Náttúrufræðingurinn - 1973, Side 24

164
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
nær fast að rótum þess, og er því sennilegt, að goskvikan hafi rutt
sér braut upp í gegnum grágrýtismyndun. Botu Búrfellsgígs er
25—30 m lægri en þessar klappir. Samt sér hvergi á bergrunninn
niðri í gígnum, hvorki grágrýtis- né móbergsklöpp. Ekki hef ég
heldur fundið þar nein brot úr þessum bergtegundum.
Vegna halla landsins hefur hraunið úr Búrfellsgíg sarna sem
ekkert runnið til norðurs og norðausturs. Það hefur einnig kom-
izt mjög skammt suðaustur og suður, í rnesta lagi að rótum mó-
bergsfellanna Húsafells, Valahnúka og Kaldárhnúka. En á þessa
hlið er nokkur óvissa um legu hraunjaðarsins, eins og síðar verður
að vikið. í vestri hverfur Búrfellshraunið undir yngri hraun að-
eins 1—2 km frá upptökum, og rennur þar Kaldá á hraunmót-
ununr. Hennar verður síðar að nokkru getið. Hraunin fyrir sunnan
Kaldá eru nrjög ungleg að sjá. Eitt þeiira, hraun úr Óbrinnis-
hólum, er sanrkv. C14-aldursgreiningu, senr Jón Jónsson lrefur nú
fyrir skenrmstu fengið gerða á koluðum jurtaleifum undir því,
aðeins um 2200 ára. Hið allra yngsta, Kapellulrraun, senr álverið
við Straumsvík stendur á, er vafalítið runnið eftir landnám (Guðm.
Kj. 1952). Fyrir neðan (vestan) Kaldársel er nokkur brekka franr
af Búrfellshrauni niður að ánni. Sú brekka líkist grunsamlega
hraunbrún og gefur með því í skyn, að Búrfellshraunið nái ekki
að neinu ráði inn undir yngri lrraunin, heldur hafi þau staðnænrzt
þarna við jaðar þess. En þetta er engan veginn einhlítur hraun-
jaðar. Hitt kemur einnig til mála, að Búrfellshraun nái lairgar
leiðir vestur og síðan norðvestur sunnan við Stórlröfða, Hamranes,
Grímsnes og Hvaleyrarholt, og jalnvel allt til sjávar á Hvaleyrarsandi,
en sé nú á þessum kafla víðast grafið undir yngri lrraununum. Það
skiptir vissulega miklu unr stærð Búrfellshrauns í heild, hvort og
hve langt það nær undir ungu hraunin sunnan Hafnarfjarðar.
Ákveðnari vísbending eða úrskurður í Jressu vafamáli fæst von-
andi einhvern tínra með nánari rannsóknum. Bergfræðileg rann-
sókn, efnagreining og ekki sízt mæling á segulstefnu t. d. í llval-
eyrarhrauni og Hafnarfjarðarhrauni hlyti annað hvort að afsanna
eða gera sennilegt, að þessi hraun séu eitt og hið sanra.
En lrvort sem Búrfellshraun teygist lengra eða skemmra i vestur-
átt, ósýnilegt undir ungu hraununum, Jrá er hitt víst, að það rann
lengstan veg í meginstefnu norðvestur, allt til sjávar bæði í Hafnar-
firði og Skerjafirði, eins og hér verður síðar rakið.