Náttúrufræðingurinn - 1949, Qupperneq 42

Sigurður Þórarinsson:
Um aldur Geysis
Margt hefur verið skrifað um Geysi í Haukadal, hinn ókrýnda
konung goslivera jarðarinnar. Frægð hans fór snemma víða um lönd,
enda hafa engir hverir, sem sögur fara af, jafnazt við hann að mikil-
fengleik, að undanskildum Waimangu á Nýja Sjálandi, sem gaus um
300 m háum gosum, en sá liver gaus aðeins fá ár, frá 1000—1904, og
virðist ])ar fremur hafa verið áð'ræða um eins konar eldgos undir
vatni en um hveragos í venjulegri merkingu. Það jók og á frægð
Geysis og annarra íslenzkra hvera, að fram á síðustu öld voru hvera-
svæði Islands einu stóru hverasvæðin, sem hvítir menn þekktu til.
Stærstu hverasvæði utan íslands eru Rotorua-Taupo-svæðið á Norð-
ureyju Nýja Sjálands og Yellowstone-svæðið í ríkinu Wyoming í
Bandaríkjunum. Yellowstone-svæðið leit hvítur maður í lyrsta skipti
1810. Trúði honum enginn, er hann sagði frá náttúruundrum þess,
og svæðið varð ekki almennt ]>ekkt fyrr én eftir miðja öldina.
Rotorua-Taupo-svæðið varð ekki heldur hv.ítum mönnum kunnugt
fyrr en um miðja 19. öld.
Með athugunum Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar á Geysi
sumarið 1750 hefst vísindaleg rannsókn á þessum goshver. Síðan
hefur fjöldi vísindamanna skoðað Geysi, og ritgerðir um hann,
mena eða minna vísindalegs eðlis, munu skijita hundruðum. Sumir
þessara fræðimanna hafa reynt að áætla aldur Geysis og hverasvæðis-
ins kringum hann. Franski steinafræðingurinn A. Descloizeaux,
sem athugaði Geysi sumarið 184(i ásamt Þjóðverjunum S. von Walt-
ershausen og R. Bunsen, gerði ýmsar athuganir á kísilhrúðurslögun-
um á hverasvæðinu, einkum við Beiná, og komst að þeirri niður-
stöðu, að núverandi goshverir á svæðinu væru eldri en landnám
íslands og elztu hverahrúðurslþgin miklu eldri.
Sumarið 1859 dvaldist Bretinn Charles Forbes við Geysi og gerði
þá frumstæða mælingu á útfellingu kísils úr vatni hversins. (Það var