Samvinnan - 01.10.1970, Síða 22

Tilræði við lýðræðið!
um ofmetið hæfni sína bros-
lega. Forystulið flokkanna hef-
ur einnig við aukið atkvæða-
magn tekið að fyllast hofmóði,
leika einleik og standa á öðr-
um fæti. Þvi hefur þótt nota-
legt að vera laust við leiðbein-
ingar og gagnrýni hinna ó-
breyttu liðsmanna — en mega
þess i stað viðra sig i andrúms-
lofti vinsamlegra samskipta og
viðurkenningar andstæðing-
anna.
vn.
Ég er ekki með neinar bolla-
leggingar um góða menn og
vonda i verkalýðs- eða eigna-
stétt. Það er fyrst og fremst
aðstaða eignamannsins, sem
gerir það að verkum, að launa-
maðurinn getur aldrei trúað
honum fyrir málefnum sínum.
Reynsla langrar vegferðar
hefur líka kennt islenzkri al-
þýðu, að það er henni ekki
nægjanlegt til góðrar leiðsagn-
ar, að ágætir menn bjóði fram
hæfileika sína og vilja til starfa
að málefnum hennar. Þeir
verða að sætta sig við það að
vera þjónustumenn síns félags
eða félagsmálahreyfingar og
þola og þykja vænt um, að
sem bezt sé fylgzt með störfum
þeirra.
Enginn flokkur sem haft hef-
ur forystu i málefnum launa-
fólks á íslandi þolir það í dag,
að slíkar kröfur séu til hans
gerðar; til þess þyrftu þeir að
breytast að allri gerð. Forystu-
menn launafólks þurfa að
sanna, að þeir vilji vera þjónar
þess. Þeir verða að sanna, að
þeir séu reiðubúnir til þess að
heyja harða baráttu og verk-
föll — „ólögleg“ ef nauðsyn
krefur — til þess að koma i veg
fyrir að samningar launafólks
séu brotnir, hvort sem er með
lögum eða stjórnarathöfnum.
VIII.
Verkalýðshreyfingin þarf að
fletta blöðum sögu sinnar og
draga lærdóma af mistökun-
um, og það verk verða hinir
óbreyttu liðsmenn að vinna.
Það verður að rifja það upp,
hvar og hvers vegna leiðir
skildi með hugsjónum verka-
lýðshreyfingarinnar: stefnu
hennar og áformum um „yfir-
ráðin til alþýðunnar“ — hvar
og hvers vegna ganga hennar
hófst inn á öngstigu, þar sem
hrævarljós auðstéttarinnar ein
vísa veginn.
Fólkið í verkalýðshreyfing-
unni verður sjálft að stíga fram
með hugsjónir sínar fornar og
nýjar. Það verður að segja það
skýrt og skorinort, að þann
einn stjórnmálaflokk styður
verkalýðshreyfingin, sem er
þjónn hennar og lýtur hennar
forystu. Og þann sannleik
þurfa allir að viðurkenna, það
réttlæti og öryggi i þjóðfélag-
inu, sem verkalýðshreyfingin
var stofnuð til að færa fólki
sínu, verður ekki að veruleika
meðan auðstéttin hefur völdin.
Aukin menntun fólksins í
verkalýðshreyfingunni er orðin
brýnni nauðsyn en nokkru
sinni fyrr; það er forsenda
allra athafna, sem leitt geta
til þess að hið vinnandi fólk
ákveði réttlætið sem þvi ber.
Aðeins vel menntuð alþýða
skilur að til „réttláts" arðs af
vinnu sinni ber henni — ekki
aðeins tillöguréttur og atkvæð-
isréttur, heldur eignarréttur á
framleiðslutækjunum og ráð-
in yfir því þjóðfélagi, sem er
nauðsynlegt skipulagsform nú-
tíma framleiðslu- og lifshátta.
Þótt þessi öld hafi liðið svo,
að vinnandi fólk á íslandi hafi
oft mátt horfa á eftir sigrum
sinum og einnig forystuliði i
greipar eignastéttarinnar, mun
þróunin verða þvi hallkvæm,
svo framarlega sem það heldur
vöku sinni og lætur engan
hugsa fyrir sig. íslenzkt launa-
fólk mun ekki þola það öldina
út — sizt sú kynslóð sem nú er
að risa til starfa — að taka þá
„eymd í arf“ að streitast næst-
um allan vökutima sinn á gal-
eiðu einkagróðans.
Það fer mikið af frumkvæðu
hugviti forgörðum i landi okk-
ar, og það er fyrst og fremst
vegna þess, að einkareksturinn
heldur andlegri orku launa-
fólks i viðjum, með stærilæti,
frekju og fégræðgi.
Engin þjóð hefur minni efni
á slíkum framleiðsluháttum en
við íslendingar, sem einungis
getum bætt okkur smæðina
með þvi að þroska alla okkar
krafta til fullra starfa.
Stefán Ögmundsson.
Gunnar Guttormsson:
Nokkrar spurningar um
óleyst vandamál
Af siðum „viðlesnasta blaðs
landsins“ kannast allir við
skiptingu þjóðarinnar i „lýð-
ræðissinna“ og „kommúnista“.
