Náttúrufræðingurinn - 1956, Blaðsíða 11

Jakob Magnússon:
öm lifnaðarliættí karfans
í elztu kunnu náttúrufræði um ísland, sem ber nafnið: Ein
stutt undirrietting um íslands adskiljanlegar náttúrur, og er rituð
af Jóni Guðmundssyni lærða, sennilega á árunum 1640—44, er
minnst á karfa. Eigi gefur sú heimild neinar upplýsingar um lifn-
aðarhætti karfans, en er að vissu leyti spegilmynd síns tíma. Orð-
rétt segir þar: „Karfinn jafnan raudur. Hans gleraugu upptaka
augnalæknarar, þad er hinna klár sem gler utan yfir augum hans;
hana sier einginn á medan hann lifir, og ecki fyrre enn hann slaknar,
og þó med adgiætni. Þad er náttúru hinna.“
Lítið mun karfi hafa verið veiddur hér við land fyrr á öldum.
Hefur hann áreiðanlega aðeins fengizt með öðrum fiski, því að
engar sérstakar karfaveiðar voru stundaðar. Hins vegar mun hann
alloft hafa i'ekið á fjörur og liefur ef til vill verið algengastur
þannig. Enda þótt karfaveiðar hafi ekki verið stundaðar sérstak-
lega, mun karfinn hafa verið þekktur sem matfiskur um langt
skeið og þótt góður. Að minnsta kosti segir Hallgrímur Péturs-
son í Fiskætasálmi: „Karfinn feitur ber fínan smekk.“
Það er ekki fyrr en botnvörpuveiðar koma til sögunnar, að veru-
legt magn fer að veiðast af karfa hér við land. Hins vegar hafa
Norðmenn veitt hann nokkuð á línu og handfæri áður og gera það
enn, þótt ávallt hafi það verið og sé ennþá í smáum stíl. Framan af
tíma botnvörpuveiðanna var karfinn lítt nýttur, nema hvað sjó-
menn munu hafa notað hann sjálfir, fyrir sig og heimili sín. í
rauninni er það ekki fyrr en eftir 1920 að farið er að veiða karfa,
svo að nokkru nemi, en þá fara Þjóðverjar að sækjast eftir honum.
Karfaveiðarnar uxu svo ár frá ári, og þó einkum eftir 1930, en þá
fóru íslendingar einnig að veiða hann í stórum stíl. Fyrir seinni
heimsstyrjöldina náði karfaveiðin hámarki árið 1938, með 105
þús. tonnum, eða 2,5% af heildarfiskafla N-Evrópu. Á stríðsár-
unum kom eðlilega mikill afturkippur í veiðamar, en þær hafa
') verið stundaðar af miklu kappi síðan stríðinu lauk og náðu aftur