Samvinnan - 01.08.1967, Síða 27

JÚN R. HJÁLMARSSON:
SKÖLARNIR
OG ÞJÚÐERNIÐ
S vo sem kunnugt er, var
haldið í Reykjavík uppeldis-
málaþing dagana 3. og 4. júní
1967. Þar var að sjálfsögðu
margt til umræðu, en það mál-
efni, sem hæst bar og var raun-
ar aðalmál þingsins, var stór-
merkt framsöguerindi Þórhalls
prófessors Vilmundarsonar um
þjóðernismál. Urðu um erindi
þetta miklar umræður og sam-
þykkti síðan þingið ýtarlega
ályktun í því efni, svo sem
kunnugt er.
Ég leyfi mér að rifja upp eftir
minni örfá veigamikil atriði úr
ályktunum þingsins, er beinlín-
is snerta þjóðernismálin og
eiga erindi til okkar allra, eink-
um þó foreldra, kennara og
annarra uppalenda. í fyrsta
lagi sagði svo, að leggja bæri
ríka áherzlu á órofa tengsl ís-
lands við hinn norræna menn-
ingarheim, og að sífellt verði
unnið að því að halda þeim
tengslum sem traustustum, m.
a. með því að halda uppteknum
hætti um kennslu eins norræns
máls fyrsts erlendra mála í
skyldunámsskólum landsins.
Þá sagði, að vinna bæri að
því að íslendingar sjálfir hefðu
jafnan stjórn á því, hvaða ut-
anaðkomandi áhrifum þeir
veittu viðtöku, og að goldinn
skyldi varhugur við því, að
menningaráhrif og tunga
nokkurrar einnar þjóðar fengi
hér óeðlilega mikil áhrif.
Einnig var ályktað, að út-
lent efni útvarps og sjónvarps
skyldi sótt í vaxandi mæli til
Norðurlanda og meginlands
Evrópu til mótvægis við ofur-
magn ensk-amerískra áhrifa á
þeim vettvangi. Að síðustu
fagnaði svo þingið þeirri lausn,
sem boðuð hefur verið varðandi
Kef la víkurs j ónvarpið.
Þetta var að meginmáli efni
ályktana þingsins, sem fjölluðu
um þjóðernismál íslendinga,
og er raunar þar fáu við að
bæta. Segja má að þarna hafi
verið drepið á nokkur mjög
veigamikil atriði varðandi
framtíð okkar í landinu, og á
uppeldismálaþingið þakkir
skildar fyrir framtak sitt. Það
er áreiðanlega mjög mikilvægt,
að við íslendingar séum vel á
verði um menningarlega og
þjóöernislega stöðu okkar á
hverjum tíma. íslendingar vilj-
um vér allir vera, sögðu Fjöln-
ismenn, og vonandi heldur
kjörorð þeirra fullu gildi enn.
En á öld tækni, hraða og nýrra
samgangna mæta okkur áður
óþekkt vandamál. Sú hætta
vofir yfir okkur, að alltof ein-
hliða menningaráhrif eins
ákveðins stórveldis slævi með
tímanum þjóðarvitund okkar,
einkum þó uppvaxandi kyn-
slóðar, sem lítið hefur af öðr-
um áhrifum og annarri menn-
ingu að segja. Getur þá svo
farið, að við bíðum með tíman-
um tjón á sálu okkar sem ís-
lenzkir menn, sem sérstök þjóð
með sérstaka tungu og þjóð-
menningu.
