Samvinnan - 01.08.1967, Síða 26

riii != ^ '' ’
IMIIIIIII llllllllll llllllllll ■ IIIIIIIM
GUÐMUNDUR HANSEN:
SAMNINGSRÉTTURINN
OG LAUNAKJOR
HÁSKÖLAMENNTAÐRA
KENNARA
]VIeð samningsréttarlögunum
frá 1962 fengu ríkisstarfs-
menn takmarkaðan samnings-
rétt til að semja um launa- og
starfskjör sín við samninga-
nefnd ríkisins. Samningsrétt-
urinn var veittur þáverandi
heildarsamtökum ríkisstarfs-
manna, Bandalagi starfs-
manna ríkis og bæja, og fer
kjararáð þess með umboð að-
ildarfélaganna, þegar samn-
ingar fara fram, og hefir á
hendi málflutning fyrir kjara-
dómi.
Samkvæmt lögunum hafa
ríkisstarfsmenn ekki verkfalls-
rétt, en gerðardómur, kjara-
dómur, sker úr, þegar ekki
semst. Skal þá kjaradómur
taka tillit til ábyrgðar og
menntunar í starfi og afkomu
þjóðarbúsins.
Á þeim tíma, sem liðinn er
frá því að lög þessi tóku gildi,
hefir kjaradómur verið felldur
þrisvar og þar af tvívegis til
lausnar á heildarsamningum.
Samningstímabilið er tvö ár.
Ríkisstarfsmenn hafa þannig
tekið laun samkvæmt kjara-
dómi frá 1. júlí 1963, en kjara-
dómur sá, er nú gildir, er frá
30. nóv. 1965.
Allverulega hefir bryddað á
óánægju með samningsréttar-
lögin og kjaradóminn. BSRB
hefir notað hvert tækifæri til
að krefjast fullkomins samn-
ingsréttar án gerðardóms og
Bandalag háskólamanna, sem
stofnað var 1958, hefir frá upp-
hafi stefnt að því að verða
sjálfstæður samningsaðili um
launakjör háskólamanna, en
reynslan hefir áþreifanlega
sýnt, að þess er full þörf, og
verður að því vikið síðar. Nið-
urstaða kjaradóms hefir oft
verið gagnrýnd harðlega á op-
inberum vettvangi og stund-
um dregið til furðulegra tíð-
inda.
Minnisstæðasta dæmið þar
um var úlfaþyturinn veturinn
1963—4, sem kennaraprófs-
menn og aðrir réttindalausir
menn á gagnfræöastigi stóðu
fyrir. Með hótunum um upp-
sagnir sprengdu þeir kjara-
dóminn og rikisstjórnin varð
að lofa þeim námskeiðum og
flokkshækkun, en þeir, sem
settir höfðu verið eða skipaðir
í kennarastöður fyrir 1952,
fengu þegar í stað tveggja
flokka hækkun og í sumum til-
vikum hærri laun en háskóla-
menntaðir kennarar með
fyllstu starfsréttindi og hafa
enn.
Sennilega standa íslending-
ar öðrum þjóðum framar um
jafnræði manna á milli og
launajöfnuður milli stétta og
starfshópa mun hér meiri en
hjá þeim þjóðum, sem næst
okkur standa og helzt er til
leitað um samanburð og fyrir-
myndir. Þessi launajöfnuður
hefir verið óréttlátur gagnvart
háskólamönnum að undan-
förnu, enda hafa þeir algera
sérstöðu meðal ríkisstarfs-
manna vegna hins langa und-
irbúningsnáms og styttri
starfsævi.
Of mikill launajöfnuður af
þessu tagi felur einnig í sér al-
varlegar hættur fyrir þjóðfé-
lagið. Áhugi ungmenna á lang-
skólanámi minnkar, hundraðs-
hluti þeirra stúdenta, sem
ljúka háskólanámi, verður lág-
ur og síðan fylgir geigvænlegur
skortur á háskólamenntuðum
mönnum til starfa í breiðum
byggðum landsins og jafnvel
landflótti þeirra, sem fyrir eru.
Með kjarasamningunum, sem
tóku gildi 1. júlí 1963, var stig-
ið spor í þá átt að leiðrétta
launahlutföllin háskólamönn-
um í vil. En í stað þess að
halda áfram á þeirri braut
eins og nauðsynlegt var sneri
BSRB blaðinu við og tók upp
launajöfnunarstefnu að nýju
og setti hún mjög svip sinn á
kjaradóminn frá 30. nóv. 1965,
sem nú gildir. Einna harðast
bitnaði þetta á háskólamennt-
uðum kennurum, sem eru ung
stétt í þjóðfélaginu og verst
launuð allra háskólamanna.
Starfsréttindi þeirra og
margra ára háskólanám er
ekki heldur metið, þegar þeim
er skipað í launaflokk með
kennurum, sem hafa takmörk-
uð eða engin réttindi.
