Náttúrufræðingurinn - 1949, Page 47

UM ALDUR GEVSIS
39
sniði, enda hefur áður verið sýnt fram ;i. að Geysir liggur alveg við
vesturmörk þess öskulags.
Bæði í Skallakots- og Geysis-sniðinu er að linna þrjú ljós iög frá
lorsögulegri tíð, nff. Vflb og þau tvö lög, sem Iiér eru nefnd X og Y.
Lagið X er Jjósgult að lit. í Skallakotssniðinu er þetta lag injög gróft,
stærstu kögglar þess 3—4 cm í þvermál. I Cfeysissniðinu er þvermál
stærstu kornanna 0,4 cm. Neðsta ljósa lagið, Y, er gráhvítt að lit.
Við Skallakot er það grí'ifsöndugt, en við Geysi línsöndugt — meðal-
söndugt.
5 cm undir lagi X er í Geysissniðinu lag al kísilhrúðri. Þykkt
þessa lags hefur ekki verið mæld, en vart mun það mjög þykkt.
Mætti gizka ;í, að það væri um metra á þykkt. Ég gróf 30 cm niður
í þetta lag. Þar skijitast á lög af óumbreyttu kísilhrúðri og lög af
eins konar leirmold, rauðleitri. Hér virðist því einnig hafa skiji/.t
á rennsli af súru og basísku vatni.
Ef saman er borið sn ð mitt við Geysi og snið það, sem Barth
mældi í Geysisskálinni, er auðsætt, að vikurlagið í sniði Barths er
hið sama og lag X í mínu sniði. Ég lief borið saman vikurinn í báð-
um þessum sniðum. Litur og kornstærð hans er hin sama í báðum.
Hins vegar kemur ekki til greina, að vikurlagið í sniði Barths sé hið
sama og VHb eða Y í rnínu sniði, því að þau lög eru bæði miklu fín-
kornóttari. Það er því öruggt, að vikurlagið í Sniði Barths, sem liggur
undir hinni eiginlegu keilu Geysis, er ekki myndað í sambandi við
Heklugos 1294, það er myndað Iöngu fyrir landnámsöld. Mín
ákveðna skoðun er og, að Hekla liafi alls ekki gosið 1294 og skulu
hér leidd nokkur rök að þeirri staðhæfingu. Goss í Heklu 1294 er að-
eins getið í einurn annál, Oddverja annál. Þessi annáll er varðveittur
í pappírshandriti lrá síðari hluta 16. aldar (AM 417 4to) og er talið
líklegt, að það sé handrit þess raanns, er tók saman annálinn. í annál
þessum segir um árið 1294 m. a.: „Eldur hinn fimmti í Heklufelli
með svo miklum mætti og landskjálfta. að víða í Fljótshlíð og Rang-
árvöllum og svo fyrir utan Þjórsá sprakk jörð og mörg hús féllu af
jarðskjálftanum og týndust menn. Ganga mátti þurrum fæti yfii
Rangá af vikrar falli. Víða í lónum og þar, sem af kastaði straumn-
um í Þjórsá var svo þykkt vikurin, að fal ána. Svo sögðu og kaup-
menn, sem hingað komu um sumarið eftir, að þessu megin Færeyja
voru víða svartir flákar á sjónum af \ ikrinni. í Eyjarfjalli hjá Hauka-
dal komu upp hverir stórir; en sumir hurfu þeir, sem áður voru. Á