Samvinnan - 01.12.1967, Blaðsíða 41

ekki kyndugur gestur jafnvel í
samkvæmi með Filippusi prins
sem heimtaði að fá að sýna
honum upp í sig af því hann
væri með gulltönn?
Stundum fá menn heiðurs-
merkin fyrir að vera til. Ný-
bakaðar sendiherrafrúr eru
naumast fyrr búnar að láta
niður í ferðatöskurnar en þær
eru slegnar til riddara af
fálkaorðunni eða fálka af ridd-
araorðunni eða hvað það nú
heitir. Þó geta þetta verið
indæliskonur. Af hverju í ver-
öldinni er það talið meira
þrekvirki að vera eiginkona
ambassadors með ráðherralaun
og risnu heldur en verkamanns
með dagsbrúnarkaup og ríg?
Hversvegna í veröldinni telst
það yfirleitt til afreka að sofa
hjá sendiherrum? Ein og ein
stjarna hrekkur óneitanlega úr
smiðju orðunefndar á verðuga
brjóstkassa, en það eru pípu-
hattarnir og loðkápurnar sem
gína yfir fengnum, rétt eins og
skuplurnar og sixpensararnir
séu ekki til, það er að segja
obbinn af þegnunum.
Ekki held ég hún hafi fengið
marga heiðurspeningana um
dagana konan sem ég þekki til
sem á heilsulausan mann og
sem árum saman hefur unnið
fyrir heimilinu hörðum hönd-
um með húsmóðurstarfinu og
sem þó hefur unnið það af-
rek um leið að koma börnum
sínum ágætlega til mennta.
Hetjur hversdagslífsins eru
ekki hafðar með í leiknum.
En auk þess sem svona fólk
fær nánast aldrei gyllta
stjörnu, þá er þetta svo kjána-
legt tildur, svo hjákátlegt grín.
Ef við tækjum nú upp sokka-
bandsorðuna hérna heimafyr-
ir til þess að apa eftir Bretan-
um, þá mundi það vekja verð-
skuldaða kátínu. Menn mundu
naumast koma sér til þess að
sýna sig á almannafæri með
buxnaskálmarnar gyrtar ofan
í sokkana og krómað dinglum-
dangl við kálfann. En er þetta
nokkuð spaugilegra heldur en
silkiborðinn sem liggur á ská
yfir belginn á stórriddurum
okkar í öllum regnbogans lit-
um? Okkur mundi finnast
jólatré ofhlaðið með svona
skræpótta veifu, og þó erum við
að basla við að hengja þetta
á náungann.
Sumir menn rjúka meira að
segja upp með vonsku ef það
er ymprað á því að við ættum
að afnema glingrið. Skúli Guð-
mundsson fékk ákúrur í einu
Reykjavíkurblaðanna þegar
hann hreyfði þessu á þinginu
í fyrravetur. Greinarhöfund-
urinn varð svo barnalega sár
að hann fór að reyna að gera
því skóna að Skúli væri á móti
heiðursmerkjum af því hann
ætti ekkert sjálfur. Mig minn-
ir að fyrirsögnin á klausunni
væri: „Þau eru súr.“ Þetta var
lágkúruleg aðdróttun sem var
þar að auki fölsk, af því emb-
ættisferill Skúla hefur verið
slíkur að hann hefði getað
eignast heila öskutunnu af
pjátri um dagana ef hann
hefði kært sig um. Það er ein-
mitt eitt af því hjákátlega við
kerfið að menn sem vilja ekki
dansa með eiga samt á stund-
um fullt í fangi með að forða
sér undan orðuregninu.
Nú ættum við að taka okkur
til og afnema orðufarganið.
Við verðum bráðum 1100 ára
og ættum að vera vaxin upp úr
þessu. Það er svo fáfengilegt að
ríkisvaldið skuli standa fyrir
því að fáeinir eru stimplaðir
eins og kjötskrokkar en aðrir
fá ekki einu sinni skoðunar-
vottorð. Og svo að ég víki nú
aftur að upphafinu, þá ætti
útvarpsráð líka að sjá sig um
hönd og afturkalla dagskipun
sína um gæðamatið. Það væri
langtum hyggilegra — og
raunar tími til kominn — að
skrúfa að fullu og öllu fyrir
útvarpsjarðarfarirnar. Það er
vísast skylt að gera undan-
tekningu með þjóðhöfðingja,
og ráðherrar mættu svosem
líka fljóta með ef þeir fengju
hægara andlát fyrir bragðið.
En það virðist ástæðulaust að
gera upp á milli íslendinga eft-
ir að þeir eru dauðir. Það þarf
ekki að mismuna okkur á lík-
börunum líka. Nóg er nú samt.