í samningsréttarlögunum
segir að launa skuli eftir
menntun í starfi. Þar hlýtur
að vera átt við menntun og
próf, sem veitir réttindi til
ákveðins starfs samkvæmt lög-
um. Mikill misbrestur er á, að
þetta sé rétt skilið af þeim,
sem hingað til og nú véla um
launamál kennara á gagn-
fræða- og menntaskólastigi, en
þetta er grundvöllurinn, sem
Félag háskólamenntaðra kenn-
ara byggir launakröfur sínar á.
Það hlýtur því að vera ein að-
alkrafa FHK, að háskóla-
menntuðum kennurum með
fyllstu starfsréttindi sam-
kvæmt forgangsréttarlögunum
frá 1952 verði ekki framvegis
skipað í sama eða lægri launa-
flokk en réttindalausum mönn-
um í kennslustarfi, eins og nú
á sér stað.
Jafnframt verður að tryggja
háskólamenntuðum kennurum
sambærileg launakjör við aðra
háskólamenntaða starfsmenn,
til þess að kennarastarfið verði
ekki síður eftirsóknarvert en
þau störf önnur, sem nauðsyn-
legt er, að vandað sé til. Að
láta þessi mál reka á reiðanum
myndi þykja léleg hagfræði
hjá þeim þjóðum, sem halda
því á loft, að fé það, sem varið
er til skólahalds og mennta-
mála, skili meiri arði en fjár-
festing í iðnaði og atvinnu-
fyrirtækjum geri að meðaltali.
Ríkisstjórn og Alþingi hafa
ekki enn orðið við kröfum há-
skólamanna um sjálfstæðan
samningsrétt til handa BHM
til jafns við BSRB og eru því
félög háskólamanna höfð ut-
angarðs nú, þegar unnið er að
undirbúningi þeirra samninga,
sem taka eiga gildi um næstu
áramót. Horfir því ekki vel um
framgang þessara mála. Af
BSRB og Landssambandi
framhaldsskólakennara er hér
einskis góðs að vænta, og er
það fullreynt.
Má raunar furðulegt heita,
að LSFK, sem samanstendur
fyrst og fremst af réttinda-
lausum kennurum, skuli hafa
samningsréttaraðstöðu og við-
urkenningu BSRB og ráðskast
með samningamál réttinda-
mannanna að þeim forspurð-
um. Þarna snýr flötur upp,
sem á að snúa niður.
Barnakennurum myndi
þykja þröngt fyrir dyrum, ef
þeir 146 réttindalausu menn,
sem nú kenna við farskólana
í sveitum landsins, hefðu fé-
lagsleg réttindi umfram SÍB og
þar af leiðandi jafnhá og
hærri laun en sjálfir kennara-
prófsmennirnir. Á þeim er
gerður þriggja flokka munur,
þannig að barnakennarar eru
í 16. launaflokki, en þeir rétt-
indalausu í 13. launaflokki.
Samkvæmt þessu ættu B.A.-
menn að vera í 20. launaflokki,
þegar réttindalausir kennarar
hafa verið settir í 17. launa-
flokk, en það er einmitt sá
launaflokkur, sem FHK gerði
kröfu til fyrir hönd B.A.-prófs
manna í síðustu samningum.
Á sama hátt ættu kennarar
með cand. mag. prófi á
menntaskólastigi að vera í 22.
launaflokki eða einnig tveimur
launaflokkum hærri en þeir
eru nú.
Með þessu hefði náðst æski-
legt samræmi við aðra há-
skólamenntaða starfsmenn og
myndarlegt spor hefði verið
stigið í þá átt að vinna bug á
hinum raunverulega kennara-
skorti, en hann er miklu meiri
en sá kennaraskortur, sem lesa
má um í skýrslum Fræðslu-
málaskrifstofunnar.
Tillögum í þessa átt var á
sínum tíma stungið undir stól
af BSRB, enda mátti aðildar-
félag þess, LSFK, ekki heyra
minnzt á nema einn launa-
flokk fyrir allan þann sundur-
leita hóp, sem það hafði þá
umboð fyrir.
Guðmundur Hansen.
„Jajnjmmt verður að tryggja liáskólamenntuðum kennur-
um sambœrileg launakjör við aðra háskólamenntaða starjs-
menn, til þsss að kennarastarjið verði ekki síður ejtirsóknar-
vert en þau störj önnur, sem nauðsynlegt er, að vandað sé
til. Að láta þessi mál reka á reiðanum myndi þykja léleg
hagjrœði hjá þeim þjóðum, sem halda því á lojt, að jé það,
sem varið er til skólahalds og menntamála, skili meiri arði
en jjárjesting í iðnaði og atvinnujyrirtœkjum geri að meðal-
tali.“
26