Samvinnan - 01.12.1967, Page 17

Islenzkur
sjávarútvegur
OTHAR HANSSON
HELGI G. ÞÖRÐARSON
ARNI BENEDIKTSSON
GÍSLI KONRÁÐSSON
BALDUR GUÐMUNDSSON
TÚMAS ÞORVALDSSON
BRAGI EIRÍKSSON ÞORODDUR TH. SIGURÐSSON
GUÐMUNDUR JÖRUNDSSON DR. JÖN JÖNSSON
DR. MAGNÚS Z. SIGURÐSSON
OTHAR HANSSON:
ER VALT AÐ TREYSTA
SJÁVARAFLA?
Engum dylst, að undanfarin
ár hefur verið hafður í frammi
magnaður áróður fyrir þeirri
kenningu, að ekkert sé okkur
íslendingum nauðsynlegra en
að komast sem fyrst á það stig
efnahagsþróunarinnar, að við
þurfum ekki lengur að draga
fram lífið á því að veiða fisk
og verka.
Hefur svo rammt að þessu
kveðið, að allir helztu forystu-
menn landsins hafa þar lagt
orð í belg og allir á einn veg.
Hefur það og þótt mjög væn-
legt til kjörfylgis, einkum nú
hin síðari ár, að segjast munu
byggja verksmiðjur stórar til
úrvinnslu góðmálma landi og
lýð til blessunar; en þó alveg
sérstaklega háttvirtum kjós-
endum þess og þess kjördæmis,
er hlutaðeigandi er í staddur
það og það skiptið.
Vígorð þessara manna hefur
og alla jafna verið á einn veg:
„Sjávarútvegur er áhættusam-
ur — á hann er ekki að
treysta".
Enn hefur þessi áróður auk-
izt hin síðustu misserin í sam-
bandi við umræður um verðfall
það, sem átt hefur sér stað á
flestum afurðum okkar. Er nú
jafnvel svo langt gengið, að
ástandinu í dag er líkt við
kreppuna miklu upp úr 1930.
Er nú býsnazt mikið og
hvergi sparað í vandlæting-
unni, þegar rætt er um verð-
fall útflutningsafurðanna, en
ekki um hirt að minnast á, að
sjávarútvegurinn hefur verið
bundinn í þær viðjar af ríkis-
valdinu, að honum er gert að
skila inn í verðbólguiðuna
hverju tangri og tötri af þeim
hækkunum, sem hann hefur
fengið undanfarin ár, en verð-
ur svo að standa uppi slyppur
og snauður, þegar ástand mark-
aðarins breytist örlítið til hins
verra. Væri vissulega full
ástæða til að fjalla nánar um
það atriði, en það var ekki
ætlun mín í þessu greinarkorni.
Þó er það hörmulegt, að sjáv-
arútvegurinn hefur ekki haft
þeim forystumönnum á að
skipa, að þeir hefðu kveðið
niður þennan áróður, heldur
er nú svo komið málum, að
iandslýður allur er farinn að
trúa honum. Gildir hér hið
sama og hjá Göbbels forðum,
að sé lygin endurtekin nógu
oft, þá fari fólkið að trúa
henni.
Áróður þessi hefur verið not-
aður til að gylla þær fram-
kvæmdir, sem hér hafa verið
gerðar og kallaðar „stóriðja".
Nú skal ekki lastað það, sem
gert hefur verið undanfarin
ár í uppbyggingu iðnaðar hér
á landi, nema síður sé, en ég
vildi aðeins benda á, að hollt
er að missa ekki sjónar á að-
alatriðum þessara mála.
Það er t. d. lofsvert framtak
að byggja kísilgúrvinnslu við
Mývatn, leggja veg til Húsavík-
ur þaðan, reisa geymsluskála
á Húsavík og hvaðeina.
Það er jafngott hér i fásinn-
inu, að landslýður skuli vera
þess fullviss, að við eigum at-
orkusömum mönnum á að
skipa: mönnum, sem aldrei
verður ráðafátt, samanber
beiðni um aðstoð hermála-
stjórnarinnar bandarísku við
að koma rafmagnsvörum hing-
að, svo hægt væri að fremja
vígsluathafnir á tilsettum
tíma með ræðuhöldum og ráð-
herraveizlum. Hinsvegar er
mér til efs, að embættismenn
okkar hefðu verið jafn ráða-
góðir, ef t. d. krúntappinn í
Gísla Árna hefði brotnað á
hafi úti og það mikla aflaskip
þannig orðið verklaust um
sinn. Þó er dæmi þess, að einn
síldarbátur íslenzkur getur
skilað hráefni á einni viku,
sem gefur af sér útflutnings-
verðmæti að upphæð 4 millj-
ónir króna, og er það ekki svo
lítið, þegar borið er saman við
áætlanir um framleiðsluverð-
mæti kísilgúrvinnslunnar.
Því minnist ég hér á Kísil-
iðjuna við Mývatn, að mjög
hefur verið haldið á loft, hvað
þar hafi allt gengið vel og
snyrtilega: áætlanir um bygg-
ingarkostnað og framkvæmda-
hraða staðizt fullkomlega, og
er það vel.
Á það hefur líka verið
minnzt, þótt ekki hafi hátt far-
ið, að þar hafi aldrei skort
fjármagn til framkvæmdanna,
en slíkt er jafn-sjaldgæft hér
á landi og guðsþjónustur í
Kreml. Og er manni ekki
grunlaust, að fleira gæti vel
gengið, ef ekki stæði á pening-
unum.
En hvað á svo Kísiliðjan við
Mývatn að gera?
Samkvæmt upplýsingum Pét-
urs Péturssonar, forstjóra,1)
er byggingakostnaður áætlað-
ur 148 milljónir. Að láni hafa
fengizt 92 milljónir, en hluta-
fé er 78 milljónir. Þar af á
Ríkissjóður 51%. Miðað við
fulla vinnslu er framleiðslu-
verðmæti verksmiðjunnar 120
milljónir FOB, en þar frá
dragast sölulaun, 40 milljónir.
Raunverulegt FOB-verðmæti
verksmiðjunnar, þegar hún er
komin í full afköst, er því um
80 milljónir á ári. Reiknað er
með, að þessi fullu afköst ná-
ist eftir 7 ár, en t. d. á öðru
ári er reiknað með 36 milljón
króna raunverulegu FOB-and-
virði.
Þó tekur forstjórinn fram,
að þessi áætlun byggist á því,
að flutningskostnaður héðan á
markað verði ekki nema um
600 krónur á smálest. Er það
athyglisverð tala, ekki sízt fyr-
ir þá einstaklinga, sem hér
hafa verið að berjast í að sjóða
niður fiskmeti til útflutnings
og verða að gera sér að góðu
að greiða 1500 krónur á smá-
17