Náttúrufræðingurinn - 01.03.1973, Blaðsíða 20

164 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
nær fast að rótum þess, og er því sennilegt, að goskvikan hafi rutt
sér braut upp í gegnum grágrýtismyndun. Botn Búrfellsgígs er
25—30 m lægri en þessar klappir. Samt sér hvergi á bergrunninn
niðri í gígnum, hvorki grágrýtis- né móbergsklöpp. Ekki hef ég
heldur fundið þar nein brot úr þessum bergtegundum.
Vegna halla landsins hefur hraunið úr Búrfellsgi'g sama sem
ekkert runnið til norðurs og norðausturs. Það hefur einnig kom-
izt mjög skammt suðaustur og suður, í mesta lagi að rótum mó-
bergsfellanna Húsafells, Valahnúka og Kaldárhnúka. En á þessa
hlið er nokkur óvissa um legu hraunjaðarsins, eins og síðar verður
að vikið. í vestri hverfur Búrfellshraunið undir yngri hraun að-
eins 1—2 km frá upptökum, og rennur þar Kaldá á hraunmót-
unum. Hennar verður síðar að nokkru getið. Hraunin fyrir sunnan
Kaldá eru mjög ungleg að sjá. Eitt þeirra, hraun úr Óbrinnis-
hólum, er samkv. C14-aldursgreiningu, sem Jón Jónsson hefur nú
fyrir skemmstu fengið gerða á koluðum jurtaleifum undir því,
aðeins um 2200 ára. Hið allra yngsta, Kapelluhraun, sem álverið
við Straumsvík stendur á, er vafalítið runnið eftir landnám (Guðm.
Kj. 1952). Fyrir neðan (vestan) Kaldársel er nokkur brekka fram
af Búrfellshrauni niður að ánni. Sú brekka líkist grunsamlega
hraunbrún og gefur með því í skyn, að Búrfellshraunið nái ekki
að neinu ráði inn undir yngri hraunin, heldur hafi þau staðnæmzt
þarna við jaðar þess. En þetta er engan veginn einhlítur hraun-
jaðar. Hitt kemur einnig til mála, að Búrfellshraun nái langar
leiðir vestur og síðan norðvestur sunnan við Stórhöfða, Hamranes,
Grímsnes og Hvaleyrarholt, og jafnvel allt til sjávar á Hvaleyrarsandi,
en sé nú á þessum kafla víðast grafið undir yngri hraununum. Það
skiptir vissulega miklu um stærð Búrfellshrauns í heild, hvort og
hve langt það nær undir ungu hraunin sunnan Hafnarfjarðar.
Ákveðnari vísbending eða úrskurður í þessu vafamáli fæst von-
andi einhvern tíma með nánari rannsóknum. Bergfræðileg rann-
sókn, efnagreining og ekki sízt mæling á segulstefnu t. d. í Hval-
eyrarhrauni og Hafnarfjarðarhrauni hlyti annað hvort að afsanna
eða gera sennilegt, að þessi hraun séu eitt og hið sama.
En hvort sem Búrfellshraun teygist lengra eða skemmra í vestur-
átt, ósýnilegt undir ungu hraununum, þá er hitt víst, að það rann
lengstan veg í meginstefnu norðvestur, allt til sjávar bæði í Hafnar-
firði og Skerjafirði, eins og hér verður síðar rakið.