Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 17

Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 17
Guðmundur Kjartansson: RAUÐHÓLL í hrauninu sunnan undir Hvaleyrarholti við Hafnari'jörð stóð snotur hóll, sem hét Rauðhóll, Þátíð er iiér höfð af ásettu ráði, því að nú er lítið eftir af hólnum. Stór malargryfja er komin í staðinn. Á Herf.r.kortinu, 1:50000, er Rauðhóll sýndur 24 m yfir sjó árið 1908. Þegar ég man lyrst eftir Rauðhól, fyrir lullum 20 árum, var hann enn óskaddaður að kalla af manna völdum. Ég gæti trúað, að hann hafi verið um 10 m hár upp af hrauninu. Nokkuð var hann gróinn mosa, lyngi, grasi og öðrum hraungróðri, en víða skein í bert grjótið, og það var alls staðar hraungjall og hraunkleprar, hvort tveggja rautt að lit. Ef ég man rétt, var hundaþúfa á iiæstu nibbunni, og austur af henni var dálítil skál í hólinn, grunn og grasi vaxin. Jarðvegur eða rauð skriða liuldu alls staðar mót hólsins og lnaunsins, sem liann stóð í, og var því ekki ljóst, livort lá ofan á liinu. Um þessar mundir var ég nærri sannfærður um, að Rauðhóll væri gervigígur, þarna hefði aðeins gosið upp úr hrauninu sjálfu og næsta undirlagi þess, meðaii hraunið var ekki fullstorkið, en væri ekki um raunverulegar eldstöðvar að ræða. Þorvaldur Thoroddsen lýsir gervigígum (sem hann nefnir auka- gíga eða hráunkatlá) og skýrir myndun þeirra, sem hér segir (Lýsing íslands, II b., bls. 93): A Isleiizknm hraunum eru aukagigir og hraunhallar (hornitos) algcngir. Slíkir smá- gígir hópa sig ofl saman á litlu svæði, svo tugum skiptir og jaliivel hundruðum. Hraunkatlar þessir standa reglulausl í hraununum, cn gosgígir raða scr oftast í vissar stefnur, cftir brestum í jarðarskorpunni. Þessir aukagígir eru í raun réttri engir gígir, ]tó þeir hafi gíglögun, þeir standa ekki í sambandi við innri hlula jarðar, en hafa und- ir sérstökum kringumstæðum myndazt á hraununum sjálfum og hafa hita og afl ein- giingu tir þcim. 1>ar sem mikið hraun rennur út í ntýri eða vatn, sýgur hraunið í sig svo mikla vatnsgufu, svo þar fcr að gjósa, og geta gos þau staðið alllengi, ef hraun- ið er þykkt. l'egar hraunið kólnar, eru þá eftir á því liópar af rauðuin gjallhnigum og svörtunr liraunkötlum, sem myndazt liafa af þcssunt smágosum. Stundum tvfstra
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.