Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1987, Síða 44

Náttúrufræðingurinn - 1987, Síða 44
1. mynd. Helstu eld- stöðvakerfi íslands (auð- kennd með punktum). Upplýsingar frá Sveini Jakobssyni (1979) og Kristjáni Sæmundssyni (1979). — The main volc- anic systems of Iceland (dotted). Data from Sveinn Jakobsson (1979) and Kristján Sœmundsson (1979). Gass o. fl. 1984, Pedersen 1986). Að auki hafa jarðeðlisfræðilegar mælingar gert kleift að finna kvikuhólf undir eldvirkum svæðum víða um heim (Brocher 1981, Ryan o. fl. 1981, San- ford & Páll Einarsson 1982, Bianchi o. fl. 1984, Orcutt o. fl. 1984, Detrick o. fl. 1987). Ennfremur er orðið ljóst að vonlítið er að reyna að skilja hegð- un og virkni eldfjalla nema myndunar- háttur og aflfræði þeirra kvikuhólfa sem leggja þeim til kviku í gosum séu vel þekkt. Nokkuð hefur verið ritað um kviku- hólf í gosbeltum íslands, en að helstu greinunum verður vikið hér á eftir. Meginefni greinarinnar er þó tilgátur og reiknilíkön sem höfundur hefur ný- lega sett fram um myndun og aflfræði kvikuhólfa í gosbeltum íslands (Ágúst Guðmundsson 1986a, 1986b, 1987). FYRRI HUGMYNDIR Walker (1974) hefur varpað fram þeirri hugmynd að stór gabbróinnskot hér á landi, sem mörg hver eru vafa- lítið forn kvikuhólf, myndist þannig að gangar og skágangar (keilugangar) hiti grannbergið á milli sín uns það bráðn- ar og úr verður samfelldur innskota- massi (kvikuhólf). Sigurður Steinþórs- son (1982) og fleiri hafa útfært þessa hugmynd þannig að rætur ganga- þyrpinga neðst í skorpu þróist smám saman í kvikuhólf, sem síðan brjóti sér leið, eða bræði sér leið (Níels Óskars- son o. fl. 1985), upp í efri hluta skorpu. Þessi hugmynd um myndun kvikuhólfa er að mörgu leyti áþekk tilgátu Haralds Sigurðssonar og Sparks (1978b) um að megineldstöðv- ar (og kvikuhólf) séu afleiðing af svo kölluðum Rayleigh-Taylor óstöðug- leika (sjá síðar) sem er vel þekktur í vökvaaflfræði og margir hafa skýrt til- vist kvikuhólfa með (Fedotov 1975, Marsh 1979, Whitehead o. fl. 1984). Hugmyndir um að ganga- eða ská- gangaþyrping þróist í kvikuhólf við bræðslu grannbergs virðist ekki eiga vel við um myndun kvikuhólfa hér á landi. Til dæmis er alls ekki ljóst að gangar eða skágangar bræði grannberg sitt að einhverju marki. Ef í ganginum er lagstreymi verður hámarkshiti við mót gangs og grannbergs ekki hærri en 38
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.