Náttúrufræðingurinn - 1954, Qupperneq 38

180
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Af svartbaksungum, sem merktir hafa verið hér á landi, hafa þannig
6 náðst aftur erlendis að vetrarlagi, þar af 4 í Færeyjum, 1 i Suður-
evjum (Hebrideseyjum) og 1 á Norður-lrlandi. Allt voru þetta ung-
fuglar á 1.—2. vetri. Á veturna heldur svartbakurinn sig við strönd-
ina, en auk þess einnig lítið eitt við ár og vötn, sem ís festir ekki á.
Það er venjulega ekki fyrr en i april, að hann fer að leita til varp-
stöðva í uppsveitum, fjarri sjó. Yfirleitt má segja, að svartbakurinn
sé allan ársins hring stranda- og grunnsævisfugl, sem sjaldan sést
langt til hafs.
Fæða svartbaksins er mjög margvísleg og getur auk þess verið mjög
breytileg eftir landshlutum og árstíðum. Hann lifir ])ó fyrst og fremst
á alls konar fæðu úr dýraríkinu, og tekur þá jöfnum höndum bæði
lifandi dýr og dauð. Á vorin og sumrin tekur hann mikið af eggjum
og ungum og gerir þá oft mikinn usla í æðarvörpum og öðrum fugla-
byggðum. Á fullorðna fugla ræðst hann þó sjaldan, nema þeir séu
særðir eða ósjálfbjarga. Stundum leggst hann þó á aðra sundfugla
og rænir þá æti sínu, er þeir koma úr kafi. Hef ég fleirum sinnum
séð hann ræna æðarfugla og toppendur æti sínu á þennan hátt. Á
vc'rin tekur hann einnig talsvert af hrognkelsum í sjávarlónum og á
grunnsævi, og lax og silung tekur hann á grynningum i ám og vötn-
um, eða þar sem mikið útfiri er út frá árósum. Einnig tekur hann
ýmsa smærri sjávarfiska, sem hann nær í við yfirborð, svo sem loðnu,
síld, sandsíli, smáufsa o. fl. Rottur og mýs mun svartbakurinn taka,
ef svo ber undir, og í uppsveitum, þar sem lítið er um annað æti,
leggst liann stundum á unglömb. Þá eru enn ótalin alls konar lægri
sjávardýr, svo sem krabbadýr, lindýr, skrápdýr (ígulker) og ormar,
sem oft eru allþýðingarmikill liður í fæðu svartbaksins. Lindýr, sem
hann vinnur ekki á, brýtur hann með því að fljúga með þau upp í
loftið og láta þau síðan falla til jarðar. Sömu aðferð beitir liann við
stór og skurnþykk egg, svo sem gæsáregg. Alls konar hræ, fiskslor,
sláturhúsaúrgangur og matarúrgangur í sorphaugum og við sorpræsa-
afrennsli hafa einnig mjög mikla þýðingu sem fæða fyrir svartbak-
inn. Á öskuhaugum Reykjavíkur safnast svartbakar saman, svo að
þúsundum skiptir, á veturna og hafast þar við þangað til í marz, er
loðna fer að ganga á grunnmið við SV. land til hrygningar. Þá hverfa
þeir venjulega frá öskuhaugunum og snúa sér að loðnunni. Svipuð
svartbakager safnast einnig saman við sorphauga og sorpræsaafrennsli
í öðrum borgum og bæjum hér á landi, svo og í vérstöðvum, þar sem
mikið fellur til af fiskslori.