Samvinnan - 01.10.1967, Blaðsíða 46

For Helvede!
Hurðin hafði rekizt í þrífótinn þegar
íslendingurinn opnaði inn í setustofuna.
Daninn rauk upp til hálfs, greip þrífót-
inn með annarri hendi og reisti hann við,
með hinni varði hann falli kvikmynda-
vélina á hnjám sér.
íslendingurinn hafði dvalizt á gisti-
húsinu í nokkra sólarhringa og var van-
ur að setjast inn í stofuna að loknum há-
degisverði og reykja. Hann hafði verið
heppinn með veður; það var sólskin og
hiti og fólkið leitaði út. Ætíð hafði hann
getað gengið að því vísu að setustofan
væri mannlaus um þetta leyti dags.
Nokkra stund stóð hann kyrr í dyrunum,
gekk síðan hægt og ákveðið að stól gegnt
Dananum og settist.
Þér hafið væntanlega ekkert á móti
því að ég setjist hingað inn, sagði hann
og vonaði að broddurinn í orðum hans
kæmist til skila.
Daninn leit ekki einu sinni upp. Hann
bandaði hendi út í loftið og hélt áfram
að fást við myndavélina. Á borðinu fyrir
framan hann lá hylkið af vélinni, tóm-
ar umbúðir af filmu og leiðarvísir sem
hann renndi augum yfir stöku sinnum.
Daninn hafði áreiðanlega ekki verið í
borðsalnum. Hann hefði tekið eftir hon-
um. Hann tók alltaf eftir andlitum því að
mannþekking hans var grundvöllur þess
að honum liði vel í sumarleyfum; furð-
anlega fljótt mátti gera sér grein fyrir
svipbrigðum og andlitsdráttum og næst-
um ósjálfrátt skynjaði hann hvenær
andlit ætluðu að gerast nærgöngul. Þá
sagði hann umsvifalaust upp herbergi
sínu á gistihúsinu og fór. Hann vissi að
hann átti mannþekkingu sinni mikið
að þakka: fyrir bragðið varð einnig skrif-
stofusetan þolanleg. Sessunautinn til
hægri varð að forðast um tíuleytið á
morgnana. Þá var hann að brjóta saman
síðasta dagblaðið, djúp hrukka hafði
myndazt milli augnanna og bak við þessa
hrukku var stjórnmálaskrifum allra
blaðanna att saman; við minnstu upp-
örvun yrðu úrslitin kunngerð. Til vinstri
mátti ekki líta strax upp úr hádegi. Þar
höfðu maturinn og vindillinn slappað alla
andlitsdrætti og gert þá talsjúka. Ein-
staka stúlkuandlit var nýtt þar sem það
grúfði sig einbeitt yfir verkefnið, en
þeim svipaði undarlega mikið saman,
þessum stúlkuandlitum, og voru brátt
auðlesin. Ellefu mánuði ársins sat hann
á skrifstofunni með sama fólkinu og
þetta fólk var löngu hætt að spyrja hvert
hann ætlaði í sumarleyfum. Hann gerði
aldrei fasta áætlun. Færi hann ekki til
útlanda, hringdi hann í gistihús úti á
landi, festi sér einsmannsherbergi til
óákveðins tíma og lét huga að bílnum
sínum.
Hann hafði aldrei freistazt til að eign-
ast hest eins og sumir samstarfsmenn
hans á skrifstofunni sem fóru í reiðtúra
um helgar. Hann var bílamaður. Góður
bíll sem var í lagi þegar maður lagði upp
tryggði snurðulausa ferð og hann naut
þess að renna einsamall eftir þjóðveg-
unum. Hann kvartaði aldrei undan hol-
óttum vegi því að nautnin var ekki sízt
í því fólgin að finna hvernig bíllinn lét
að stjórn þegar hann sveigði fyrir hol-
urnar og hann vissi að hann gerði það
liðlega og mjúklega. Vélarhljóð bifreið-
arinnar var honum sem opin bók: hann
vissi nákvæmlega hvernig vélin starfaði
og hvað var að gerast í henni hverju
sinni og hann hafði dulda fyrirlitningu
á mönnum sem voru klaufar í höndunum.
