Náttúrufræðingurinn - 1949, Síða 32

24
NÁTTÚRUFRÆtílNGURINN
því aðeins treysta, að mikillar varúðar sé gætt og sífelld prófun liöfð
um hönd.
Að Barth rnælir lækkaði hita frá miðju til botns, sýnir blátt áfram,
að tækið var ekki í lagi, þegar tekið er tillit til liinna óhrekjanlegu
mælinga með kvikasilfursmælunum.
En svo var annað að tæki Barths. Það þurfti um 2 mínútur t i 1 að
taka við sér og sýna fullan hita.
Þegar mælt er með svona tæki þar, sem hitinn er ört breytilegur,
fæst alls ekki fram hæstur hiti, heldur visst meðaltal lægsta og liæsta
liita. Mælingar Barths voru því greinileg afturför.
Sumarið 1947 kotnu hingað tveir prófessorar frá Harvard háskóla,
jarðfræðingur.'nn Graton og eðlisfræðingurinn Birch, og voru þeir
að kynna sér jarðhitann, en Graton hafði fengizt við athuganir á
flestum helztu jarðhitasvæðum jarðarinnar. Við Steinþór heitinn
Sigurðsson leiðbeindum þeim og sögðum þeim meðal annars, hvern-
ig sakirnar stæðu um Geysi. Þeir fengu þá áhuga á málinu og vörðu
annarri viku dvalarinnar hér til rannsókna á Geysi. Steinþór vann
með þeim að þeim rannsóknum, sem aðallega voru fólgnar í liita-
mælingum.
Þeir höfðu bæði venjulega kvikasilfursmæla og rafmagnshitamæli.
Þeir staðfestu fyrri mælingar á því, að hitinn fer vaxandi frá miðju
til botns og getur nálgazt suðumark um miðja pípu.
En ekki tókst þeim að mæla yfirhitun. Þeim var þó vel ljóst, að
ástæðan gat verið sú, að rafmagnsmælir þeirra var jafntregur og sá,
er Barth hafði notað, þurfti um 2 mínútur til að sýna fullan hita.
Mér skildist þó á Birch, að hann hefði sannfærzt um, að yfirhitun
mundi valda gosúnum. Þetta „hitamál" virtist ætla að verða eitt af
eilífðarmálunum.
En þá var það, að Þorbirni Sigurgeirssyni eðlisfræðingi tókst að
leiða það til lykta. Hann fékk sér nýja tegund af rafmagnshitamæli,
sem tekur við sér á sekúndu eða styttri tíma. Og nú lét Geysir ekki
á sér standa!
Þá var þetta mál loksins úr sögunni, því þama dansaði hitinn
um miðja pípu ýmist neðan við suðumarkið eða hánn skauzt 5 og 6
gráður upp fyrir suðumark.
Á því var ekki lengur minnsti vafi, að mikil yfirhitun átti sér
stað í Geysi, en sveiflurnar voru svo snöggar, eins og búizt hafði verið
við, að engin von var til, að yfirhitans gætti á eldri mælunum.