Náttúrufræðingurinn - 01.03.1973, Blaðsíða 33

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN_______________177
fjarðarhrauni og uppi á brún hennar. Þar eins og víðar er hraunið
úfið, með kröppum bollum og hvössum kömbum, en hefur raunar
mjög verið jafnað af manna völdum undir hús, götur og fiskreiti.
í skrúðgarðinum Hellisgerði eru þó upphaflegar storkumyndanir
hraunsins óspjallaðar að kalla, og auk þess sem þær eru ágætt skjól
trjám, runnum og blómfögrum jurtum. Er gerðið að landslagi til
afbragð annarra skrúðgarða.
I vesturjaðri Hafnarfjarðarbæjar er lítill hraunlaus blettur, um
200 m á hvorn veg, nefndur Víðistaðir. Þetta er ein af þeim fáu
eyjum, sem standa upp úr Búrfellshrauni og raunar aðeins smá-
hólmi í samanburði við hinar háu grágrýtiseyjar, sem áður var
getið (með Setbergshlíð og Smyrlabúð). Hitt er þó kynlegra um
Víðistaðahólmann, hve lágur hann er og flatur, en hraunbrúnin
há allt í kring. Áður en hraunið rann, hefur hann væntanlega verið
dálítil hæð, sem það sveigði hjá, en fyllti svo rækilega að á alla
vegu. Nú eru Víðistaðir tún, og að því er séð verður í ræsum og
skurðum, er þar möl undir jarðvegi, sjóvelktur jökulmelur, en
hvergi sér á grágrýtisklöppina, sem væntanlega liggur undir meln-
um.
Undir núverandi strandlínu heldur hraunbrekkan í Vesturbæn-
um áfram neðansjávar með svipuðum halla, og er það aðdýpi miklu
meira en annars staðar í firðinum og við Álftanes. Við brekkuræt-
urnar tekur við flatur sjávarbotn úr leir og sandi. Einsætt má telja,
að þessi brekka sé sjálf frambrún hraunsins, lengra hafi það ekki
runnið. Dýpi við hraunbrúnina er nú mest um fO m (um stór-
straumsfjöru) undan Langeyri, um 150 m frá landi, en minnkar
þaðan í báðar áttir. Innar í firðinum er það t. d. nálægt 5 m við
nyrðri hafnargarðinn. Eflaust Iiggur neðra borð hraunsins þó nokkru
dýpra en þessar dýptartölur segja til um, því að bæði má ætla, að
hraunið hafi sokkið nokkuð í laus setlög (framburð Fornu-Kaldár),
sem þarna voru fyrir, þegar það rann, og enn fremur hefur
fjörðurinn eitthvað grynnkað síðan af framburði Hafnarfjarðarlækj-
ar.
Allt það, sem hér er sagt um frambrún Hafnarfjarðarhrauns,
bendir vissulega til þess, að hraunið hafi runnið niður í sjó í firð-
inum. Þetta munu og flestir hafa haft fyrir satt, og enn má það
tefjast sennilegt. En hins ber að gæta, að á tímum Búrfellsgossins
lá sjávarborð nokkru lægra en nú. Ef sá munur var meiri en 10 m,
12