Daninn var klaufi í höndunum. Hann
hélt kvikmyndavélinni sífellt á hnjánum
meðan hann stautaði við að koma film-
unni í; vélin væri óneitanlega stöðugri
á borðinu og auðveldara að eiga við
hana. íslendingurinn tók sígarettu úr
hylki sínu, kveikti í og saug djúpt að
sér reykinn áður en hann sagði:
ferðamaður
Smásaga
eftir
Svövu Jakobsdóftur
Teikningar
Einar Hákonarson
Þér hafið kannski heldur ekki á móti
því að ég reyki hér inni?
Ég er ekki á móti neinu nema lyginni.
Hönd íslendingsins stanzaði á miðri
leið að öskubakkanum og hann virti
Danann betur fyrir sér. Hann var eng-
an veginn mótfallinn skyndikynnum í
sumarleyfum. Einmitt þess vegna fór
hann einn á gistihús í sumarleyfum: til
að leyfa sér þann munað að stofna til
skyndikynna.
Já, og í þetta sinn sagði ég við konu
mína, að nú skyldum við hafa sannanir.
Ég vildi engin rifrildi meir. Og þess vegna
keypti ég kvikmyndavél.
Og hún á að sanna eitthvað?
Hún á að sanna að við höfum verið
hér. Á hverju einasta sumri förum við í
ferðalag og á hverjum vetri rífumst við
um hvernig það hafi verið. Okkur ber
ekki saman um neitt, það er bókstaflega
eins og sumarleyfið hafi aldrei átt sér
stað þó það hafi átt sér stað. Ég er orð-
inn svo þreyttur á þessu að ég sagði við
konuna mína þegar við ákváðum þessa
ferð til íslands að nú skyldum við bara
kvikmynda ferðalagið og kaupa kvik-
myndavél og það gerði ég. Ég keypti
hana þessa.
íslendingurinn færði sig á stól nær
Dananum og skoðaði vélina. Hann hafði
ekki keypt sér fullkomnustu gerð. Þær
voru til nýrri á markaði núna, á sumum
þurfti ekki annað en smella filmuhylk-
inu í vélina. Daninn hefði átt að fá sér
slíka vél.
Og nú verður ekki hægt að rengja
neitt sem ég segi. Það er hægt að sýna
það nákvæmlega eins og það var, hugsið
yður, sýna það í stofunni heima hjá
okkur eins og það væri að gerast á stund-
inni . . .
íslendingurinn hlustaði með sívaxandi
áhuga því að hann sá að Dananum höfðu
orðið á mistök. Stórar, klunnalegar hend-
ur hans réðu ekki við fíngerða tækni vél-
arinnar, hakinn á spólunni hafði ekki
krækt i filmuna og filman mundi ekki
snúast í vélinni. Það kæmi engin mynd.
Hann opnaði munninn eins og til að
segja eitthvað. Um leið smellti Daninn
lokinu aftur; smellurinn var öruggur,
endanlegur, og Daninn stóð upp sýnilega
feginn árangrinum. Samstundis vissi ís-
lendingurinn að nú gæti ekkert aftrað
honum að fylgja Dananum eftir og horfa
á hann kvikmynda konu sína og lands-
lagið og konu sína í landslaginu og hann
einn vissi að spólan snerist ekki í vélinni
og engin mynd kæmi. Enginn gæti held-
ur vitað að hann vissi það; ef maður
þagði gat enginn sannað hvað maður
vissi og sjálfur yrði hann víðs fjarri þeg-
ar upp kæmist, í endurminningu Dan-
ans aðeins ferðamaður sem brá fyrir í
svip.
Líkt og kvikmyndavélin væri segull sem
drægi hann að sér stóð hann upp og
fylgdi Dananum út.
Það fyrsta sem hann sá af konunni
var hárið. Slétt og tilgerðarlaust féll það
niður á herðar. Hún sat á neðstu stein-
tröppunni með andlitið móti sólu og sneri
í þá baki. Þegar hún heyrði þá koma
stóð hún upp og sneri sér við. Hún var
fögur. Andlit hennar var ósnyrt og hann
sá að fegurð hennar var fólgin í litaraft-
inu; húðin var eins og tjald sem miðlaði
mildum litbrigðum innan frá og það var
sem sólin hefði afráðið að fara nærfærn-
islega að konunni, enn hafði hún ekki
dekkt húð hennar. Augnsvipurinn bar
þess vott, að konan var vör um sig, og
þegar hann leit í augu hennar minntist
hann þess hve heillaður hann hafði oft
verið af þeirri staðreynd að kynni, raun-
veruleg kynni, við útlending voru óhugs-
andi. Löngum stundum hafði hann unað
46