Náttúrufræðingurinn - 1987, Side 18

10. mynd. Mólög næst yfirborði Landbrotshraunsins hjá Ytri-Dalbæ. Hraunið er þarna
30—40 cm neðan við yfirborð tjarnarinnar. Eins og sjá má eru þessi mólög óhreyfð, en í
þeim er mikið af skógarleifum og þar eru líka ljósu öskulögin tvö, sem örvarnar benda á
t. v. við skófluna. — Peat approx. 30—40 cm above the top of the Landbrot lava at the
farm Ytri-Dalbœr. The peat layers as well as the acidic tephra layers are undisturbed. They
include birch remains which have been l4C dated. The arrows point to the light coloured
(acidic) tephra layers. (MyndIphoto Jón Jónsson).
kvæmilega á spurningar, sem svara
verður, en þær eru þessar: Hvernig gat
um 1000°C heitt og um 20 m þykkt
hraun runnið undir slíkan jarðveg án
þess að trufla jarðlögin, sem næst því
eru, án þess að vatn það, sem í jarð-
veginum var færi í suðu? Hér má raun-
ar bæta við nokkrum spurningum.
Hvers vegna hefur Eldgjárhraun við
Nyrðri Ófæru ekki smogið undir jarð-
vegslögin þar, en í þess stað lagst upp
að gilvöngunum eins og rennt væri í
mót? Hvers vegna hefur mjó tunga úr
Skaftáreldahrauni á sama hátt runnið
fram milli rofbarða í óbrennu (óbrenn-
ishólma) austur af Botnum? Sama má
sjá rétt við veginn um Mývatnsöræfi,
og er þar um að ræða tungu úr
hrauninu, sem rann úr Sveinagjá 1875.
Víst getur hraun þrengt sér undir jarð-
veg, en til þess þarf án efa afar sér-
stakar aðstæður og hvernig fer sá jarð-
vegur? Svo vel vill til að einmitt á
þessu svæði höfum við dæmi um hvort
tveggja og vitnisburð sjónarvotta. Það
mun hafa verið 2. júlí 1783 þegar
Skaftáreldar voru að eyðileggja það
fagra land, sem nefnt var Holtsdælur
suður og austur frá Skál. Undir þeim
jarðvegi var „brunahraun“, sennilega
Landbrotshraun. Á framrás eld-
hraunsins nefndan dag horfði séra Jón
12