Það er mikill misskilningur
og furðuleg skammsýni, sem
einkennir málflutning sumra
málsmetandi manna, er þeir
„Við verðum óhjákvœviilega
að viarka okkar ákveðnu
stejnu í þjóðernismálum og
vera á liverjum tíma hús-
bændur á okkar lieimili. Ej
við á liinn bóginn látum
handahójskennd álvrij er-
lendrar yjirborðsmenningar
ráða jerðinni, má jullyrða að
við jljótum sojandi að jeigð-
arósi.“
„Sú liœtta vojir yjir okkur,
að alltoj einhliða menningar-
áhrij eins ákveðins stórveldis
slævi með tímanum þjóðar-
vitund okkar, einkum þó
uppvaxandi kynslóðar, sem
lítið liejur aj öðrum álirijum
og annarri menningu að
segja.“
halda því fram, að íslenzk
menning sé svo öflug, traust og
veðurbarin, að ekkert fái henni
grandað. Það er svo með menn-
ingu okkar, tungu og þjóðar-
vitund, að því aðeins fær þetta
haldið velli og dafnað, að vel
sé að því hlúð. Við verðum
óhjákvæmilega að marka okk-
ur ákveðna stefnu í þjóðernis-
málum og vera á hverjum tíma
sjálfir húsbændur á okkar
heimili. Ef við á hinn bóginn
látum handahófskennd áhrif
erlendrar yfirborðsmenningar
ráða ferðinni, má fullyrða að
við fljótum sofandi að feigðar-
ósi. Til slíks má aldrei draga
og vonandi eru betri tímar
framundan en gengið hafa yfir
um skeið.
Uppeldismálaþingið lagði til,
að menntamálaráðherra skip-
aði nefnd til aö gera tillögur
um aukna fræðslu á sviði þjóð-
ernismála í skólum landsins.
Það er vissulega aðkallandi
verkefni og raunar ætti ekki að
þurfa neina nefndarskipun til
að hvetja skólafólk til starfa á
þessum vettvangi. Heimili og
skólar þurfa að taka höndum
saman og vinna íslenzkri
tungu, menningu og málstað
allt það gagn, sem við verður
komið. Við höfum skyldum að
gegna við þjóð okkar í fortíð
og samtíð og alveg sérstaklega
gagnvart framtíðinni. Með því
að rækja skyldur okkar við ís-
lenzka menningu, rækjum við
einnig skyldur okkar við aðrar
norrænar þjóðir og raunar þá
heimsmenningu, sem við höf-
um, að okkar hluta, hjálpað til
að byggja upp. Þessum skyld-
um megum við aldrei bregðast,
hvorki gagnvart sjálfum okkur
né öðrum.
Mikils er um vert í þjóðlegri
viðleitni okkar, að við látum
aldrei pólitíska togstreitu,
dægurþras og stundarhags-
muni villa okkur sýn, heldur
séum á hverjum tíma menn til
að hefja þau mál, sem okkur
eru helgust og dýrmætust, yfir
hversdagsmálin. Málstaður ís-
lands hefur þegar beðið tjón
fyrir það, að honum hefur verið
blandað um of inn í stjórn-
málaátökin. Það er vonandi
enginn vafi á því, að „íslend-
ingar viljum vér allir vera,“
hvar í flokki sem við stöndum.
Þjóðernismál okkar mega held-
ur aldrei vera nein feimnismál
eins og nokkuð hefur borið á
síðustu árin eða flokksmál
nokkurra stjórnmálasamtaka.
Málstaður íslands, menning
okkar og tunga er dýrmætasta
sameign okkar og þessa eign
skulum við öll taka höndum
saman um að vernda og efla
ofar öllu öðru.
ÁLYKTUN UM ÞJÓÐERNISMÁL.
1. Fundur skólastjóra héraðs-, mið- og gagnfræðaskóla, haldinn
í Borgarnesi 13.—20. júní 1967, ályktar að leggja beri aukna
áherzlu á þjóðernislegt uppeldi og hvetur alla skólamenn og
aðra uppalendur til að leggja þessum málum lið.
2. Jafnframt bendir fundurinn á nauðsyn þess, að fram fari ræki-
leg könnun, annars vegar á stöðu íslenzkrar tungu og menn-
ingar meðal uppvaxandi kynslóðar og hins vegar ítökum er-
lendra áhrifa.
3. Fundurinn væntir þess, að yfirvöld fræðslumála láti fram fara
ýtarlega athugun á þessum efnum og beiti sér síðan fyrir þeim
ráðstöfunum, er nauðsynlegar þykja.
27