Náttúrufræðingurinn - 1985, Síða 29

2. mynd. Vikur úr gosinu við
Leiðólfsfell. — Black tephra
from the Leiðólfsfell erup-
tion. (Ljósm./photo Jón
Jónsson).
ast hvar í þessum sveitum um 34 cm
þykkur jarðvegur. Neðra lagið sem
víðast hvar er þykkara og yfirleitt
fínna hefur reynst um 3800 (3800±80)
C14 ára og hið efra, sem er vikurkennt,
um 3500 (3520±80) C14 ára. Bæði
þessi lög eru djúpt í jarðvegi hér um
slóðir og svo er í rofaskurðinunr hér
(3. mynd). Frá efra laginu upp að
þykka svarta vikurlaginu, sem á rætur
að rekja til þessara áðurnefndra elds-
töðva, eru fullir 2,5 m. Af þessu er
ljóst að hér hefur gosið tiltölulega
seint.
Ti) þess að fá nánari vitneskju um
þetta var nauðsynlegt að rekja ösku-
og vikurlagið frá þessum gosstöðvum
til staðar þar sem jarðvegur er kominn
ofan á það. Þetta reyndist auðvelt og
kom þá í ljós að þarna hefur nær ör-
ugglega gosið á sögulegum tíma.
Nokkur, og þó einkum tvö öskulög,
hafa afgerandi þýðingu hvað þetta
snertir. Það er öskulagið frá gosinu í
Öræfajökli 1362 og annað öskulag,
gráleitt, sem er að jafnaði 12-18 cm
neðar og er allstaðar í jarðvegssniðum
á þessum slóðum. Þetta öskulag telur
Sigurður Þórarinsson (1981) að muni
vera frá því um miðbik 13. aldar. Svart
öskulag er nokkru neðar og telur Sig-
urður það vera frá því um 1150. Það
kemur nú í ljós að um 20 cm neðar
kemur 34 cm þykkt, svart ösku- og
vikurlag, sem rekja má til áðurnefndra
eldstöðva (sbr. jarðvegssnið á 5.
mynd).
Efsti hluti þessa öskulags er grófur
vikur (2. mynd) um 16 cm þykkt lag
(4. og 5. mynd), þar fyrir neðan er fín
aska í lögum og e. t. v. eitthvað
blönduð áfoki. Sé reiknað frá ein-
hverju þessara öskulaga og gert ráð
fyrir að eðlileg þykknun jarðvegs á
þessum slóðum sé rösklega 1 mm á ári
að meðaltali kemur í ljós að líklegt má
þykja að þetta mikla öskulag hafi orð-
ið til snemma á 12. öld. Tekið skal
fram að hér er stuðst við mælingar á
aðeins einum stað, sem að sjálfsögðu
er alltof lítið til þess að geta talist
fullnægjandi. Hins vegar er af þessum
staðreyndum þegar Ijóst að þarna hef-
ur orðið stórgos eftir landnám. í því
sambandi má einnig rninna á orð Jóns
Steingrímssonar (útg. 1973) í riti hans
urn eldana. Hann segir:
„Þau brunahraun, sem hér eru eptir
endilangri sýslunni, frá Eyjará til
Landbrotstanga og so í Fljótshverfi
hafa auðsjáanlega tvisvar fram kom-
ið, annað fyrir en annað eptir ís-
lands byggingu".
75