Sameiginlegt hinum fyrr-
nefndu er að vera á móti
„kommunum", og auðvitað eru
svo „kommarnir“ á móti bæði
„lýðræðissinnunum“ og „lýð-
ræðinu“. Þarna hafa menn
sem sagt einfalda og tiltölulega
auðskiljanlega skilgreiningu á
„stéttaskiptingunni“ í þjóðfé-
laginu. — Einhver munur eða
„kenningaþrugl kommanna"
um eignastéttir og öreiga. —
Það er gaman að lifa. — En
svo er allt í einu hlaupin
snurða á þráðinn: Ekki bara
„kommarnir", heldur lika
venjulegt fólk og ungt fólk
finnur upp á þvi að skyggnast
bak við orðin og kanna þann
heim, sem að baki þeim býr.
Menn taka að huga að þvi,
hverju lýðurinn raunverulega
ráði á hinum ýmsu sviðum í
þjóðfélaginu: i pólitikinni, í
menningarlífinu, i skólakerf-
inu, og siðast en ekki sizt í at-
vinnulífinu. Já, „fyrirtækið
mitt“ og „fyrirtækin min“ fá
ekki einu sinni að vera óáreitt.
Það er farið að tala um at-
vinnulýðræði!). — Þvilikt til-
ræði við „lýðræðið“!
Eitthvað er að
Hvað er eiginlega þetta at-
vinnulýðræði? Hvers vegna er
fólk í hinum títtnefndu lýð-
ræðisrikjum Vestur-Evrópu
stöðugt að krefjast aukins lýð-
ræðis? Já, meira að segja í só-
sialísku ríkjunum, svonefndu,
eru menn líka að heimta aukið
lýðræði. Eru þeir ekki ánægðir
með sinn sósíalisma og sin
þjóðnýttu fyrirtæki? Getum
við hér vestra ekki látið okkur
nægja það lýðræði, sem veitir
okkur rétt til að kjósa „okkar
fulltrúa“ í kjörklefanum fjórða
hvert ár — og látið þá svo i
friði þegar þeir eru að leysa
efnahagsvandann og öll flóknu
málin?
Nei, menn eru hvergi nærri
ánægðir. Það er eitthvað að —
eitthvað meira en lítið.
Krafan um atvinnulýðræði
er m. a. komin fram vegna þess
að fulltrúalýðræðið — kjör-
klefalýðræðið — útilokar bein
áhrif verkafólks á vinnustaðn-
um. Vinnustaðurinn, þar sem
verkamaðurinn dvelur lengri
eða skemmri tima úr ævi sinni,
er veigamesta félagseiningin í
þjóðfélaginu — næst á eftir
fjölskyldunni. Þar starfar fólk
í félagi að sköpun þeirra „af-
urða“ (hlutkenndra og óhlut-
kenndra) sem eru undirstaða
allra efnahagslegra hræringa í
þjóðfélaginu. í stað þess að lit-
ið sé á þessar „afurðir“ sem fé-
lagslega eign verkafólksins, og
í stað þess að veita þvi um-
ráðarétt yfir þeim, þá er það
talið samrýmast lýðræði hins
kapítalíska þjóðskipulags, að
sá réttur sé á höndum svokall-
aðra eigenda fyrirtækjanna.
Vexkafólkið er svipt stórum
hiuta af ávöxtum eigin vinnu,
og þannig rofið samhengið
milli vinnunnar og lifsafkomu
þess. í augum þess er vinnan
ekki lengur lifandi sköpunar-
starf i órofa tengslum við dag-
legt líf þess, heldur leiðinlegt
(oft tilgangslítið) og innihalds-
snautt brauðstrit.
Að breyta tilgangi vinnunnar
Markmið atvinnulýðræðis er
að breyta þessu inntaki vinn-
unnar, fá menn til að hugleiða
þá spurningu, „hvort ekki væri
hægt að skapa þjóðfélag þar
sem sjálft vinnuferlið væri
lostug athöfn, þar sem vinnan
væri unaður“, eins og Marcuse
orðar hana. Hann heldur því
fram, „að í auðvaldsþjóðfélag-
inu sé vinnan innan sviga í
lifi manna. Það sósíalíska þjóð-
félag, sem Marcuse væntir, er
jafn frábrugðið skriffinnsku-
veldi Austur-Evrópuríkja (sem
Marcuse metur ekki mikils) og
valdasjúku þjóðfélagi Vestur-
landa. Verkefnið er að skapa
þjóðfélag lýðræðisins jafnt i
grundvelli sem yfirbyggingu
.....Á Vesturlöndum er lýð-
ræðið búið um leið og menn
fara til vinnu. í hinu nýja sósí-
alíska þjóðfélagi verður unnt
að gera vinnuna lýðræðislega
og skapa á þann hátt forsendur
þess að vinnan veiti mönnum
unað í stað áþjánar.“2)
Atvinnulýðræði, lýðræði sem
einskorðast við vinnustað
20