Samvinnan - 01.10.1967, Blaðsíða 19

Samþykkt Ferðamálaráðs
Á 87. fundi Ferðamálaráðs 5. júlí 1966 var einróma
samþykkt eftirfarandi tillaga frá Sigurði Magnússyni:
„Ferðamálaráð telur, að Alþingi hafi sett lög nr. 59 frá
7. maí 1928 um friðun Þingvalla til varðveizlu hinnar
óspilltu náttúru þjóðgarðsins af ágangi manna og dýra og
þjóðinni allri til tryggingar því að almenningur ætti rétt
til frjálsra ferða, um hið friðlýsta land. Nú er það alkunna,
að sú nefnd, sem sett var til þess að gæta framkvæmdar
laganna, hins sameiginlega réttar allra borgara landsins,
hefur að undanförnu heimilað einstökum mönnum að reisa
sumarbústaði á landinu, og að rökstuddur grunur leikur nú
á, að enn sé í ráði að taka skika af þessu þjóðlandi og fá
þá sérstökum mönnum til umráða. Þar sem hér virðist um
gróft trúnaðarbrot að ræða og ráðstafanir sem hljóta að
leiða til takmörkunar á ferðafrelsi borgaranna um hið
sameiginlega land þeirra, enda heimildarlaust með öllu og
ólögmætt að því er virðist, þá leyfir Ferðamálaráð sér að
skora á hlutaðeigandi stjórnarvöld að láta hið fyrsta rífa
alla þá sumarbústaði, sem nú er búið að leyfa einstökum
mönnum að reisa innan þjóðgarðssvæðisins, og stöðva
allar þær aðgerðir Þingvallanefndar, sem líklegar eru til að
sjDÍlla þeim verðmætum þjóðarinnar, sem henni var á sín-
um tíma falið að gæta.“
ir hafa verið gerðar gegn valda-
níðslu hennar. Annað er það
ekki. Flestir hafa látið sér
nægja að hrista höfuð og
segja:
Er þetta ekki svona á öllum
sviðum hjá þessum háu herr-
um?
Afstaða fólks er í þessum
efnum svipuð og til eldgosa eða
annarra náttúruhamfara, ein-
hverrar þeirrar óviðráðanlegu
bölvunar, sem gerir manneskj-
una svo óhugnanlega smáa í
öllu sínu yfirþyrmanlega um-
komuleysi — valdníðslan virð-
ist í vitund fólksins vera orð-
in því að náttúrulögmáli.
Áður en ég vík til þess að
fara nokkrum orðum um þetta
háskalega fyrirbæri — sinnu-
leysið, sofandaháttinn — þá
smánarþögn, sem ríkt hefir í
stað þeirrar réttlátu reiði, sem
sveifla átti svipunni yfir víxl-
urum musterisins, þá verður
ekki hjá því komizt, málinu til
skýringar, að minna á, að í
fyrra var gerð á Alþingi veik
en vesældarleg tilraun í þá átt
að fá þingið til að halda uppi
þeim lögum, er það sjálft hafði
sett. Endalok hennar urðu þau,
að einn þingmaður mun hafa
fengið leyfi til að kíkja á lista
yfir nöfn þeirra 30 útvaldra,
sem í ráði var þá að hygla með
lóðum á Þingvöllum, en um
þau þagði hann grandvarlega.
Alþingi lét sér sæma að setja
kíki fyrir blint auga í stað þess
að gera ráðstafanir til þess að
haldið yrði uppi þeim lögum,
sem það sjálft hafði sett. Eftir
þessu höfði hélt svo Þingvalla-
limurinn áfram að stíga sinn
lóðadans. Og í stað þess að
hneykslast á framferði þings-
ins og nefndarinnar er nú
meginkapp á það lagt, að öskr-
in frá Mývatnsgúrnum yfir-
gnæfi hamarshögg þeirra, sem
eru að byggja á nýju Þingvalla-
lóðunum.
Látum það nú vera þó að
við — fákænn almúginn —
freistumst til smáyfirsjóna, svo
sem hagræðingar á skatta-
framtölum, brennivínskaupa
að næturlagi og Jörfagleði í
Haukadal. Auðvitað þorir hér
enginn að mæla bersyndugum
bót. En þó að okkur sé lítill-
ar afbötunar von, þá væri hún
þó enn minni þeim skattstjóra,
sem skipulegði skattsvik, um-
boðsmanni hátemplars, sem
stundaði sprúttsölu, biskupi, er
hefði pútnahús í Hallgríms-
kirkju. Ég dreg svipaða marka-
línu milli okkar kjósendanna
og hins háa Alþingis. Ég geri
aðrar og meiri kröfur til þess
en einhverrar óábyrgrar kjafta-
samkundu. Ég krefst því til
handa þeirrar sjálfsvirðingar,
að það láti sig einhverju skipta,
hvort lög þess eru í heiðri höfð
eða fótum troðin. Þess vegna
ollu viðbrögð — eða réttara
sagt viðbragðsleysi — þess í
Þingvallamálinu mér miklum
vonbrigðum.
