Náttúrufræðingurinn - 1956, Blaðsíða 65

RITFREGNIR
57
síðasta orðið með því að standa upp og segja: „En ég, sem lxef verið á íslandi, ég
tel“ ... Nefni ég þetta sem dæmi þess, að erlendum jarðfræðingum þykir það
nokkurs virði, að hafa séð ísland eigin augum.
Okko dvaldi á Islandi um tvo mánuði, lengsta tímann á Hoffelli í Horna-
firði, sem síðustu áratugina hefur verið einskonar Mekka erlendra jöklafræð-
inga. Hann ferðaðist síðan vestur sýsluna og dvaldi einnig stuttan tíma við
Hagavatn.
Árangurinn af þessari íslandsferð er ofangreint rit, sem höfundurinn varði
sem doktorsritgerð við háskólann í Helsinki þ. 21. jan. síðastliðinn. Rit þetta,
sem er á ensku, fjallar, eins og nafnið bendir til, nær eingöngu um mórenur
eða jökulurðir, myndun þeirra og flokkun eftir uppruna, útliti og innri gerð.
Byggir höfundur að nokkru á eigin rannsóknum, en verulegur hluti ritsins
er samdráttur úr eldri ritum, íslenzkum og erlendum, um þetta efni. Vitnar
hann í 157 ritgerðir, þar af 60, er fjalla um ísland. Þá koma kaflar um fok og
fokjarðveg og eru þar í tvö frjólínurit, annað frá Hoffelli, liitt úr Laugardaln-
um í Reykjavík. Líkjast þessi frjólínurit í liöfuðdráttum frjólínuriti því, er
ég birti í Tlioroddsenshefti síðasta árgangs Náttúrufr., en sýnt er, að gera
þarf liér miklu fleiri frjólínurit, áður en hægt er að draga öruggar ályktanir
um gróðursögu landsins, enda hættir Okko sér ekki út i það. í jarðvegssnið-
unum hefur Okko fundið á strjálingi frjó ýmissa erlendra trjátegunda,
liljóta þau að liafa borizt hingað með loftstraumum. Má þar nefna eik, lind,
álm og heslirunna.
Síðan kemur ítarleg lýsing á jökulurðum af ýmsu tagi, yfirborðsurðum,
botnurðum, urðarrönum, jaðarurðum o. s. frv. Beitir liann við skilgreiningu
á þeim nýjustu rannsóknaraðferðum, s. s. mælingum á stefnu steina miðað við
lireyfingarstefnu jökulsins, kornastærðarmælingum o. s. frv. Er þetta mjög
greinargott yfirlit, þótt vart verði sagt, að það leiði margt nýtt í ljós. Þar á
eftir koma kaflar um hreyfingar jökla og um jökullón og jökulár, og byggir höf-
undur það mest á fyrirrennurum sínunt. En ekki hefur liann fylgzt vel með
Jjví, sem skrifað liefur verið hérlendis síðan hann dvaldi hér. Eróðlegar eru
rannsóknir hans á botnseti nokkurra jökullóna. Nær lokum er samanburður á
jökulmyndunum íslands og annarra landa, og allra síðast dregur höfundur sam-
an niðurstöður sínar.
Myndir eru nokkrar í ritinu, sumar góðar, en nokkrar mjög lélegar. íslenzk ör-
nefni verða sum dálítið skrítin í meðferð liöfundar, en þó ekki afbakaðri en
maður á að venjast í erlendum ritum um ísland. Ritgerðin er fremur þung
aflestrar, hlaðin tilvitnunum, svo sem verða vill um doktorsritgerðir á Norður-
löndum og í Þýzkalandi, en miklum fróðleik er þarna samanþjappað og vissu-
lega er fengur að ritgerðinni.
Sigurður Þórarinsson.
H. LISTER, R. JARVIS, M. MC. DONALD, I. W. PATERSON AND R.
WALKER. Sólheimajökull. Report of the Durham University Iceland
Expedition 1948. 41 bls. + 2 kort. 6 textamyndir, Acta Naturalia Is-
landica Vol. 1. No. 8. Reykjavik 1953.