Samvinnan - 01.10.1967, Blaðsíða 32

stínubúar höfðu þeir þá fyrir
löngu tileinkað sér arabiska
tungu og menningu. Ævinlega
þegar kristnir menn héldu uppi
gyðingaofsóknum í Evrópu,
reyndu gyðingar sem þess áttu
kost að komast undan til ríkja
múhameðstrúarmanna til að fá
notið trúfrelsis, og lögðu þá
gjarnan leið sína til landsins
sem geymir helgistaði þeirra.
Einnig var nokkuð um það að
strangtrúaðir gyðingar flytt-
ust til Palestínu án þess að
nauður ræki þá til.
Allt þetta fólk kom til Palest-
ínu sem einstaklingar, gerði
enga kröfu til yfirráða yfir
Gyðingalandi hinu forna, og
sama máli gegndi um fyrstu
stóru innflytjendahópana, sem
komu frá Rússaveldi árin eftir
1880 á flótta undan gyðingaof-
sóknum kristinna samborgara
og yfirvalda. En 1897 er Síon-
istahreyfingin stofnuð á þingi
í Basel, og þegar heimsstyrjöld-
in fyrri brauzt út hafði henni
vaxið fiskur um hrygg, bæði
sökum viðvarandi gyðingaof-
sókna í Rússaveldi og vaxandi
gyðingahaturs í þýzkumælandi
löndum Mið-Evrópu. Forustu-
menn síonista voru flestir
flóttamenn eða afkomendur
flóttamanna frá þessum hættu-
svæðum, sem setzt höfðu að í
Englandi, Frakklandi eða
Bandaríkjunum og komizt þar
til áhrifa. Nú var þeim umhug-
að um að nota aðstöðu sína til
að veita sem flestum trúbræðr-
um sínum færi á að sleppa und-
an áþján og háska, og eygðu
þá leið vænlegasta til að skapa
öruggan griðastað að gyðinga-
ríki yrði stofnað í Palestínu.
Árið 1917 horfði óvænlega
fyrir Bandamönnum í styrjöld-
inni við Miðveldin. Þá var það
að síonistaleiðtoginn Chaim
Weizmann fékk talið brezku
stjórnina á að birta plagg sem
kennt hefur verið við utan-
ríkisráðherrann sem undirrit-
aði það og nefnt Balfour-yfir-
lýsingin. Þar var lýst yfir að
það væri vilji og ásetningur
brezku stjórnarinnar að stofn-
að yrði í Palestínu „þjóðar-
heimkynni" gyðinga. Megin-
ástæðurnar til að brezka
stjórnin sté þetta skref voru
að hún taldi að það myndi gera
gyðinga í Mið-Evrópu frá-
hverfa málstað Miðveldanna og
ýta undir bandaríska gyðinga
að styðja Bandamenn.
Árið áður en Balfour-yfir-
lýsingin var birt gerði Henry
McMahon, landstjóri Breta í
Egyptalandi, samkomulag sem
gekk í þveröfuga átt við Huss-
ein hæstráðanda í Mekka og
talsmann arabiskra þjóðernis-
sinna. í bréfum sem þeim fóru
á milli féllst McMahon á meg-
inkröfu araba um að stofnað
yrði eitt og óskipt konungsríki
í löndum araba austan Súez
og skyldi það ná yfir Arabíu,
írak, Sýrland, Líbanon og
Palestínu. Að fengnu þessu fyr-
irheiti Breta, hófu arabar upp-
reisn gegn Tyrkjum og átti
hún drjúgan þátt í sigrum
Bandamanna í löndunum fyr-
ir botni Miðjarðarhafs.
Ekki létu brezk stjórnarvöld
sér nægja að gefa gyðingum
og aröbum fyrirheit sem rák-
ust hvort á annað. Þeir gerðu
þriðja samninginn við banda-
menn sína Frakka. Meginatriði
Sykes-Picot samkomulagsins
er að Bretland og Frakkland
skipta á milli sín löndum araba
fyrir Miðjarðarhafsbotni norð-
an Arabíuskaga, og skyldi
Frakkland hljóta norðurhlut-
ann en Bretland hinn syðri. Á
friðarráðstefnunni í Versölum
var ákveðið að framkvæma að
mestu Sykes-Picot samkomu-
lagið en loforðin við araba virt
að vettugi. Palestína var gerð
að brezku verndarsvæði með
því fororði að Balfour-yfirlýs-
ingin yrði látin koma til fram-
kvæmda. Álit bandarískrar
rannsóknarnefndar, sem Wil-
son forseti hafði sent á vett-
vang, var virt að vettugi, en
hún hafði komizt að þeirri nið-
urstöðu að framkvæmd loforðs-
ins við síonista þýddi í raun og
veru landrán, sem ekki yrði
komið í kring nema með hern-
aði gegn Palestínubúum.
Jafnframt því sem brezka
stjórnin skuldbatt sig með
Balfour-yfirlýsingunni til að
stofna þjóðarheimkynni gyð-
inga í Palestínu, hét hún því
að vernda réttindi annarra
trúflokka í landinu. Þessi lof-
orð voru að sjálfsögðu ósam-
rýmanleg til lengdar. Á því
bar ekki svo mjög fyrst í stað,
því síonistum til mikilla von-
brigða reyndist þorri gyðinga
um allan hc'm ófús til að yfir-
gefa heimkynni sín og halda
til lands forfeðranna, enda áttu
fjölmargir þeirra ekki til
neinna forfeðra í Gyðinga-
landi að telja, því þeir voru
afkomendur fólks af öllum
mögulegum þjóðernum sem
tekið hafði gyðingatrú á ýms-
um tímum. Þrátt fyrir dræmt
aðstreymi gyðinga stóð aröb-
um slíkur stuggur af Balfour-
áætluninni, að hvað eftir ann-
að kom til uppþota og vopna-
viðskipta fyrsta áratuginn sem
Bretar stjórnuðu Palestínu.
Ekki má rugla baráttu araba
gegn gyðingum saman við gyð-
ingahatur og gyðingaofsóknir
Arabadrengur leiðir blindan aja sinn heim í húsið þeirra sem þeir urðu
að flýja meðan bardagar stóðu sem hœst.
Eyypzk hjúkrunarkona hjálpar samlanda sinum, sem skaddaðist á
fótum á hinni löngu Sínaí-eyðimerkurgöngu til Súez-skurðarins.
32