Samvinnan - 01.06.1970, Page 26

Það mun flestum kunnugt, sem fylgzt
hafa með framvindu íslenzkra nútímabók-
mennta hin síðari árin, að það er ekki svo
ýkja langt síðan skammaryrðið „kerlinga-
bækur“ var tíðnotað, a. m. k. manna á milli,
um þær bækur, sem kvenrithöfundar sendu
frá sér. Þetta var kannski ekki alveg að
ósekju, því að staðreyndin er sú, að sé litið
á framlag kvenna til bókmenntanna síðustu
tvo áratugina eða svo, þá er þar furðu lítið
um raunverulega lífvæn skáldverk, heldur
má benda á verulegan hluta þeirra, sem
hvað gæði snertir stendur á hreinu eldhús
reyfarastigi.
Síðustu árin hafa á hinn bóginn ýmsar
markverðar hræringar verið að eiga sér
stað í íslenzku skáldsögunni. Ein þeirra er
sú, að konur eru nú farnar að láta miklu
meir til sín taka á því sviði en fyrr var, og
það sem skiptir mestu máli er, að þær eru
farnar að senda frá sér kjarnmeiri verk en
lengi hefur verið. Þetta á ekki sízt við að
því er snertir þjóðfélagslegu skáldsöguna,
sem raunar má segja að sé allt að því tízku-
fyrirbæri eins og er, svo 'mjög sem hún
drottnar innan íslenzku nútímaskáldsögunn-
ar. Úr þessum hópi hafa einkum þrjár kon-
ur vakið athygli allra síðustu árin fyrir líf-
vænleg verk einmitt þessarar tegundar, og
er hér átt við þær Grétu Sigfúsdóttur með
skáldsögunni í skugga jarðar (1969), Jak-
obínu Sigurðardóttur með skáldsögunni
Snaran (1968) og Svövu Jakobsdóttur með
skáldsögu sinni Leigjandinn (1969).
Allar þessar konur hafa áður sent frá sér
verk, sem vakið hafa eftirtekt og umtal.
Gréta gaf út skáldsöguna Bak við byrgða
glugga (1966), þar sem fjallað er af kven
legu innsæi um vandamál ástandsstúlku í
Noregi og því þjóðfélagslega vandmeðfarna
efni gerð góð sálfræðileg skil. Var sú bók
að ýmsu nýstárleg og þörf viðbót við heldur
fátæklegar persónulýsingabókmenntir okkar
á síðari tímum. Jakobína hefur, auk einnar
ljóðabókar (Kvæði, 1960), gefið út smá-
sagnasafnið Púnktur á skökkum stað (1964),
og auk þess skáldsöguna Dægurvísa (1965),
sem vakti athygli á sínum tíma sem óvenju-
myndræn lýsing á ólíkum íbúum húss í
Reykjavík, er úr varð líkt og lítil og snotur
þjóðfélagsmynd í hnotskurn. Svava hefur
áður sent frá sér tvö smásagnasöfn, Tólf
konur (1965) og Veizla undir grjótvegg
(1967), en í hinu fyrra bregður hún upp
smámyndum af tólf ólíkum konum, t'lfinn-
ingum þeirra og viðbrögðum við umhverf-
inu, en í hinu síðara fæst hún við hinn
sameiginlega höfuðverk ungs nútímafólks:
vandamálið að eignast nægilega gott hús
næði, og slær því fram í ýmsum ádeilu-
kenndum myndum. í ýmsum sögum beggja
bókanna kemur og fram — og þó öllu greini-
legar í hinni síðari — sérstök tilhneiging
t:l fáránleikatjáningar, þ. e. til beitingar
lýsinga, sem eru fjarri allri skynsamlegri
mannlegri reynslu, við hina fagurfræðilegu
túlkun. Sú tegund tjáningar er og einmitt
burðarásinn í skáldsögunni Leigjandinn,
sem er meðal þess, sem hér verður vikið að.
í SKUGGA JARÐAR
Þessi bók Grétu Sigfúsdóttur -— með sínu
vægast sagt nokkuð umdeilanlega nafni —
er framtíðarskáldsaga, sem gerist nánar til
tekið á Stór-Reykjavíkursvæðinu árið 1991
og hin næstu þar á eftir. Umhverfið hefur
þá tekið risastökkbreytingum frá því sem
við þekkjum nú, því að auk þess sem byggð-
in hefur þanizt út og háhýsi, ólík þeim sem
nú tíðkast, setja svipmót á byggðina, þá aka
menn almennt um háloftin í eigin svifbílum
og ferðast skemmri vegalengdir með sjálf-
stýrðum almenningsvögnum, sem fara með
ofsahraða. Þá eru íslendingar líka farnir að
nálgast hálfa miljón að höfðatölu, og fisk-
veiðarnar eru að mestu leyti úr sögunni sem
höfuðatvinnugrein, svo að stóriðjurekstur
erlendra auðfyrirtækja er helzta haldreipið
í atvinnulífi landsmanna.
Söguþráðurinn snýst að mestu leyti um
álverksmiðjuna í Straumsvík, og er höfuð-
uppistaða hans togstreitan á milli hinna er-
lendu auðvaldsfulltrúa og þeirra, sem vilja
viðhalda íslenzku sjálfsforræði. í verksmiðj-
unni gerist örlagaríkasti atburður sögunnar,
er erlendu auðmennirnir láta myrða sjötta
forseta íslenzka lýðveldisins, Grím Gríms-
son, sem þar er í kosningaleiðangri og hef-
ur það að aðalstefnumáli að láta þjóðnýta
verksmiðjur þeirra. Að Grími myrtum tekur
Garðar Ægis við forsetaembættinu sem
eftirmaður hans, og svo sem skipuleggjendur
morðsins höfðu vænzt, reynist hann ásamt

Eysteinn Sigurðsson:
Grcta Sigjúsdóttir.
Svava Jakobsdóttir.
Jakobína Sigurðardóttir
ásamt dóttur sinni.
J
26