Samvinnan - 01.10.1967, Blaðsíða 38

Hermenn jlykkjast saman á Flotatorginu í Petrógrad í april 1917. Á borðunum stendur: „Lengi lifi hið lýðfrjálsa lýðveldi", „Land og frelsi",
„Höfnum gamla heiminum."
var hluti af rússneska keisaradæminu, en
þá leið þurftu þeir að fara ýmist með
lest eða á sleðum. Rússnesku landamæra-
verðirnir við Tornio neituðu að hleypa
útlendingunum Platten og Radek inn í
landið eins og búizt hafði verið við, en
„þeir þorðu ekki að stöðva bolsévíkana“,
að því er kona Leníns segir. í raun og
veru virðast þeir tveir menn, sem mesta
ábyrgð báru á því að Lenín var leyft að
hverfa heim aftur — þeir Miljúkov í
bráðabirgðastjórninni og Tsjkheidze í
sovétinu í Petrógrad — hafa tekið þá
ákvörðun í samræmi við þá sannfæringu
sína, að byltingin væri mál, sem snerti
alla þá er unnið hefðu gegn keisara-
stjórninni. Miljúkov vissi, að Lenín hafði
lýst því yfir, að bráðabirgðastjórnin væri
handbendi brezkra og franskra heims-
valdasinna, og Tsjkheidze var kunnugt
um fyrirlitningu Leníns á sósíalísku bylt-
ingarsinnunum og mensévíkunum í sovét-
inu í Petrógrad. Líklega hafa þó báðir
þessir menn vonað, að Lenín myndi taka
hófsamlegri afstöðu til málanna, þegar
hann væri kominn aftur heim. Miljúkov
vanmat Lenín stöðugt sem stjórnmála-
mann, og sósíalistarnir í sovétinu í Petró-
grad óskuðu eftir að sýna Lenín vin-
semd sína og samstöðu með honum gegn
þeim „borgaralegu" ásökunum í hans
garð, að hann hefði unnið með Þjóðverj-
um.
Þegar hér var komið sögu, voru að nýju
komnir páskar, en í þetta skipti í hinu
rússneska Finnlandi, og að minnsta kosti
var því þannig háttað hjá mörgum af
rússnesku herflokkunum, sem söfnuðust
saman á járnbrautarstöðvunum og þyrpt-
ust upp í lestina. Gamall rússneskur her-
maður tók Róbert litla í fangið og gaf
honum páskaköku, og Róbert talaði glað-
lega við hann á frönsku á milli munnbit-
anna. „Við erum í okkar eigin landi
núna,“ hrópaði Lenín. Hann skók hnef-
ana og hrópaði: „Við skulum sýna þeim,
að við erum verðugir þess að ráða land-
inu í framtíðinni.“ En hann gat ekki kom-
izt hjá því að vera órólegur yfir því, hvaða
móttökur biðu þeirra í höfuðborginni.
Eftir því sem Krúpskaja segir, hræddist
hann það, að þeim yrði öllum varpað í
fangelsi.
* * *
Óvissa Leníns um stjórnmálaástandið í
Rússlandi var skiljanleg. Eftir fall keis-
arastjórnarinnar réðu tvö öfl mestu í
landinu. Hinni svonefndu bráðabirgða-
stjórn var ætlað að fara með yfirstjórn
landsmála í Rússlandi fyrsta kastið. Sú
stjórn hafði sprottið upp úr fram-
kvæmdanefnd rússneska þingsins, Dúma,
sem hafði nú liðið undir lok. Forsætis-
ráðherrann var G. Lvov prins, sem var
aðalsmaður og hafði snúizt til fylgis við
kenningu Tolstoís um undanlátssemi
gagnvart hinu illa. Prófessor P. Miljúkov
var utanríkisráðherra, og A. Kerensky,
lögfræðingur og sósíalískur byltingarmað-
ur (og þar að auki sonur gamals skóla-
stjóra Leníns), fór með dómsmálin.
Bráðabirgðastjórnin átti einkum stuðn-
ing hjá fylgjendum Októberistaflokksins
og öðrum fylgjendum þingbundins stjórn-
arfars að vestrænni fyrirmynd, sem flest-
ir voru úr efri eða miðstéttunum.
Margir rússneskir verkamenn, bændur
og hermenn tóku samt sem áður við fyr-
irskipunum úr annarri átt, þ. e. frá við-
komandi ráði (sovéti) skipuðu fulltrúum
verkamanna og hermanna. Sem dæmi
má nefna sovétið í Petrógrad, en í því
sátu rúmlega 2000 fulltrúar, eða einn
fyrir hverja 1000 verkamenn og einn fyr-
ir hverja herdeild. Sósíalísku byltingar-
mennirnir, mensévíkarnir og bolsévík-
arnir voru helztu stjórnmálaflokkarnir
í sovétunum; í þeim voru fáir eða engir
fulltrúar fyrir hagsmuni efri eða mið-
stéttanna og þau sendu jafnvel stöku
sinnum frá sér tilskipanir um hernaðar-
og fjárhagsmál, sem brutu þvert í bága
við fyrirmæli bráðabirgðastjórnarinnar.
Áður en keisarinn féll, höfðu bolsévíkar
verið léttvægt afl í rússneskum stjórn-
málum, bæði var meðlimatalan lág og
flestir forystumannanna í útlegð. Eitt
af fyrstu verkum bráðabirgðastjórnarinn-
ar eftir fall keisarans var að lýsa yfir
uppgjöf saka fyrir alla pólitíska útlaga og
tryggja borgaralegt frelsi (hinn 15. marz
1917), og eftir það fóru bolsévíkaleiðtog-
ar að tínast aftur heim til Petrógrad, en
flokkur þeirra var samt sem áður enn
óskipulagður og ofurseldur ringulreið.
* * *
Svo hélt lestin áfram, og Lenín velti
því fyrir sér, hvað biði hans framundan.
Sem smáan en einkennandi vitnisburð
um áróðurshæfileika Leníns má bera
framkomu hans saman við hátterni
Grígorí Ussevitsj, sem var annar bolsé-
víkaleiðtogi og hafði einnig komið frá
Sviss. Þegar lestin rann gegnum finnsku
brautarstöðvarnar, sem troðfullar voru
af hermönnum, rak Ussevitsj höfuðið út
um gluggann og hrópaði: „Lengi lifi
byltingin!“ en hermennirnir gerðu ekki
annað en horfa undrandi á hann. Lenín
ávarpaði hermennina einnig — en hann
ávarpaði hermennina, sem söfnuðust ein-
hverju sinni saman í járnbrautarlestinni
og hlýddu þar á rökræður hans og föl-
leits rússnesks liðsforingja, sem hélt því
fram, að Rússland ætti að halda áfram
þátttöku í styrjöldinni við Þýzkaland.
Lenín aftur á móti fordæmdi stríðið og
heimtaði, að Rússar hættu þegar í stað
þátttöku sinni í því.
Slík orð, sem í fljótu bragði virtust
bera vott um litla ættjarðarást, vöktu
athygli á ræðumanninum. Rússnesku
hermennirnir hlýddu á, fyrst með hlut-
lausum svip, en fleiri og fleiri þeirra
þrengdu sér inn í vagninn. Þegar föl-
38