□
Kaupmenn ættu að gera það
upp við sig fyrr en seinna hvort
þeim sé í raun og veru alvara
þegar þeir eru að lofsyngja
frjálsa verslunarhætti. Það
væri líka fróðlegt að heyra
skilgreiningu þeirra á hugtak-
inu „samkeppni". Mér finnst
annað slagið eins og þeir séu
dálitið blendnir í trúnni. Þeir
segja með öðru munnvikinu
að frjáls verslun sé paradís á
jörðu af því þá geti þeir tog-
ast á um viðskiptavininn í ró
og næði með góðri vöru og hóf-
legri álagningu. Þessum boð-
skap fylgir ansi oft hástemmd
lýsing á því hvað viðskiptavin-
urinn græði á svona vinnu-
brögðum. En svo kemur kall-
inn í Hagkaupum eins og hann
gerði í haust með sínar frjáls-
mannlegu hugmyndir um vöru-
gæði og verðlag, og þá ætlar
allt vitlaust að verða.
Ég segi fyrir mig að ég er
alveg steinhættur að fylgjast
með. Reglurnar gerast of flókn-
ar fyrir venjulegan utanbúðar-
mann. Þetta er eins og sagan
um rafvirkjana sem voru að
hengja upp ljósakrónuna í
hinu háa Alþingi. í sama mund
voru þingmennirnir í hinni
deildinni að hnakkrífast um
gengi krónunnar. Sumir gól-
uðu að hún ætti að hækka og
aðrir öskruðu að hún yrði að
lækka, og aumingja ræfils
tuskurnar í hinu herberginu
gerðu ekki annað allan liðlang-
an daginn en að hífa krónuna
upp undir loft og að fýra henni
á næsta augnabliki niður und-
ir gólflistana.
Það verður ekki bæði sleppt
og haldið, ekki einu sinni í við-
skiptalífinu. Kaupmennirnir
verða að segja okkur í ein-
lægni hverskonar frelsi þeir
hafi í huga þegar þeir verða
hásir af geðshræringu. Þeir
verða að merkja vöruna. Það
er nefnilega eins með frelsið
eins og fjölmargan glansvarn-
ing sem nú er á boðstólum, að
það er til í margskonar um-
búðum. Þangað til kaupmenn-
irnir byrjuðu að ybba sig við
félaga sinn í Hagkaupum, þá
hélt maður satt að segja að
þeir vildu einmitt fá að kljást
og bítast og að það væri aðals-
merki frjálsrar verslunar. Auga
fyrir auga og undirboð fyrir
undirboð og rýtingurinn á sín-
um stað í erminni. En stymp-
ingarnar í haust voru af allt
öðrum toga spunnar. Það er
eins og æði margir kaupmenn
vilji hafa verslunina frjálsa í
efri endann en ófrjálsa í þann
neðri. Með öðrum orðum má
smyrja ofan á verðið en alls
ekki klípa neðan af því.
Af því það eru jólin, þá vil
ég ekki ljúka þessum vanga-
veltum með leiðindum. Það
vakir alls ekki fyrir mér að
setja kaupmenn í gapastokk-
inn sem afleita borgara. Eins
og ég sagði áðan: mér sýnist
bara eins og þeir vilji stundum
aka báðumegin á veginum og
að þeir séu fyrir bragðið of-
boðlítið hjáróma þegar þeir eru
að prísa frelsið. En þið megið
ekki misskilja mig. Kaupmenn-
irnir eru ekki aldeilis þeir einu
sem vilja fá nokkuð fyrir sinn
snúð.
Það var einu sinni sagt um
þjóðkunnan mann að ef krónu-
peningur kæmi skoppandi fyrir
húshorn, þá mætti bóka það
að þessi maður kæmi á handa-
hlaupum fyrir hornið í sömu
svifum. En núna erum við
nánast öll komin í blóðspreng
á eftir aurnum. Það veitir held-
ur ekki af síðan það urðu
meira að segja opinber fram-
færsluvísitölusannindi að það
kostar ekki naumar fimm
þúsundir að framfæra meðal-
fjölskyldu í einn mánuð held-
ur þvert á móti góðar tuttugu
þúsundir. Kannski það viti á
gott að friðhelgi þessa maka-
lausa plaggs hefur loks verið
rofin. Það er svona heldur
ógæfulegt að byggja heilt hag-
kerfi á töluvísindum sem mað-
ur mundi ekki hika við að
kalla uppspuna frá rótum ef
jólin væru ekki í nánd.
En við erum öll um borð í
hringekjunni til góðs eða ills.
Við lifum á þannig tímum
hvort sem okkur líkar betur
eða verr. Það er búið að bylta
þjóðfélaginu við og kasta fyrir
borð gömlum sannindum og í
eltingarleik okkar við lífsgæðin
og í sjálfu mati okkar á lífs-
hamingjunni, þá eru meira að
segja gömlu máltækin orðin
úrelt. Neyðin kennir ekki leng-
ur naktri konu að spinna.
Neyðin kennir naktri konu að
kaupa sér sjónvarpstæki með
afborgunum.
41