). F. sultana
63