Náttúrufræðingurinn - 1956, Blaðsíða 42

36
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
í svona tilfellum er eiginleiki hins óbreytta kons venjulega ríkj-
andi en stökkbreytingin víkjandi. Áhrifa af koni, sem stökkbreyzt
befur til bins verra, gætir þó alltaf eittbvað öðruhverju á eftirkom-
andi kynslóðum, en smátt og smátt hverfa þau og tegundin jafnar
sig aftur. Mjög er það misjafnt, liversu langan tíma þarf til þess að
útrýma einni óheppilegri stökkbreytingu, en talið er að það taki
að meðaltali 40 ættliði.
Fróðlegt er að kynnast því, hversu stökkbreytingar eru algengar
bjá manninum. Hefur þetta verið rannsakað nokkuð, og er gizkað
á, að tíðleiki þeirra sé 0,2—0,4, þ. e. að hverjir tíu menn hafa fengið
2—4 kon, sem stökkbreyzt liafa í kynfrumum foreldranna (5). Miklu
fleiri en þessi nýstökkbreyttu kon eru Jiau kon, sem erfst hafa
stökkbreytt frá eldri kynslóðum. Má gera ráð fyrir samkvæmt fram-
ansögðu, að hver maður hafi frá náttúrunnar hendi að minnsta
kosti 8 kon, sem stökkbreytt eru til hins verra.
Það er löngu vitað að hægt er að stökkhreyta ýmsum lífverum
með sérstökum aðgerðum. Má gera það nteð ýmsum efnum, s. s.
sinnepsgasi, formalíni o. fl., en algengast er þó að nota til þess
röntgengeisla eða geislavirk efni. Verða nú útskýrð nokkur atriði,
sem liggja til grundvallar þessum geislaverkunum, og þá fyrst og
fremst lýst geislunum sjálfum.
RÖNTGENGEISLAR OG KJARNAGEISLAR.
Þeir einu geislar, sem fólk almennt helur séð og skynjað, eru
Ijósgeislar og hitageislar. Af öðrum geislum, eins og röntgengeisl-
um og gammageislum, hefur það aðeins sögusagnir og óbeina
reynslu.
Ljósgeislar eru rafsegulbylgjur. Eins og önnur bylgjuhreyfing,
þá einkennast ljósgeislarnir af bylgjulengd og tíðni, sem marg-
faldaðar saman gefa hraða bylgjuhreyfingarinnar, í þessu tilfelli
ljóshraðann. Bylgjulengd ljóssins, þ. e. þeirra rafsegulbylgja, sem
mannlegt auga fær skynjað, er frá 0,39 p (blátt ljós) til 0,77 g (rautt
ljós). Þar sem hraði ljóssins er ca. 300.000 km/sek. verður tíðni þess
sýnilega mjög mikil. Fyrir rautt Ijós verður hún ca. 400 biljón
sveiflur á sekúndu. Minni bylgjulengd og hærri tíðni en ljósgeisl-
arnir hafa útbláu geislarnir og röntgengeislarnir, og ennþá minni
bylgjulengd og ennþá liærri tíðni hafa gammageislarnir. Enda þótt
röntgengeislar og gammageislar séu þannig sama eðlis, þá er upp-