Samvinnan - 01.10.1967, Blaðsíða 43

Duvalier og kona hans.
féllst á hana. París sendi honum „ekki verkfræðing, ekki tækni-
fræðing, ekki háskólakennara — heldur siðameistara“ .. sérfræð-
ing í napóleónskum hirðsiðum!
Eftir fjórtán ára glímu og undir ásókn pólitískra andstæð-
inga skaut Cristophe sig. Kúlan var úr gulli.
Þaðanífrá ríktu á Haítí þeir einræðisherrar, sem alltof vel
virtust hafa lært af evrópska hirðsiðameistaranum. Fyrrver-
andi þræll, Soulouque, lætur hylla sig sem keisara árið 1840 í
dómkirkjunni í Port-au-Prince. Hann ræður sér skraddara frá
París, og bráðlega er öll þessi afkáralega hirð klædd dýrindis
einkennisbúningum, fjöðrumprýddum Napóleónshöttum, axla-
skúfum og orðum; konur í síðum, eflaust alltof heitum kjólum.
Nýrri yfirstétt er í skyndi hróflað upp, og hún ber hljómfagra
titla einsog Hertoginn af Límonaði og Greifinn af Marmelaði.
Af þessari þróun hafa menn mikla skemmtan í Evrópu og
Bandaríkjunum. Hin fremstu myndablöð, London Illustrated
News og Harper’s Weekly, senda teiknara sína til Haítí að teikna
sárbeittar skopmyndir af þessari hlægilegustu þjóð veraldar.
(Engum virtist detta í hug, að Soulouque og arftakar hans höfðu
raunverulega aðeins gert hið sama og Napoleon Bonaparte og
Napoleon III, eftir efnum sínum og ástæðum.)
* * *
Haítí lærði aldrei að standa á eigin fótum. Þjóðin var grund-
völluð af þrælum og leidd áfram af ólæsingjum. Allt framá þessa
öld varð Haítí fórnarlamb hartnær stanzlausra borgarastyrj-
alda, stjórnlagarofa og morða. Árið 1915 gengu á land sveitir
úr bandaríska hernum til að innheimta ríkisskuldir við Banda-
ríkin. Bandaríska hernáminu lauk 19 árum síðar, en eftirlit
Washingtons með ríkiskassanum hætti ekki fyrr en 1947.
Núverandi einræðisherra heitir dr. Francois Duvalier. Hann
er læknismenntaður í Bandaríkjunum og ávann sér hylli fátækra
negranna með því að stýra sigursælli herför gegn útbreiddum
hitabeltissjúkdómi, framboesia. „Papa Doc“, einsog hann hefur
síðan heitið, sneri sér þvínæst að stjórnmálum undir kjörorðinu
„Negrann Duvalier til valda!“
Múlatta-yfirstéttin, sem raunar er minna en tíundi hluti þjóð-
arinnar og hafði náð forréttindastöðu sinni meðan á bandaríska
hernáminu stóð, reyndi að koma Duvalier fyrir kattarnef. Það
mistókst og nýgræðingurinn Papa Doc var kjörinn forseti sem
leiðtogi negranna.
Síðan eru liðin tíu ár. Á þessu tímabili hefur Duvalier komið
múlattastéttinni frá völdum að fullu og öllu. í opinberum bygg-
ingum á Haítí er ekki einn einasta múlatta að sjá. Negrarnir hafa
tekið við stöðu hinna hötuðu „hálf-hvítingja“ í þjóðfélaginu, ef
ekki að verðleikum, þá að nafni. Múlattafjölskyldurnar hafa
annað tveggja flúið land eða þá þær búa enn í ríkmannlegum
höllum sínum með einkasundlaugum í útborginni Pétionville
á svölum hæðunum ofanvið þennan hitabeltishöfuðstað. Það eru
þessar múlattafjölskyldur sem taka glaðar á móti útlendingum
til að segja þeim sína sögu. Og skiljanlega eru þær bitrar og
hafa lagt fæð á Duvalier. Og þær eru hinir einu sem þora að
opna munninn, ef við útlendinga er að tala. Negrarnir sjálfir
eru annaðhvort óvinsamlegir okkur hvítingjum eða þá svo
kúgaðir af stjórninni, að maður fær ekki orð útúr þeim; og
menn stjórnarinnar þekkja aðeins eina skoðun, skoðun Papa
Docs.
„Hafið þér lesið „The Comedians"1) eftir Graham Greene?“
spurði siðmenntaður en ofstækisfullur múlatti mig. „Það var
ég sem sá um, að monsieur Greene fékk allar upplýsingar, með-
an hann dvaldist hér,“ bætti hann við hreykinn.
Sannarlega er líka frá ýmsu að segja. Síðan Duvalier náði
völdum, hefur hann komið fram sem einskonar millistig milli
Henris Cristophes og Faustins keisara I. Erfitt er að finna nokk-
ursstaðar í heiminum ríkisstjórn, sem líkt verði að öllu leyti við
hina fáránlegu harðstjórn Papa Docs. Haítí hefur breytzt í ríki,
sem nánast mætti kalla súrrealískt.
„Negrinn Duvalier“ er kominn til valda, um það lætur hann
engan mann efast. Fána „Svarta lýðveldisins", sem áður var blár
feldur með frýgverskri byltingarhúfu á, hefur verið breytt: húf-
an er horfin og blátt orðið að svörtu. „ÉG ER FÁNI HAÍTÍ, EINN
OG ÓDEILANLEGUR/FRANgOIS DUVALIER," má lesa letrað
á neonskilti yfir opinberri byggingu í Port-au-Prince. „Ég er
einstakur maður,“ segir Papa Doc, „og guð einn getur svipt mig
völdum." Fyrir þremur árum lét hann „kjósa“ sig forseta til
æviloka. Löghlýðnir eigendur hafa því látið mála á glugga verzl-
ana sinna og húsveggi um land allt: Président á Vie, eða ein-
faldlega á Vie. Á flugvellinum blasa þegar við ferðamönnum tvö
skilti; annað þeirra ber mynd af frú Simone O. Duvalier og
áletrunina „Forsjá fátækra", en hitt mynd af Frangois Duvalier
og áletrunina „Öll þjóðin hyllir Hann.“
Meðan ég dvaldist á Haítí sá ég Duvalier og fjölmenna líf-
varðarsveit hans eitt sinn koma til „Löggjafarsamkomunnar".
Hópur kvenna af hinni nýju yfirstétt tók á móti forsetanum með
hrópinu „Duvalier keisari! Lengi lifi Duvalier keisari!" (Raunar
!) Magnús Kiartansson ritstjóri las nýlega þýðingu sína á þessari bók sem
framhaldssögu i Itikisúlvarpið. Nefndi hann söguna Trúðana. Ennfremur var
gerð kvikmvnd eftir sögunni í afriska ríkinu Dahomey.
Teikningar af hermönnum á Haíti birtar í bandaríska vikuritinu
„Harper’s Weekly“ 1871 (Sjá einnig nœstu síðu).
43