Samvinnan - 01.08.1967, Síða 51

Samvinnan - 01.08.1967, Síða 51
ein tíu bindi. Þó hugsjón Laxness um fagurt mannlíf sé fólgin í óvirkri afstöðu til þjóðfélagsins, þeim innri styrk sem umber hégóma heimsins og virðir að vett- ugi alla viðleitni til að bæta veröldina eða breyta mönnunum, má segja að lífs- ferill skáldsins sé í veigamiklum atriðum afneitun þessarar hugsjónar. Hér kemur í Ijós skemmtileg þversögn, sem mér finnst allrar athygli verð, því hún er í rauninni lykillinn að lífsverki skáldsins. Þegar litið er yfir lífsferil hans verður ljóst, að hann hefur í andlegu tilliti lifað ákaflega stormasama ævi. Hann hefur verið áhrifagjarn, látið hrífast af stórum hugmyndum og hugsjónum, tvívegis gefið sig heilshugar á vald máttugum hug- myndakerfum, kaþólsku kirkjunni og marxismanum, og í þæði skiptin gengið af trúnni. Hann hefur verið skapheitur og stundum hatramur baráttumaður fyrir mönnum og málefnum, sem hann vill ekki lengur kannast við. Hann hefur í senn háð harða glímu við vandamál þeirrar listar, sem hann helgaði krafta sína, og þess mannfélags sem hann lifði í og stríddi gegn. Þessi barátta á tvennum vígstöðvum virðist ekki hafa dregið úr honum mátt, heldur þvert á móti eflt hann til átaka. Ég tel ekkert vafamál að marxisminn hafi verið honum mikill afl- gjafi fram yfir seinni heimsstyrjöld, beint skáldskap hans í þann farveg strangrar þjóðfélagsádeilu sem er einn höfuðstyrk- ur skáldsagnanna fjögurra sem hann samdi á árunum 1931—46. Óhætt mun að ganga útfrá því sem vísu, að frjósemd og fjölbreytni skáldsins Halldórs Laxness eigi fyrst og fremst ræt- ur að rekja til þess, að hann var ævin- lega opinn fyrir öllum áhrifum. Heimur- inn og allt sem þar gerðist orkaði sterkt á hann. Hann var einsog opin kvika, gaf sig á vald svimandi hrifningu og varð fyrir sárustu vonbrigðum. Þessi opna af- staða gagnvart umhverfinu, hrifnæmið og ástríðufull forvitnin, voru að mínu viti farsælustu eiginleikar skáldsins, gerð” honum kleift að kanna fleiri svið og ksf'1 dýDra en hefði hann verið innhverfur eð" lokað sig inni í fílabeinsturni. En bað hlýtur einnig að hafa verið ákaflega lýi- andi, tekið á taugarnar — og var bá nokkuð eðlilegra en að dýrasti draumur skáldsins yrði draumurinn um þá óhagg- anlegu staðfestu, það himneska kæríng- arleysi sem menn einsog Steinar í Hlíð- um. Björn í Brekkukoti, organistinn og Ólafur Kárason eiga í svo ríkum mæli? Þetta eru vitanlega getsakir einar og óvíst að þær greiði úr bversögninni. en Halldór hefur einhverstaðar látið svo um- mælt að hann berðist fvrir fullkomn” bjóðfélagi þráttfyrir að honum væri lióst að í fullkomnu bióðfélagi ættu rit- höfundar ekki framar neinu hlutverki gegna. Á sama hátt hefur hann senni- lega unnmálað mannshugsjón sína í fullr’ vitund bess, að einstaklingarnir sem b'if'- klætt hana holdi í skáldverkum harc mundu aldrei hafa staðið við hlið hans ■' bióðmálabaráttunni. Svona getur skáldskapurinn verið hlá- lega ósamkvæmur mannlífinu. s-a-m. 51

x

Samvinnan

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.