Náttúrufræðingurinn - 1956, Blaðsíða 50

Jóhannes Áskelsson:
Myndir úr jarSiræSi íslands IV.
Fáeinai* plöníur úr surtarljranclslöáumim
Myndir þær, sem Náttúrufræðingurinn birtir að þessu sinni úr
jarðsögu Islands, eru allar a£ plöntusteingervingum úr surtarbrands-
lögunum. Þær eru allar af plöntum úr brandlögunum hjá Brjánslæk
að einni undantekinni, sem er af blaði úr plöntulögunum í Þóris-
hlíðarfjalli við Selárdal (mynd 4).
1. REKILHLÍFAR AF BJÖRK
Mynd 1 (a og b) sýnir rekilhlífar af björk, a efra borð, b neðra
borð. Steingervingarnir liggja í sama lagi, með eins centimetra bili
sín á milli. Merktir í safni mínu Bl. 56.
Lýsing (1 a): Þrísepóttar, separnir vel aðgreindir a£ djúpum, jaínbreiðum
skerðingum. Miðsepinn 7 mm langur, mælt frá botni skerðing-
anna, ja£nbreiður fram eða örlítið tungulaga, oddurinn breið-
snubbóttur. Hliðarseparnir 5 mm langir, rísandi og jafnbreiðir
fram, mjósnubbóttir í oddinn. Æðastrengirnir fíngerðir.
(1 b): Það vantar framan á miðsepann, svo að lengd Jtans verður ekki
mækl, liliðarseparnir 5 mm langir, dálítið útstæðir, oddurinn
mjósnubbóttur. Æðastrengir fingerðir.
Nokkur munur er á þessum rekilhlífum. Lýsir hann sér einkum
í ólíkri lögun hliðarsepanna, og í því að á mynd b eru þeir útstæð-
ari en á mynd a. Sennilega er hér um tvær tegundir af björk að
ræða, þó að ekki sé hægt að ákvarða þær nánar. Oswald Heer, hinn
víðkunni steingervingafræðingur, getur þriggja bjarkartegunda úr
íslenzkum surtarbrandslögum (5). Sýnir liann myndir af rekilhlíf-
um tveggja þeirra, Betula Forchhammeri Hr. og Betula prisca Ett-
ingshausen. Við samanburð á þessum myndum Oswalds Heer’s og
þeim, sem hér birtast, má strax hafna þeirri fyrrnefndu, svo mikill
virðist munurinn. Meiri er líkingin með myndunum af Betula
prisca — rekilhlífunum, en eins og Bertil Lindquist (6) hefur bent