Þegar þetta er skrifað hefir
Þingvallanefnd nýlega lýst yfir
því, að fleiri lóðum en þessum
30 verði ekki úthlutað „að
sinni“, og er það nokkur vís-
bending þess, að henni sjálfri
þyki nú að þessu sinni mæl-
irinn svo fullur orðinn, sem
þær fyrirhuguðu fötur verða,
er hún ætlar rúm í smáhúsum
þeim, sem hún hrósar sér nú
af að rísa muni fyrir hennar
tilstilli að Þingvelli við Öxará.
En þó að þetta verði sögulok
þeirrar Þingvallanefndar, sem
nú situr þar, þá er það alveg
áreiðanlegt, að með sama hug-
arfari og því, sem nú einkenn-
ir afstöðu íslendinga til Þing-
valla, þá munum við eignast
nýjar Þingvallanefndir, nýja
„sumarbústaðaeigendur", nýtt
„Grímsstaðaholt“ á Þingvöll-
um. Þess vegna er okkur lífs-
nauðsyn að læra nú að skamm-
ast okkar, og taka til við að
ástunda alla þá fjóra höfuð-
þætti þeirrar einlægu iðrun-
ar, sem svo skynsamlega var
skilgreind í Helgakveri, en þar
er sá síðastur, en ekki síztur, er
varðar hinn fasta ásetning um
syndarinnar aflagning.
En víkjum nú aftur til hins,
sem áður var á minnt: sofanda-
háttarins, doðans og tómlæt-
isins, sem ég tel nú hið ískyggi-
legasta af öllu í þessu and-
styggilega máli.
Jafnrétti allra borgara er ein
meginstoð lýðræðisins. Full-
vissa hvers einasta manns um
það, að allir séu jafnir að lög-
um, er grundvöllur þess, að um
eiginlegt lýðræði geti verið að
ræða.
í hópi hinna almennu kjós-
enda eru þeir einir sannir lýð-
ræðissinnar, sem fylgjast af
athygli með allri framvindu
mála og fella þá dóma með
tillögum sínum og atkvæðum,
sem vel eru studdir rökum.
Raunverulegir lýðræðissinnar
í hópi forystumanna eru þeir
einir, sem skammta sér ekki
meiri hlut eða annan en þann,
sem þeim ber að réttum lögum,
ganga sjálfir á undan með
góðu fordæmi um að hafa í
heiðri þær reglur, er þeir setja
öðrum til eftirbreytni.
Allir sem víkja af þessum
vegi eru lýðræðinu háskasam-
legir, hversu mjög sem þeir
kunna að lofa það í orði, og
því lengra sem þeir ganga frá
sínum samferðamönnum á
braut sérhyggju og eiginhags-
muna eða á hinn bóginn tóm-
lætis og andvaraleysis, því auð-
veldari mun vegurinn þeim,
sem þurfa ekki framar að hafa
á því neitt yfirskyn, að þeir
ætli sér meiri hlut en öðrum
og taki hann — með sviptingu
almennra mannréttinda ef og
þegar þeim þykir bezt henta.
Sumum mun e. t. v. þykja,
að hér sé langt seilzt til lok-
unnar með því að minna á
Grikkland, en þó tel ég það
rétt, þar sem sagan þaðan er
nýjust og lærdómar hennar
einna augljósastir. Ég hef ekki
sterka trú á, að grískur al-
menningur láti sig aðgerðir
fasistastjórnarinnar miklu
skipta. Hvers vegna? Sökum
þess, að spilling hinna svo-
nefndu lýðræðisafla þar í landi
var orðin svo geigvænleg, að
með tilkomu fasistanna sagði
margur:
Jæja, þeim fækkar þá bara
sem stela.
Það eru þess vegna ekki
grísku herforingjarnir, sem
bera meginábyrgð þeirrar and-
styggðar, sem fasistastjórn í
Grikklandi hlýtur að vera
hverjum þeim manni, sem lýð-
ræðinu ann. Það er spilling lýð-
ræðisaflanna þar í landi —
spilling hið efra, sem grund-
vallaðist hið neðra á pólitísku
sinnuleysi almennings, sof-
andahætti, kísilgúrþrasi. Hún
er orsökin. Hitt er rökrétt af-
leiðing hennar.
Upphaf þessa er oft það, að
valdhafarnir láta það verða
miklu þægilegra að þegja en
gagnrýna, leggja undir sig
blöðin, torvelda mönnum að tjá
sig. Næsta skref er, að þeir
láta það beinlínis verða hættu-
legt að gagnrýna. Það verður
ekki auðvelt að fá lán í banka,
atvinna gerist ótrygg. Þess
vegna er hyggilegast að sjá
hvorki né heyra, stinga hausn-
um í sandinn — og þegja.
Það er þessi sauðarhaus al-
mennings í Þingvallamálinu,
sem mér þykir óhugnanlegast-
ur af öllu því, sem þar er ógeð-
fellt. Ég óttast einnig að hann
sé váboði íslenzku lýðræði. Þess
vegna tel ég hann hættulegan.
Hver heilskyggn maður veit,
að það er rétt, sem staðhæft
var í ályktuninni 5. júlí 1966:
Þingvallanefnd hefir framið
„gróft trúnaðarbrot."
Á hverjum?
Okkur öllum.
Hvar?
Á sögufrægustu slóðum þjóð-
arinnar — mesta helgistað
hennar.
„Vituð ér enn — eða hvat“?
Sigurður Magnússon.
19