Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1954, Qupperneq 6

Náttúrufræðingurinn - 1954, Qupperneq 6
148 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN fram á það, að gin- og klaufaveiki orsakast einnig af sóttkveikju, sem er svo smávaxin, að hún smýgur gerilþéttar síur. Þessi nýfundni sóttkveikjuflokkur gekk nú fyrst í stað undir nafninu: „síanlegar vírus- tegundir“, og óx þekking manna á þeim mjög hægt allt fram á þriðja tug þessarar aldar. Fíngerðari síur, mjög hraðgengar skilvindur og síð- ast en ekki sízt rafeinda-smásjáin komu þá til sögunnar, og var þá mögulegt að kynnast nánar þessum lífverum, sem nú eru almennt nefndar vírusar. Við skulum nú athuga nánar vírusana sjálfa, enda þótt erfitt sé að gera sér grein fyrir þeim, vegna smæðar þeirra. Stærð gerlanna er venjulega mæld í þúsundustu hlutum úr millimetra, þ. e. í my (H), og er algengt, að gerilfruma sé um 0.3—1 my í þvermál, og 1—3 my á lengd, ef um stafgeril er að ræða. Þvermál á rauðu blóð- korni í manni er ca. 7,5 my. En þetta er of stór mælikvarði fyrir vírusana, þá verður að mæla í milljónustu hlutum úr millimetra, þ. e. í millimy (mii) eða þúsundasta hluta úr my. Stærstu vírusar, eins og bólusóttai’vírusinn, eru þá liðlega 200 millimy, en þeir smæstu, eins og gin- og klaufaveiki-vírusinn, mænusóttar-vírusinn og inflú- ensu-vírusinn, eru aðeins 10—15 millimy. Lögun virusanna er svipuð og gerlanna, þ. e. þeir eru ýmist hnatt- laga eða staflaga. Um útlit þeirra að öðru leyti er mjög lítið vitað. Talið er þó, að þeir séu oft köntóttir eða teningslaga, og stundum sést standa út úr þeim eins og horn eða hali, svo að lögunin minnir helzt á sleggju með stuttu skafti. Það er skiljanlega ekki hægt að greina neina innri gerð svo smárra agna sem vírusanna, enda þótt gera megi þá sjáanlega í rafeinda- smásjánni. En það hefur tekizt að efnagreina þá. Hefur komið i ljós, að þeir eru gerðir af kirni eingöngu, en kirni er samband af svo- kölluðum kirnissýrum og eggjahvítuefni, og eru þau efnasambönd sérkennileg fyrir litnið og litningana í öllum frumukjörnum. Efna- fræðilega og að byggingu eru vírusarnir þannig einfaldari en nokkr- ar frumur. Þeir hafa ekkert frymi, og þeir samsvara ekki einu sinni frumukjarnanum, heldur aðeins litninu, eða ef til vill aðeins hluta þess. Lifandi efni eða dautt? Mjög er það einkennilegt, að sumir vírusar, einkum þeir, sem lifa í jurtum, eru í kristalformi, þ. e. þeir virðast vera kristallað kimi og samsvara þannig í eðli sinu venjulegum eggjahvítukristöllum, sem

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.