Samvinnan - 01.10.1967, Blaðsíða 63

Gömul skopmynd af Lúter og
/ylgjendum hans, sem hafa
Bíblíuna eina að vopni, and-
spcenis Leó X og stuðnings-
mönnum hans, sem hafa
gnœgð sundurleitra vopna.
vissi páfi um fjárgræðgi aflátsmanna,
mundi hann fremur kjósa að dómkirkja
heilags Péturs brynni til ösku en að hún
yrði smíðuð úr húð, holdi og beinum hans
eigin sauða.
56. Fjársjóðir kirkjunnar, sem páfi
veitir aflát úr, eru hvorki nógu vel skil-
greindir né kunnir lýði Guðs.
62. Hinn sanni fjársjóður kirkjunnar er
hið háheilaga fagnaðarerindi dýrðar
Guðs og náðar.
84. Ennfremur: Hvers konar ný guð-
rækni Guðs og páfa er það, er þeir láta
guðleysingja og fjandmanni líðast að
leysa guðrækna og Guði þóknanlega sál
fyrir peninga, en leysa þá guðræknu og
elskuðu sál ekki sjálfir af fúsum kær-
leika sakir nauðsynjar hennar?
94. Brýna ber fyrir kristnum mönnum,
að þeir skuli ástunda að fylgja höfuðs-
manni sínum Kristi í gegnum þjáningar,
dauða og helvíti —
95. og þannig fremur inn ganga í him-
ininn með miklum þrengingum heldur
en í trausti þess að öllu sé óhætt.
Stríð og arfur
Tæpum tveim mánuðum áður en þess-
ar greinar Lúters urðu kunnar, hafði
hann látið prenta og gefa út nokkrar
greinar guðfræðilegs efnis eftir einn
lærisveina sinna, Franz Gúnther. Þær
fóru mjög í bága við ríkjandi guðfræði-
skoðanir, og er talið að Lúter hafi búizt
við, að þeim yrði tekið sem stríðsyfir-
lýsingu. En svo fór þó ekki. Þær vöktu
enga athygli, þótt þær væru í raun réttri
skýrari og merkilegri en hinar 95 grein-
ar Lúters. Nú brá hins vegar svo við, að
var sem eldur hefði verið borinn að
þurrum bálkesti. — Sagnfræðingar hafa
að sjálfsögðu mjög velt því fyrir sér,
hvað hafi valdið því, að þessar greinar
urðu svo fljótt kunnar og vöktu slíka
feikna athygli. Sumir hafa getið þess til,
að Lúter hafi áður verið búinn að láta
prenta þær til að geta borið þær undir
lærða vini sína. Efni þeirra hafi síðan
farið að spyrjast út, og það hafi hrundið
honum út í baráttuna. Hann hafi orðið
að hrökkva eða stökkva.
Slíkt allt má telja til smáatriða nú orð-
ið. Guðs tími var kominn. Aflátið og mis-
beiting þess varðaði alla. Hin gegndar-
lausa og blygðunarlausa valda- og fjár-
græðgi kirkjunnar manna hafði náð því
marki, að alþýða manna þoldi ekki leng-
ur við. Og Guð lét höggið ríða. Þjóðleg
og trúarleg vakning brauzt út í Þýzka-
landi og breiddist óðfluga um álfuna.
Veraldlegir og andlegir höfðingjar urðu
vitanlega ókvæða við. Þó fór svo, að and-
staða öll fór í handaskolum. Lúter var að
vísu bannfærður og kenningar hans, en
hann var aldrei brenndur á báli. Of langt
mál yrði að rekja þá sögu alla hér. Hins
vegar má gjarna minnast þess nú, að
Lúter varð ekki siðbótarfrömuður vilj-
andi eða af ásetningi. Er hann sá, hver
áhrif hinar 95 greinar höfðu, iðraðist
hann þess sárlega að hafa birt þær. Hann
hafði aldrei ætlað þær öðrum en lærðum
mönnum í og umhverfis Wittenberg, er
ræða vildu málið af alvöru. En nú varð
ekki snúið við. Stríðið var hafið. En það
stríð var ekki fyrsta styrjöld Lúters. Ár-
um saman hafði hann áður barizt harðri
trúarbaráttu. Nú hafði hann fyrir nokkru
öðlazt frið í sálu sinni. Hann hafði fund-
ið náðugan og miskunnsaman Guð í
dimmri veröld. Nú varð hann að berjast,
til þess að fagnaðarerindið um þann Guð
yrði ekki niður þaggað og grafið í
gleymsku, því að það var hið eina sanna
hjálpræði handa hrjáðu mannkyni.
Það var því engin hending, að Lúter
varð hinn mikli siðbótarfrömuður. Hann
var sendiboði Guðs, útvalið verkfæri. Það
varð æ ljósara með hverju ári sem leið.
Aldrei gat hann setið á friðstóli sjálfur.
Líf hans varð stöðug barátta milli vonar
og ótta. Hann kafaði djúp hinnar dýpstu
örvæntingar sakir veikleika síns og
vonzku þeirra afla, er hann barðist við.
Hann sté upp í himininn, er hann lifði
fagnaðarstundirnar yfir gæzku og náð
Guðs, er endurleysir synduga menn án
verðskuldunar. Af munni hans og úr
penna hans streymdi lind fagnaðarer-
indisins þrotlaust. Hann varð einhver
mikilvirkasti rithöfundur, er sögur fara
af fyrr og síðar, og nær öll rit hans eru
fjársjóðir. Um fjórar og hálfa öld hafa
siðbótarmenn og jafnvel andstæðingar
einnig ausið af þeim fjársjóðum. Marg-
oft hefur evangelísk guðfræði sótt til
þeirra endurnýjun sína og ekki sízt nú
síðustu hálfa öld.
□ □ □
Sola scriptura — sola fide: Ritningin
ein — trúin ein. Þessi tvö hugtök eru
gjarna notuð sem yfirskrift yfir guðfræði
Lúters. Það er réttmætt, því að þau eru
frá honum sjálfum runnin. Hann notaði
þau til þess að tákna þann dýrasta sann-
leika, er hann þekkti: Guð gjörðist mað-
ur í Kristi, í Heilagri ritningu. Þess vegna
er þekkingar um hann hvergi að leita
nema þar. Og trúin ein, hin tóma hönd
mannsins, er þess umkomin að taka við
því hjálpræði, sem Guð gefur: óverð-
skuldaðri fyrirgefningu og miskunn, er
veitist fyrir Jesúm Krist.
Slíkur er arfur vor, lúterskra manna.
□ □ □
Freistandi væri að lokum að hugleiða,
hversu oss íslendingum hefði haldizt á
þessum arfi. Væri goðgá að spyrja sem
svo:
Eru ritningin og trúin oss meira verð
en auður og völd, stríð um helgisiði, um-
burðarlyndi við Bahaí-menn?
Brennur oss á vörum fagnaðarerindið
um náð Guðs?
Getum vér stært oss af kærleiksverk-
um við kristna menn og heiðna? —
63